"Bizim malümatçımız olacaqsıñ". Rinat Paralamovnıñ FSB-de işkencege oğratılması ve Qırımdan qaçması

Rusiyede işkence adiy bir şeydir, dep tarif etti Qırım.Aqiqatqa bergen intervyüsında Rinat Paralamov. O, Qırımdaki Rusiye FSB-siniñ idaresinde işkencege oğratıldı, köteklendi ve taqip etildi. Paralamovnıñ aytqanına köre, onı bir qaç saat devamında köteklediler, elektrik de qullandılar. Qırımlınıñ ağzını yavluq ile bağlap, ağznı yügen kibi çekkenler. İşkencege dayanamayıp, Rinat razı oldı ve FSB hadimleri bergen bütün kâğıtlarnı imzaladı. Bundan soñ qırımlı başından keçirgenleri aqqında aytıp berdi. Tam miqyaslı istilâ başlağanından berli qırımtatar Rinat Paralamov qorantasınen beraber Almaniyada yaşay ve tek Qırımğa qaytmaqnı arzu ete. Bremende Qırım.Aqiqatnıñ çekim gruppası onıñnen subetleşken edi .

"21-inci asır, ne ilhaq?"

Rinat Paralamov 37 yaşında, Özbekistanda sürgünlik yerlerinde doğdı. 1989 senesi qorantası Qırımğa qaytqanda, Rinat üç yaşında edi. O, bütün ömrüni Qırım Muhtar Cumhuriyetinde keçirdi. Dört balanıñ babası, aliy oquv yurtunı "programmacı" zenaatı boyunca bitirdi.

2014 senesi fevral-mart aylarında Rusiyeniñ Qırım işğali vaqtını hatırlap, Rinat, Aqmescitte dostlarınen beraber qırımtatarlarnıñ toplu yaşağan mikrorayonlarınıñ kirişinde blokpostlar qurğanlarını ayta. Olar mında yabancılarnıñ kirmesi ve yağmacılıq olmasın dep maşinalarnıñ kiriş ve çıqışını nezaret ete ediler. Olar Rusiye ordularınıñ areketlerini de nezaret ete ediler. O, o vaqıt közüniñ ögünde Qırımnıñ arbiy zapt etilüvi olıp keçkenini soñuna qadar añlamadı, dep ayta.

"O vaqıt añlayış bir edi: 21 asır, ne ilhaq? Bu nasıl ola bile? [Amma] bu olğan edi, ve biz bunı körgen edik, amma inanmaq istemey edik", - dey Rinat.

Biz Rinatqa, Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilmesi ne içün bu qadar qolay ve tez oldı, dep soradıq.

"Bu menim fikrimdir, [sebepler] Qırım territoriyasında, Aqyarda, Rusiye flotunıñ bulunması ve Qırımnıñ özünde Rusiye tarafdarı olğan bir çoq element, olarnı çoq yıl devamında terbiyelediler: Rusiye tarafdarı kazaklar, bir çoq emekli Rusiye arbiyleri. Ve maña şunı da ayttılar: qırımtatarlarnı sürgün etkende, evlerine sovet ordusınıñ arbiyleri keldi. Olar Moskvanı, Rusiyeni seve ediler ve Ukrayinanı sevmey ediler", – dep ayta Rinat.

İşğalden soñ, Rinat çalışqan şirket qapatılmağa mecbur oldı, ve o qorantasınen beraber Qırımnıñ Nijnegorsk rayonına köçti. Anda bazarda satıcı olıp çalıştı.

Rinatnıñ evinde tintüv

Qırım ilhaqından bir qaç yıl soñra Rusiye akimiyeti qırımtatarlarnı izinsiz aktsiyaları, bir kişilik piketleri sebebinden kütleviy surette apiske almağa başladı. "Qırım birdemligi" cemaat areketi Rusiye mahkemesi tarafından para cezaları berilgenlerge yardım etip, aktsiyalar keçirdi. Rinat da bu işte iştirak ete edi.

"Cezalarnı ödemek içün 10-ar ruble aqça toplay edşk. Kapik şekkinde, olarnıñ para cezaları bizler içün para olmağanını köstermek içün. Men de Nijnegorsk rayonında para toplap yürgen edim. Bir qaç kere mahkemege barğan, balalarğa qol tutmaq içün barğan, "Qırım birdemligi" teşkil etken diger tedbirlerge barğan, tintüvlerde bulunğan ve internette "Qırım birdemligi"niñ malümatını tarqatmağa tırışqan edim", – dep tarif ete Rinat.

2017 senesi sentâbrniñ 13-nde FSB hadimleriniñ evinde tintüv keçirilmesiniñ sebebi, belki de, Rinatnıñ bu faalligi ola bile. Oña iç bir qabaatlav ya da şübe kösterilmedi. Rinatnıñ planşetini, noutbukını ve telefonını tutıp aldılar, gadjetlerni yasaq etilgen materiallar içün teşkermege ve onı azat etmege vade ettiler.

Amma vaziyet bam-başqa edi: Rinatqa qırmaça taqtılar, başına çuval kiydirdiler, ve qayda alıp ketkenlerini aytmadılar.

"Yanbaşlarğa eki tel bağlap, elektriknen urdılar"

Tahqiqat vaqtında oña ne içün kelgenini añlattılar. Rinattan birden FSB ile işbirlik tutmaqnı, olarnıñ "malğmatçısı" olmaqnı ve qırımtatarlar aqqında malümat toplamaq vazifelerini yerine ketirmekni talap ettiler.

"Menden olarnen işbirlik tutmaqnı talap ettiler, olarğa Nijnegorsk rayonında ne ve nasıl olğanını añlatmaqnı talap ettiler. Meni oturttılar: "Ne içün kelgeniñizni añladıñızmı?" dediler. Men de: "Yoq, añlamadım" dedim. "Eger añlamasañ, o vaqıt biz saña başqaca davranacaqmız". Elimni sırtqa, ayaqlarımnı ise tizlerge bağladılar, yüzümni yerge qoydılar, urbalarımnı çekip, yanbaşqa eki tel bağladılar ve ara-sıra bir şeylerni aylandırdılar, dinamo maşnasınıñ aylanuvını eşittim, meni elektrik ura edi", – dep hatırlay Rinat.

Rinat adliyecini talap etken soñ, FSB hadimleri onı kene urdı ve olar onıñ adliyecileri olacaqlarını ayttılar. Rinatqa farqlı insanlarnıñ fotoresimlerini kösterip, olar aqqında ne ayta bilecegini soray ediler. Rinat kimseni tanımay, dep aytqan soñ, işkence ve köteklev tekrarlandı.

"Kene bağladılar, yerge yatqızdılar, amma yüksek sesnen qıçırmayım dep, yavluq ağızıma bağladılar ve urmağa başladılar. Bu sefer daa da beter urdılar. Men qıçırmağa başladım. Men qıçırmasam da, o, yügenni özüne çekti ve men esimni coydım. Soñra yüzüme suv tökken soñ özüme keldim", - dep hatırlay közyaşları ile Rinat.

İşkencege oğrağan soñ, Rinat laf etip olamadı, FSB hadimleri ekimni çağırdı, o, oña bir qaç ine urdı ve o yalan aytqanını bildirdi. Ve işkence tekrar devam etti, onı kene de elektriknen urdılar, amma bu sefer daa da sert. İşbirlik etmese, tecavüznen qorquzalar.

"Men endi bittim dep tüşündim, içimden içün dua etmege başladım. Ve qıçırmaqnı toqtattım. Ştanlarımnı çıqardılar, yanbaşlarım açıq edi, bir şeyler töktiler, ve böyle şeyler aqqında tarif etip başladılar: boruğa tiken telni tıqıp, içeklerni tışarı çıqarğan ve sopa ile tecavüz etken vaqialar bar eken. Suvuq gel töktiler ve: "Şimdi bunı yapacaqmız", Razısıñmı? Yoqmı? dediler", - dep hatırlay Paralamov.

Rinat laf etip olamay edi ve çeşit seslernen, burulışlarnen er şeyge razı olğanını añlatmağa başladı - imzalamaq, kimni aytsalar oña iftira atmaq. Bundan soñ oña kâğıtlarnı imzalatmağa berdiler. O, ne yazılğanını körmedi, çünki maska ve qırmaçada edi.

"Soñra olar deyler: "Endi sen bizimnensiñ. Bizim içün çalışacaqsıñ, ihtiyacımız olğan şeylerni yollaycaqsıñ, sıq-sıq saña muracaat etecekler, telefonıñ er vaqıt yanında olsun. Bir şeyge qol tutsañ, "trotil" maddesine köre endi ketersiñ ve o vaqıt oturacaqsıñ", – dey Rinat.

Qırımda Rinat qıdıruvğa ilân etildi

Rinat, qabaatsız insanlarnı qabaatlamaq mecbur olğanından pek qasevetlene edi. Advokatlar oña, işkence altında şaatlıq etkenini aydınlatmaqnı tevsiye ettiler. O vaqıt böyle malümat kerçek sayılmaz ve qullanılamaz. Qırımdaki mahkeme-tibbiy ekspertler onı teşkermekni ve Rinatnıñ sağlıq vaziyeti aqqında hulâsa bermekni red ettiler.

"Men, mında (Qırımda - muar.) bulunmaq mümkün degil, dep qarar berdim, çünki bunı ilân etmek kerek edi. Men tek bir çantamnen kettim, şahsiy eşyalarımnen bu qadar, başqa bir şey yoq edi. Bir aydan soñ qorantamnı alıp kettim", - dep hatırlay Rinat.

2017 senesi küzde Kıyivde Rinat advokatlarnen beraber matbuat konferentsiyasına çıqtı ve başına kelgenlerni tarif etti. Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası Rinat Paralamovnıñ hırsızlanuvı boyunca cinaiy işni açtı, 2014 senesine qadar SBU-da çalışqan FSB hadimi şübeli sayıla.

Qırımlı advokat Emil Kurbedinov da cinayet aqqında FSB ve Rusiye arbiy prokuraturasına ariza berdi. Amma anda bu vaqia boyunca cinaiy iş açmaqnı red ettiler.

Rinat Rusiye quvetçileriniñ qanunsız areketlerinden şikâyet etmege tırışa edi, amma 2018 senesi Paralamovnıñ özü Rusiye İç işler nazirliginiñ Qırımdaki hadimleri tarafından Rusiye Ceza kodeksiniñ eki maddesine istinaden Rusiye Ceza kodeksiniñ 222.1 maddesiniñ 1-inci qısmı (patlayıcı maddelerniñ qanunsız satın aluvı, berüvi, satıluvı, saqlavı, taşuvı ya da taşuvı) ve 222-nci maddesiniñ 1-inci qısmı (silâ maddeleriniñ qanunsız satın aluvı, berüvi, satıluvı, saqlavı) boyunca qıdıruvğa ilân etildi. Birinci maddeniñ cezası beş yılğa qadar azatlıqtan marum etüv ve büyük para cezası, ekinci maddeniñ cezası ise dört yılğa qadar azatlıqtan marum etüv, üç yılğa qadar azatlıqnıñ sıñırlanması, dört yılğa qadar mecburiy işler ya da altı ayğa qadar apis ve büyük para cezası.

Bu, Rinat Paralamovnıñ FSB protokolında işkenceden soñ imzalağan cinayet terkibi edi.

"Müsafir olğanıñda, ertemi-keçmi evine qaytmaq isteysiñ"

Rinat 2017 senesi Kıyivde qorantasınen beraber yañı yaşayışqa başladı, iş taptı, dostları ev almağa yardım etti. 2022 senesi fevral ayında qorantası eñ az şahsiy eşyaları ile Almaniyağa kete. Yarım yıl otelde yaşadılar, vesiqalar resmiyleştirilgen soñ ise, 2022 senesi dekabr ayında daire kirağa alındı.

Paralamovlar qorantası Bremenniñ Grepelingen rayonında yaşay, Almaniya ükümetinden yardım ala. Rinat integratsion til kurslarında oquy, dört balası da yerli mektepke bara.

"Men mında özümni musafir kibi is etem. Men mında evde degilim. Men bellesem, Ukrayinadan köçip kelgenlerniñ çoqusı özlerini mında musafir kibi duya. Bu duyğularnı deñiştirmek pek qıyın. Ve elbette musafir olğanda, ertemi-keçmi evge qaytmaq isteysiñ", - dey Rinat.

Rinat ve ömür arqadaşınıñ bütün soy-sopları ve dostları Qırımda qaldı. Tanışlarınıñ aytqanına köre, Qırımda vaziyet kerginleşti: qırımtatarlarğa qarşı repressiyalar quvetleşti, çoqusı çıqmağa mecbur oldı, Qırımda yaşağanlarğa qarşı nezaret ise quvetleşti. Neticede, VPN qullanıcıları da nezaret etile, ve provayderler bu insanlar aqqında akimiyetke haber etmege mecburlar.

Rinat, dünya işğal etilgen Qırımda neler olğanını bilsin dep, özü aqqında, öz başına kelgen vahşiy işkenceler aqqında ikâye etmege qarar aldı. Ve Qırımda işkence sisteması bar edi ve bar olğanını köstermek içün.

"Rusiyede işkence - normal bir şey olğanını añladım. Vaqıt-vaqıt öz vatandaşlarında, memnün olmağan, akimiyetke qoltutmağanlar üzerinde [deñevler] keçire. Men bellesem, Qırımda çoq insan, teessüf ki, buña oğradı ve alâ daa oğray. Er kes bunı aytıp olamay, ve er kesniñ bunı aytmaq imkânı yoq", - dep ayta Rinat Bremndeki kira evinde.

Rinat Qırımğa qaytmaqnı arzu ete. "Meni o yerge genetik seviyede celp ete", - dep ayta Rinat, ve onıñ sesi titrey.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.