Yanvarniñ 20-sinde Qırımda Cumhuriyet Kününi qutlaylar. Bu bayram Ukrainada Qırımnıñ yahşı derecede azatlığı bar olğanını hatırlata. Şimdi anda azatlıq yoq, kimsede azatlıq yoq.
Qırım Ukraina serbestligini yaramay qullandı. Çoq yıllar devamında bu serbestlik, kriminal hadimleri Qırımnı yerli seviyede idare etmesi içün işletildi.
Ukrainada, qırımlılarnıñ çoqusı topraq payını alğan qanunlarnı işletip çıqara ve qabul ete ediler. Rusiye vaqtında devletten topraqnı kimse almadı
Eali içün evelleri olğan lâyıq yaşayış seviyesi, aslında, Ukrainanen bağlı edi. Ukrainada, qırımlılarnıñ çoqusı topraq payını alğan qanunlarnı işletip çıqara ve qabul ete ediler. Rusiye vaqtında devletten topraqnı kimse almadı. Aksine - Qırımlılarnıñ çoqusı onı coydı. Bazılarnıñ topraqlarını Aksönovğa yaqın olğan şahıslarnıñ kârı içün tutıp aldılar, başqalarınıñkini "Tavrida" "ölüm yolunıñ", ava limanınıñ qururlması ve "Artek" bala merkeziniñ keñleştirüvi içün aldılar.
Ukraina devrinde qırımlılarnıñ çoqusı iş adamı edi. Aqça qazandı, qorantalarını bolluqqa ketirdiler. Rusiye vaqtında 50 biñ küçük ve orta biznesniñ şirketlerininden (2013 senesine binaen) 2019 senesiniñ yaz mevsimine qadar 1 345 işhane qaldı.
Ukrainada qırımlılarnıñ saylamaq ve saylanmaq aqqı bar edi. Şeer merleriniñ doğru saylavları bar edi. Yerli ve cumhuriyet seviyelerinde mebuslarnıñ saylavlarında kerçek reqabet bar edi. Rusiye zamanında ise yalıñız Sergey Aksönov ve Vladimir Konstantinov memuriyetniñ başı ve mebusını tayinley, amma bunı da Rusiye prezidenti memuriyetindeki reberlerniñ razılığınen yapalar.
Tamam şu, 2014 yılda "iç bir qırımlı iç bir şeyni coymaz" degen ve "Qırımlılar içün 10 kefalet"ni teklif etken prezidentniñ; kefaletlerni yerine ketirmediler.
Ukraina vaqtında yarımadada ekseriyetle sağlam milletlerara munasebetler edi. Rusiye kelgeninen ise qırımtatarlarğa pek qattı basqı başlandı. İnsan aqlarını ve söz azatlığı aqqını yoq ettiler. Yarımadanıñ kergin meselelerini aydınlatqan 115 faal şimdi Rusiye SİZO ve türmelerinde qanunsız tutula.
Bunıñ içün bugün Kreml tarafından tasdıqlanğan Qırım reberleriniñ icrasında yarımadanıñ tarihiy künleriniñ qutlaması mıtlaqa tsinik körüne. Bu, Qırım sakinleri 2014 yılda ğayıp etken insan aqları ve azatlıqlarınıñ mısqılı kibi körüne.
Yevgeniy Gayvoronskiy, Qırım blogeri
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
