Vatandaş jurnalisti ve «Qırım birdemliginiñ» faal iştirakçisi Remzi Bekirov 2019 senesi martnıñ 27-nde Qırımda apiske alınğan edi. O, Aqmescitteki ekinci «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» mabüsi ola, bu davanıñ 25 mabüsi bar. «Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan qırımlılarnıñ imayecileri olarnıñ taqibi diniy sebeplernen bağlı, dep tüşüne. Remzi Bekirovnıñ kündeligi bar, onıñ parçaları saytta derc etile.
Kündelikniñ devamı, evelki blog mında.
Yer: Rostov-na-Donu şeeri, Okrug Arbiy mahkemesi, eski binası.
Vaqıt: 2021 senesi martnıñ 22-si.
Mahkeme başlandı. Başta o, kütleviy haber vastaları vekilleriniñ toplaşuv işinen bağlı muracaatnı baqtı. Mahkemede olğan jurnalistlerge qoşulğan «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ yañı jurnalistiniñ kelmesi pek quvandırdı. Mahkemeden evel jurnalistlerden birinen tanışıp subetleşmege imkân oldı.
«İnternette esnasıñıznı aydınlatmağa ketem dep yazsam, yüzlernen tefsir keldi. Taqipçilerim sizge büyük selâmlar ayta. Sabır ve metanet tileymiz!», – dep ayttı o. «Sağ oluñız, Darya, bizge kelgeniñiz içün pek quvanamız. Qırımda olğan qanunsızlıqnı aydınlatmağa imkân olur, dep ümüt etem», – dep ayttım qardaşlarım adından minnetdarlıq sözlerimni. «Alıñız nasıl? Tutulğan SİZOñıznıñ şaraitleri nasıl?», – dep devam etti jurnalist. Er şey yahşı, keyfim yahşı, dep qısqadan cevap berdim. Ve qoştım: «SİZOda, er vaqıt kibi, suvuq, kirli, sıçavul ve furun böcekleri».
«Mahkemeden ne beyleysiñiz?» – dep soradı Darya. Bu adiy kibi körüngen sual meni şaşırttı. «Adaletli qarar beklemeyim. Bizni er türlü mahküm etecekler. Maqsadımız – bizni qabaatlağan yalannı tapmaq», – dep cevap berdim men.
Jurnalistlerniñ mahkemedeki işnen bağlı muracaatnı qısmen qanaatlendirip, mahkeme salonında foto çıqarmağa izin berdi. Davamızda yañı advokat peyda oldı. Şimdi Riza İzetovnı Emil Kurbedinov imaye etecek. Riza yañı imayecige pek quvanıp, oña nasıl hitap etecegini ayttı – «Emil Aka». Emil begengen sanki.
Mahkeme başında bizge keçken mahkemede prokuror oquğan qabaatlavğa munasebetimizni aytmağa imkân berildi.
İmayemiznen laf etip, qarar berdik: tercimannı talap etmegenler rusça laf etecek, tercimannı istegenler qırımtatarca laf etecek.
Men başladım. Mikrofonğa yaqınlaşıp, qabaatlav hulâsasında bir çoq şeyni añlamayım, dep ayttım. «Men nasıl ve ne vaqıt cinayet yapqanım añlaşılmay?! Angi «ananeviy añlamlarnı» deñiştirdim? Bazarovnı ve diger dava mabüslerini «Hizb ut-Tahrirge» nasıl ve ne vaqıt celp ettim? 25 kişi Rusiye Federatsiyasında akimiyetni nasıl zapt ete bile? Tahqiqat Rusiye Ceza-protsessual kodeksini, halqara qanunlarnı, IX Jeneva şartnamesini ne içün bozdı?» – dedim men.
Menden soñ Raim Ayvazov sözge çıqtı. Aliy tasili olmağan bu genç meni şaşırttı. Qabaatlavğa olğan munasebetini tam ve aydın bir şekilde seslendirip, bayağı delil kösterdi. «Raim öse!..» – dep yavaştan ayttım müvekkili sözüni bitirgende advokat Mariya Eysmontqa.
«Aferin, Raim, aferin. Böyle ol!» – dep qoşuldı Mariya.
Soñra acayip bir şey oldı! Mikrofonğa Riza İzetov yaqınlaştı. O, 15 daqqa laf etti, uydurılğan qabaatlavnı arif-arif böldi. Aytqanlarını ğayrıdan aytmaq qıyın. Diñlemek ya da oqumaq kerek. Onı «yürgen google» dep sayam. Bugün bu köründi. Qabaatlav farqlı kriteriylerge köre bölündi, sözlerniñ luğatiy ve morfologik manalarından, ğayeviy mündericesinden başlap.
Riza, meselâ, böyle ayta: «Bizni «Hizb ut-Tahrirge» mensüp ıstılalarnı qullanğanımızda qabaatlaylar: hizb, halakat, müşrif, akliya, nefs. Şimdi olarnı qullandım. Şimdi halakat (bilgi berilgen ders) keçemi? – soñki cümleni aytıp, Riza prokurorğa baqıp devam ete, – cevap yoq. Añlaşıldı…»
Riza İzetov sözüni aytqanda mahkeme esnasınıñ iştirakçilerini körmek meraqlı edi. Prokuror başını egip, onı qolunen tuttı. Qadılar minberine baqtı, bir şeyler oquğandırlar. Baş qadı Oleg Volkov Rizağa ara-sıra şaşıp baqa edi. Soñunda reis qadınıñ betinden bu sözler belli edi: «Bu qabaatlavnı ne vaqıt yoq etip toqtarsıñ?».
Devlet advokatları pek şaştı. Betlerinden belli edi. Rizanıñ sözlerini diqqatnen diñlep ayrette qalğanlar. Bir çoqu dostumnıñ harizmasını, tafsilâtlı yanaşuvını ve delil ketirip olğanını ögrense yahşı olur, dep tüşünem.
Emil Kurbedinovnen baqıştıq. Sorağan kibi oldım: «Yañı müvekkilini begendiñmi?» Bir baqışnen cevap berdi: «Maña ihtiyacı yoq, özü al ete. Şaştım!»
Eysmont, Semedlâyev, Şeyhmambetov, Legostov. Mahkemede alğışlamağa mümkün olsa edi, olar bunı yapar edi. Riza Halifelik aqqında aytıp, «Avanta+» bala entsiklopediyasını delil olaraq köstergende Mariya Eysmontnıñ cevabına şaştım. Riza bir ibareni tekrarladı, soñra saife, satır başını, satır nomerasını ayttı. Mariya Edem Semedlâyevge baqtı: «Edem, amma da şaşırta!»
Mabüsler o qadar bilgili ve ziyalı qardaşları olğanına quvanıp tura edi. Raim maña ayta: «Qadı şaşqandır! Böyle bir itiraz eşitecegini beklemegendir».
Jurnalistler başta diñlep tura edi. Soñra olar, mahkeme salonında olğan bir çoq kişi kibi, ayrette qaldı, Riza İzetovğa şaşıp, epimizge ürmet köstergenler. Qabaatlavğa qarşı itiraznı diñlegen mahkeme vekilleri de aynı şekilde baqtı. Diñlemegenler er vaqıt kibi areket etti.
Riza İzetovdan soñ Şaban Umerov çıqışta bulundı. Rusça laf etmesi zor edi, qadıdan qırımtatarca laf etmek içün izin soradı. Şaban ağa tezislerini yavaş-yavaş seslendirdi. Pek qasevetlendi. Rusça, qırımtatarca laf etti.
Soñra Farhod Bazarov mikrofonğa çıqtı. O, qırımtatarca oqup başladı. Qadı lafını böldi: «Rusça añlatıñız!». Farhod ana tilinde aytmağa devam etti. Adise tekrarlar, ve dostumnı mahkemeden çıqarırlar, dep tüşündim. Bu sefer bunı yapmadılar. Volkov Bazarovnıñ lafını kesip, otura bilesiñiz, dedi.
Şu daqqada imayemiz çalışıp başladı.
«Advokat Şeyhmambetov Umerovnı qorçalay. Reis qadınıñ yapqanlarına qarşı itiraz bildirem», – dep ayttı advokat Nazim Şeyhmambetov ve delili itiraznı oqudı. Esas fikri qadınıñ keçken sefer mabüslerni qanunsız çıqarğanı oldı. Şeyhmambetov Şaban ağa ve Farhodğa tercimanlarnı bergen bütün mahkemelerni ayttı: Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi, Qırım Cumhuriyetiniñ Yuqarı mahkemesi, Soçideki 3-ünci istinaf mahkemesi, Moskva vilâyetindeki Vlasiha şeeriniñ İstinaf arbiy mahkemesi; ve sual berdi: «Ne içün bir mahkeme körmegen qanun suistimalını siz kördiñiz?»
Soñra advokat Sergey Legostov turıp, müvekkili Farhodnıñ muracaatını cinaiy davağa qoşsınlar, dep ayttı.
Qadı: «Seslendiriñiz onı!» Legostov: «Yapamam, qırımtatarca yazılğan».
Qadı muracaatnı qanaatlendirmedi. Advokat Legostov itirazını bildirdi: «Bu mahkemeniñ arhivlerinde buña oşağan davalarnıñ üç ükmü bar. Qabaatlav bugünkinen sözme-söz aynı, tek qabaatlanğanlarnıñ soyadları farqlı: Seytosmanov, Abdullayev ve daa biri. Bütün esnaslarda tercimanlar bar edi ve bir problem ve bozuv olmadı. Qadı qabaatlanğan kişini ana tilinde aytmaq aqqından marum etip, nege esaslana?»
Soñra cemaatçılıq vekillerini mahkemege berüv muracaatı oldı. Amma imaye tarafınıñ delillerine baqmadan, mahkeme uzaqtan kelgen insanlarğa kirmege izin bermedi. Tayin etilgen advokatlardan vazgeçüv muracaatı rezonans çıqardı. Qadı altı yıl içinde ilk sefer muracaatnı qanaatlendirdi. Mahkeme salonında olğan dört advokat yiberildi. Bazarovnıñ advokatı ise qaldırılı, çünki evelki oturışuvğa advokat Legostov kelmedi. Oturışuvda teneffüs ilân etildi…
(Devamı bar)
Remzi Bekirov, Qırımlı siyasiy mabüs, vatandaş jurnalisti, uquq qoruyıcı teşkilâtlar tarafından siyasiy mabüs kibi tanılğan
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.