"Belki de bu etnik temizleme kibi tarif etilecek". Qırımda saylama seferberlik

Rusiyede ve işğal etilge Qırımda "qısmiy seferberlik"devam ete. Rusiye bölgelerinden kelgen haberlerge köre, eñ çoq celpnameler Rusiyeniñ tamır halqlarınıñ temsilcilerine berile. Ukrayina akimiyeti ve aq qoruyıcılarnıñ malümatına köre, işğal etilgen Qırımda faal şekilde qırımtatarlarnı seferber eteler.

Ne içün Rusiye ve işğal etilgen Qırımnıñ tamır halqlarınıñ temsilcileri mütenasip olmağan şekilde Rusiye arbiy komissarlarınıñ nişanı ola? Bu vaziyette angi variantlar qala? Ve Qırım sakinleriniñ cenkten qaçqan Rusiyeniñ qomşu memleketelrinde neler ola? Alıpbarıcı Sergey Mokruşin Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında Qırım sakini, Gürcistanda göñülli Tamara, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, tarih ilimleri namzeti, Ukrayina kelecek institutınıñ ekspertı Sergiy Gromenko, Gumanitar meselelerinden Milliy Meclisniñ Koordinatsion merkeziniñ koordinatorı Yusuf Kurçki ile laf etti.

"Sualler pek çoq"

Sentâbrniñ 25-nde Rusiyeniñ nezaretinde olğan Qırımnıñ yolbaşçısı Sergey Aksönov Qırım yarımadasında "seferberlik tedbirleriniñ künniñ soñuna qadar tamamlanması" aqqında bildirdi. Onıñ sözlerine köre, olar tam şekilde yerine ketirilgen.

Qırım.Aqiqat şimdi Gürcistanda yaşağan ve göñülli olğan Tamara (adı deñiştirilgen) ile bağladı. O, Rusiye ve Gürcistan arasındaki sıñırda pek çoq arba olğanını tasdıqladı. Subet arfesinde, sentâbrniñ 26-nda, Tamaranıñ sözlerine köre, sıñırda cayav keçit açqanlar, amma buña baqmadan nevbtler anda da peyda olğan.

"Qırım sakinleri içün keçüv şartı qaydiyeti olğan iç "Qırım pasportı". Onen bir çoq kişi rusiye sıñırından keçip oldı. Gürcistan sıñırına kelgende, sıñırnı iç ukrayin vesiqası ya da çetellik pasportı ile keçmek mümkün. Müddeti keçken pasport olsa Gürcistanğa yibereler, amma anda elçilikke muracaat etip maqbul pasport almaq kerek olacaq", - dedi Tamara.

O, sıñırnı keçken aileler içün büyük mesele balalarnıñ ukrayin doğum şeadetnamesi olmağanını qayd ete.

"Sıñırda insanlar eñ az 30-36 saat beklediler. Aş, suv, qalın urbalar almaq kerek. Aydavcılar taşıma fiyatını pek tez köterdiler. Şunıñ içün bu paalı yolculıq olacaq. Sentâbrniñ 22-23-de Qırımdan Tifliske yolnıñ fiyatı bir insan içün 500 dollar edi", - dedi Tamara.

Qırımtatar Milliy Meclisinde seferberlikten qaçıp yarımadanı terk etken semetdeşlerge yardım etmek içün gumanitar meseleleri üzre koordinatsion merkez teşkil ettiler.

"Yardım hattında dört operator bar ve olarnıñ iç birinde 5-10 daqqalıq bir tınçlıq olmay. Sualler pek çoq. Esasen olar bir de bir sıñırınıñ angi vesiqalar ile keçmesi ile bağlıdır", - dedi merkezniñ koordinatorı Yusuf Kürkçi.

Onıñ fikrince, Aksönovnıñ "seferberlik tedbirleriniñ tamamlanması" ile bağlı beyanatı Qırım akimiyeti seferberlik dalğası ilân etilgen soñ Qırımda başlanğan esnasnı körip, onıñ tezligini eksiltmege tırışqanlarına delâlet ete.

Kürkçi qayd etti ki, şimdilik qırımlılar yarımdanı serbest terk ete bileler.

Qırımda tarihiy pretsedent

"Rusiyeniñ özünde seferberlik ilk nevbette Moskvanıñ ftkrince Rusiyeniñ umumiy ealisi arasında esassız olaraq yüksek nisbetke malik olğan halqrarnıñ (yüksek doğum seviyesi ya da diger amiller) yaşağan yerlerde şiddetli şekilde ombrge keçirile. Şunıñ içün de Ukrayinağa qarşı cenkte olar aynı vaqıtta ksenofoblar kibi olarda qorqu yaratqan bu halqlarnıñ temsilcilerini yoq etmek vazifesini de al eteler. Amma işğal etilgen Qırımğa kelgende, bu areketler eki qat tsiniktir", - dep saya Refat Çubarov.

Onıñ fikrince, Qırımda seferber etilgenler arasındaki uyğunsızlıq, Çubarovnıñ sözlerine köre, bir çoq mesken yerlerde seferber etilgen qırımtatarlarnıñ sayısı 80-90% qadar olğan alda, "Kreml qırımtatarlarnıñ tamamınen yoq etilmyesine dair Stalin siyasetini devam ekenine" delâlet ete.

Çubarov Qırım sakinlerine arbiy komissarlıqlarğa ketmemekni, celpnamelerniñ alınmasından red etmekni tevsiye ete. "Rusiye ordusına celp etüvden türlü yollarnen qaçınmaq. Bu mevzuda bizim çağıruvımız Ukrayina devletiniñ, şu cümleden Ukrayina prezidentiniñ çağıruvı ile aynıdır. Rusiye ordusına celp etilmemek içün, kerek olsa andan ketmek bile çağıramız. Ve elbette adamlarğa Aqmescitteki merkeziy meydanda narazılıqlarğa azırlanmaq kerek olğanını aytamız", - dey Çubarov.

"Nisbiy azlıq temsilcileriniñ orduğa saylama celp etilüv tecribesi kibi tariflenecek ve belki de kelecekte mahkeme tarafından soyqırım ya da soyqırım ıntıluvı kibi qıymetlendirile bilecegini tahmi ete bilemiz. Belki de bu etnik temizleme kibi tarif etilecek. Eger Qırımda qalğan ve Qırımnıñ umumiy ealisiniñ tahminen 13 faizini teşkil etken qırımtatarğa kerçekten de bütün celpnamelerniñ 90 faizi kelgen olsa, bu aqiqaten saylav seferberlik olğanı körünip tura", - dey tarih ilimleri namzeti Sergiy Gromenko.

Onıñ fikrince, Qırımda belli bir tarihiy pretsedent yaratıla. Gromenko dey ki, 13-nci asırda moğol hanları cenkke ketkende yerli halqnı seferber etmek mehanizmini qullana ediler. Ücümni olar başlay ediler. Aynı zamanda Rusiye imperiyasında belli bir eali kategoriyası - olarğa yabancılar dey ediler - orduğa asla celp etilmey edi. Ekspertniñ qayd etkenine köre, o zaman bu qırımtatarlarğa da ait edi, yalıñız aristokratlar içün bir leyb-gvardiya qırımtatar polku bar edi.

"Şuralar Birliginde cenk vaqtında qırımtatarlar içün saylav seferbertlik yoq edi. Celp etilgenlerniñ umumiy sayısı az-çoq olarnıñ Qırım ealisiniñ umumiy qurulışına uyğun edi. Yani Rusiye şimdi moğollar devrinden olğan taktikanı qaytara", - dedi Gromenko.

Rusiye fevralniñ 24-nde Ukrayinağa büyük istilâ etti, amma istegenini alamadı, hususan ukrainalılarnıñ tirenüvi sebebinden Kyivni zapt etemedi.

Aprelniñ 22-nde Rusiye Ukrayinadaki «mahsus operatsiyanıñ» (anda büyük istilânı böyle adlandıralar) «ekinci fazası» vaqtında yañı planlar aqqında bildirdi. Rusiye arbiyleri işğal etilgen Qırımğa qara ayatını temin etmek ve Pridnestrovyege çıqmaq içün Donbas ve cenübiy Ukrayinanı kontrol altına almağa niyetlene.

Faqat, ğarbiy istihbaratnıñ malümatına köre, Donbasta Rusiye muvafaqiyetli sıñırlı ve Ukrayinanıñ küçlü tirenüvi sebebinden Rusiye ordusınıñ ğayıpları büyük.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.