AQMESCİT-İSTANBUL-KIYIV — Federal ve Moskva nezaretindeki Qırım matbuatı haber etkeni kibi, 2024 senesi dekabr ayınıñ soñunda Kremlniñ hadimleri Rusiye akimiyeti tarafından alınğan Qırım müendislik ve pedagogika universitetiniñ bazasında Qırımnıñ qırımtatarları arasından saylanğan bütün seviyedeki Rusiye deputatlarınıñ "qurultayını" keçirdi.
Yarımadanıñ rusiyeli akimiyet organlarınıñ 250 deputatı, Tış işler nazirligi ve RF prezidenti memuriyetiniñ, Milletler işleri boyunca federal agentliginiñ vekilleri, Devlet duması deputatları, Rusiyeniñ Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresiniñ reberligi, Özbekistan, Qazahistan, Qırğızistan, Tacikistan, Belarus, Türkiye ve Ukrayinanıñ Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmından qırımtatar cemiyetleriniñ delegatları, SVO iştirakçileri (Rusiyede Ukrayinağa 2022 senesi fevral ayından devam etken tam mıqyaslı arbiy istilâğa böyle deyler) toplaştı.
Kremlniñ kursunı aqlamaq
"Toplaşuv iştirakçilerini" Moskvanıñ tayin etken Qırım başı Sergey Aksönov hayırlap, toplaşqanlarnı "vatandaşlıq mevamı ve Qırımnıñ eyiligi içün çoq yıllıq işleri semetdeşleri içün örnek olğan insanlar" olaraq adlandırdı. Onıñ qayd etkenine köre, "Qırımnıñ kelecegi bugünde-bugün "SVO" sayesinde şekillene, Kremlge qoltutuv ise "er bir vatandaşnıñ birinci vazifesidir", bunı "qırımlılar pek yahşı añlay".
Qırım ve Aqyar musulmanlarınıñ rusiyeli müftisi Emirali Ablayev bu tedbirni pek müim vazifeniñ yerine ketirilmesi, "2014 senesinden başlap qırımtatarlarnıñ yaşayışı nasıl yahşı tarafqa deñişkenini" köstergen adise dep adlandırdı. O şunı da qayd etti ki, "Qırım tışında mında nasıl yaşamaq kerek olğanını köstermege tırışqanlarnı unutmaq kerek", qırımtatar deputatlarını ise "bütün qırımlılar içün çalışmağa, parlaq kelecek içün çalışmağa" çağırdı.
"Men Qırımnı Rusiye ile birleştirmek içün fikirlerimni bildirmege keldim. Milletlerara munasebetlerni nasıl inkişaf ete bilemiz. Biz mında Qırımnıñ inkişafını köstermek içün keldik. Doğrusını aytqanda, ...yarımada ne qadar güzel ve inkişaf etkenini kördik", — dep bildire Türkiyedeki qırımtatarlarnıñ temsilcisi Nüsret Tuzaknıñ sözlerini Rusiyeniñ "Qırım haberleri" yayını. O, Türkiye akimiyeti tarafından bir qaç kere memuriy mesüliyetke çekilgen belli Unver Selniñ yolbaşçılığındaki Türk Cumhuriyetiniñ Qırım dernekleri federatsiyası komissiyasınıñ azası olaraq, bu memleketniñ teşkilâtçıları tarafından bildirilgen eyyetiniñ yekâne azası edi.
Teşkilâtçılarnıñ bildirgenine köre, Aqmescitteki Rusiye "Dostluq evinde" Türkiye, Özbekistan, Tacikistan ve Herson vilâyetinden kelgen qırımtatar musafirleri ile "Qırımtatarlarnıñ çetelde yaşağan semetdeşlerinen bağlarınıñ inkişafı" mevzusında tögerek masa keçirildi.
İştirakçiler "qarar" qabul ettiler, anda qayd ettiler ki, dünyada yüz bergen vaqialar, dünyanıñ er angi regionında etnik ve diniy zıddiyetlerniñ kerginleşmesine yol bermemek ve Rusiyeniñ Qırımında olğan munasebetlerniñ uyğunlaştırılmasını quvetleştirmek kerekligini köstere.
Daa bir "koordinatsion şura"
Qurultay iştirakçileri, ertemi keçmi Qırım Rusiye tarafından tanılacağını aytıp, tedbirni "qırımtatar halqınıñ fikrini bildirmek aqqı olğan yekâne qanuniy organ" olaraq belgilediler. Bu sebepten delegatlar resmiy beyanat metnini qabul ettiler, mında qayd etile ki, "temsilcilik vazifesi yalıñız saylayıcılarnıñ menfaatlarını temsil etmek qanuniy aqqı berilgen, bütün seviyedeki qırımtatarlar arasından qanuniy saylanğan Rusiye deputatlarına aittir".
Ve sanki "halq adından çıqışta bulunmaq aqqını kongresske saylayıcılar berdi, olar şimdiki deputatlarğa rey berdi". Buña baqmadan, toplaşuv iştirakçileri "çetelde yaşağan semetdeşlerine" muracaat etip, "bütün qırımtatarlarğa birleşmege ve qırımtatar halqınıñ öz tuvğan toprağında, Qırımda, Rusiye ile birlikte inkişafına qol tutmağa" çağırdılar.
İslâm Devletleri Teşkilâtına muracaatnıñ metininde, qayd etilgen tezis ve "akimiyetniñ qırımtatarlarnıñ aqlarını yerine ketirüvde qazanğan muvafaqiyetleri" cedvelinden ğayrı, bu halqara qurumnıñ eyyeti 2014 senesiniñ vaqialarından soñ qırımtatar ve qırımlılarnıñ yaşayışınıñ üstünliklerini körmek içün işğal etilgen Qırımnı ziyaret etmege davet etile. Türkiye Cumhuriyetiniñ prezidenti Recep Tayip Erdoğanğa muracaat etip, qanunsız tedbirniñ iştirakçileri ve teşkilâtçıları onı da Qırımnı ziyaret etmege davet ettiler, amma, alternativası aqqında aytıp, olar Türkiye yolbaşçısı ile İstanbul ya da Ankaranı ziyaret etip körüşmege azır, dep bildirdiler. Türkiye Büyük Milliy Meclisiniñ deputatlarını ise tek Qırımğa davet etmekten ğayrı, 2014 senesi keçirilgen "referendum"nıñ neticelerini tanımağa çağırdılar.
Er bir muracaatta teşkilâtçılar Ukrayinada tanılğan ve qanuniy olaraq pekitilgen qırımtatarlarnıñ temsiliy organı "Meclis" qanunsız olğanını qayd ettiler. Ayrı muracaatlar "SVO" ve "Vladimir Putinniñ kursu"nıñ keçirilmesine qol tutuv olaraq qabul etildi.
Qurultay neticelerine köre, din adamları, deputatlar ve cemaatçılar kirgen "koordinatsion şura"nı meydanğa ketirmek qararına keldiler. Qırım işğaliniñ soñki 11 yılı devamında Rusiye bir qaç kere qırımtatarlar arasında "koordinatsion şuralarnı" meydanğa ketirmege tırıştı, amma muvafaqiyetsiz oldı.
Yalıñız Bütündünya kongresi
Aynı künü işğal etilgen Qırımda "qırımtatar deputatlarınıñ" qanunsız toplaşuvınıñ keçirilmesine qırımtatar halqınıñ lideri ve Ukrayina Yuqarı Şurasınıñ deputatı Mustafa Cemilev keskin menfiy ve açıq şekilde cevap berdi.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi ve Bütündünya qırımtatar kongressiniñ prezidenti Refat Çubarov, Qırımnıñ rusiyeli hadimleri tarafından keçirilgen bu "sıñır"nı qıymetlendirip, "Rusiye işğalci memuriyeti ile işbirlik yapqan 250 yerli akimiyet vekili" Aqmescitte toplaşqanını bildirdi.
"Bu insanlar işğalci memuriyet tarafından basqı ya da satın aluv yolu ile akimiyetke ketirildi. Olarnı "Yedinaya Rossiya" ve Vladimir Putinniñ cinayet rejimi yerli akimiyetke ketirdi, şimdi ise olar qırımtatar halqını temsil etmege qarar aldılar. 250 satqın, olarnıñ çoqusı işğalciler tarafından tayinlengen köy şuralarınıñ vekilleri, olarnıñ bütün qırımtatar halqını temsil etmege aqqı bar, dep qarar aldılar. Elbette, bunıñ episi Moskvanıñ emrinen yapılğanını añlaymız", — dep qayd etti o.
Qırım.Aqiqat Qırımtatar Milliy Meclisiniñ Türkiye Cumhuriyetindeki vekili, "Emel-Qırım" Fondunıñ prezidenti (Türkiye), jurnalist Zafer Karatayğa muracaat etip, Rusiye akimiyetiniñ işğal etilgen yarımadada Qırımtatar Milliy Meclisi ve Qurultayına alternativ qurulışlarnı meydanğa ketirmek ıntıluvlarınıñ sebepleri ve aqibetlerini izaatlamasını rica etti.
"2014 senesi Rusiye Qırımğa kirgende, er kes bilgeni kibi, Vladimir Putin liderimiz Mustafa Cemilevnen laf etip, onı Rusiye işğaline razı olmasına inandırmağa tırıştı. İstenilgen cevap kelmegende, Mustafa ağağa Qırımğa kiriş yasaq etildi, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ binası dağıtıldı, onıñ faaliyeti ise yasaq etildi.
Aynı zamanda işğalciler kollaborantlar arasında, şu cümleden Meclis azaları arasında, Meclis qararlarına ya da Qurultay delegatlarınıñ mevamına tesir etmek ve Rusiye işğaline qol tutqan toplaşuvnı teşkil etmek içün askerlikke aluv işini alıp bardılar. Amma Meclisniñ qaraman çoqluğı ve vatanperver delegatları ne Vatanımıznıñ, Qırımnıñ kelecegini, ne de halqımıznıñ namusını sattı.
Amerika ve Ğarp memleketleri Qırımnıñ Rusiye tarafından işğaline nisbeten kerekli derecede areket etmegende, bazı memleketler, hususan Almaniya ve Frenkistan, "Moskvanıñ iqtisadiy menfaatlarına sayğı köstermek" maqsadınen Ukrayinağa kerekli destek köstermegende, Vladimir Putin ve onıñ Kremldeki etrafı qırımtatarlarğa qandırmaq ıntıluvlarından vazgeçti. Siyasiy iftiralarda qırımtatar halqı olmağanına inanıp, Moskva qırımtatarlarğa qarşı repressiyalar ve basqı yapmağa başladı", — dep bildirdi Qırım.Aqiqat mühbirine subetdeşimiz.
Onıñ fikrince, ğarp memleketleri telükeni tek tam bir istilâdan soñ añladılar.
"O vaqıt qırımtatar halqınıñ lideri ve Meclis bütün dünyağa Qırımnıñ tamır halqı olaraq Rusiye işğalini tanımaycağını bildirgen ediler. Ukrayina devleti, keç olsa da, Meclisni temsiliy organ olaraq resmiy olaraq tanıdı ve halqnıñ halqara seviyede keniş destek köstergenini numayış etti.
Öz nezaretindeki qırımtatar qurulışını meydanğa ketirmege tırıştılarZafer Karatay
Rusiyeniñ Ukrayinadaki istilâsı "Kremlniñ planı boyunca" keçmedi, şunıñ içün Qırımdaki işğalci Rusiye memuriyeti qırımtatar halqı "Rusiyeni istey" dep, er türlü numayış etmege başladı. Endi kollaborantlar, Donald Trampnıñ resmiy olaraq prezident vazifesine başlamasına qadar barışıq muzakerelerinde öz pozitsiyasını pekitmek ve Qırımnı tutmaq içün, uzun bir teneffüsten soñ, "qoqla temsiliy organı" şeklinde öz nezaretindeki qırımtatar qurulışını meydanğa ketirmege tırıştılar. Amma kün tertibinde "Qırım meselesiniñ" peyda oluvı ile olar, tamır halqı olğan qırımtatarlar halqara alanda müim bir yer alğanını kördiler.
Vladimir Putin ve onıñ memuriyeti Qırımğa toplamağa tırışqan tanılmağan akimiyetniñ yañı "temsilcileri"ni yarımada barışıq muzakereleri devamında Rusiyeniñ terkibinde qalmalı degen tezisini pekitmek içün qullanma1 isteyler. Kreml ve Qırımdaki işğalci akimiyet muzakereler vaqtında halqara toplulıqqa ve iştirakçi devletlerge qırımtatarlar özleri Rusiyede qalmağa istegenini köstermek isteyler", — dep qayd etti ekspert.
Karatay, Rusiye deputatları olğan qırımtatarlar halqınıñ ve onıñ vekilleriniñ menfaatlarını qorçalay bileceklerini körmey.
"Bu qoqlalarnıñ muvafaqiyetli olacağını tüşünmeyim. Şimdi ise pek keç. 2014 senesinden soñ ve hususan 2022 senesi Rusiyeniñ Ukrayinağa ücüminden soñ siyasetçiler, devlet erbapları ve halqara teşkilâtlar qırımtatarlarnıñ kerçek vekilleri kim olğanını ve qırımtatar halqı kerçekten "Rusiyeni istemegenini" yahşı bileler.
Qırımnıñ kerçek saipleri qırımtatarlardırZafer Karatay
Qırımtatarlar Qırımda öz kelecegini demokratik yolnen qurmaq isteyler, amma insan aqlarına riayet etmek şartınen. Olar öz kelecegini işğalden azat etilgen soñ qırımtatarlar rey bere bilecek muhtariyet qurulacağını kefil etken ukrayin devleti terkibinde qurmaq isteyler. Rusiye "qırımtatarlarnıñ temsilciligine" kirişmek ıntıluvlarını amelge keçirmek içün Qırımdan farqlı insanlarnı ve Türkiyedeki zayıf yardımcılarını qullana. Amma bütün bu ıntıluvlar küçlü haber kampaniyası ve diasporadaki qarşılıq sebebinden muvafaqiyetsiz oldı. Yaqında qurulğan qoqla temsilciligi ve toplaşuvı da muvafaqiyetsizlikke oğraycaq, çünki ğarbiy demokratik memleketler endi Kremlniñ vekili ne olğanını ve Qırımnıñ kerçek saipleri qırımtatarlar ne istegenini pek yahşı bileler", — dep yekünledi Zafer Karatay.
Ukrayina ve halqara toplulıq tarafından tanılmağan Rusiye saylavları devamında yarımadada 2024 senesi sentâbr ayında yerli şuralarğa 245 deputat, devlet şurasına ise 7, qırımtatar halqınıñ vekillerinden deputatlar saylandı.
Qırım.Aqiqat soraştırğan bir sıra ekspertniñ fikrince, "Rusiye akimiyet organlarına kirgen qırımtatarlar arasında işğal altındaki qırımtatar halqınıñ menfaatlarını qorçalağanlar çoq, olar işğal akimiyetini yıqmaq içün gizli faaliyet keçire, işğalciler içün ise bu deputatlar — Qırımdaki "milletlerara añlaşuv" aqqında aytqanda saqlanğan şırma".
Qırımtatar faali Edem Dudakovnıñ malümatına köre, 2012 senesi Qırımda qırımtatar halqınıñ vekillerinden tahminen 2400 deputat bar edi.
Ukrayina ve demokratik halqara toplulıq ilhaq etilgen Qırımda Rusiye saylavlarını takbih etmek ve tanımamaq mevamında qala.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegramve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.