Sudaq– Qırım Yalısında qırımtatar ealisi eñ az sayıda yaşağan region. Regionnıñ muim meselelerinen bağlı suallerge Qırım.Aqiqat intervyusında yerli faal Edem İsmailov cevap bere.
– Edem, soñki dört yıl içinde Sudaqta yaşayış deñiştimi?
– Elbette, deñişti. Memurlar tarafını turqanlar içün yahşı tarafqa deñişti. Qarşılıq köstergen, ya da, deyik, öz noqtai- nazarını bildirgenler içün – yaramay tarafqa, ebet. Meselâ, işke, tek reayetkâr olğan özleriñkisini alalar.
– Ya hususan qırımtatarlar içün?
– Bir söznen tarif etecek olsaq, halqımız içün qıyınlıq zamanları keldi, amma bizim halqımız başını tik köterip, ğururını coymadan, er kün bu qıyınlıqlardan keçe.
– Qıyınlıq ve sınav zamanlarda ayaqta qalmağa neler yardım ete?
Qıyınlıq zamanları keldi, amma bizim halqımız bu qıyınıqlardan er kün keçe
– Halqımıznıñ tek bir hususiyeti bar, yani –emekseverlik. Qorantasını baqmaq içün iş künleri er kes bir şeynen oğraşa. Em de işbu qıyın dört yıl içinde bizim qırımtatar halqımız pek birleşti. Bu sınavlardan menliknen keçecegimizden eminim.
– Şeerniñ infraterkibi eyileştimi?
– İnfraterkip boyunca bazı deñişmeler bar. Amma o qırımtatarlardan ğayrı er kes içün yapıla. Meselâ, qırımtatarlar yaşamağan İnitsiativnıh soqağına asfalt töseldi, lâkin şeer kirişinde yerleşken Yañı-Male kvartalında ne asfalt, ne kanalizatsiya, ne de gaz bar.
Bizde 800 talebelik mektep, Yañı-Male balalar bağçası qurula. Bularnıñ ekisi de bu yıl çalışıp başlamaq kerek, faqat qurucılıqnıñ soñu körünmey. Qurucılıqta özbek ve tacikler çalışa.
– Gaz meselesi ne alda?
– Yañı-Malege gaz boruları çekip başladılar ve 120-130 biñge bağlatmaq mumkün olacaq degen emiş-demişler yüre. Şeerimizniñ daa bir probleması bar – yağmur yağğanda şeerimzi yaldap başlay demek mumkün. Şimdilik bunı çezmek içün iç bir şey yapılmay.
– Şeerde turist meselesi ne alda?
Faqır turistler kele – restoran ve diskotekalar boş, lâkin yemekhaneler ağzına qadar tolu
– Vaziyet kritik dep aytmaq mumkün. İyül ayından başlap şeerde turist tolıp kete. Şeer memuriyeti er zaman olğanı kibi, azır degil. Kelgenler çoq, faqat problema şunda ki, ep faqır turistler kelüvi netecesinde restoran ve diskotekalar boş qala, yemekhaneler ise, aqzına qadar tolıp kete.
– Keçken dört yıl içinde Qırımda ve hususan, Sudaqta qırırmtatarlar içün közge körüngen bir deñişmeler barmı?
– Közge körüngeler deñişmeler arasında qırımtatarlarnıñ taqip etilgenini qay etmek mumkün. Qırımtatarlar terrorist degil – akimiyet ise bizim balalarnı terrorizm içün qapay. Vatnikler (qafası tüşüncesin boş insanlar) içün bir manzara yaratıla. Fursatnen faydalanıp FSB ve İİN bir sual bermege isteyim. Terroristik eylemi yapqan iç olmağanda bir qırımtatarınıñ adını aytıñz. Aslında, özüñizni yorıp oturmañız – çünki yoq öyle soyu. Ta başından berli qırımtatarlar öz Vatanına avdet yolunda qarşılıq köstermek içün barışıq yolunı saylâğan ediler.
– Sudaqta qaytarılıp alındı denilgen topraq damartılarındaki qurucılıq ne alda?
– Sudaqta bu samozahvatlar (öz ihtiyarınen alınğan topraqlar) qırımtatar ve rus soylârına ayırıla. Qırımtataralar içün iç bir şey yapılmay, ruslarnıñ ise vesiqaları bar, atta gaznı bile bağlap oldular.
Şimdi gençlerimiz faalleşti– bu pek yahşı bir alâmet
Şu arada faktlar aqqında aytayım. Yañı-Male – 1991 basıp alındı, vesiqaları 2000 senesinden son yapıldı, qarşısında ruslarnıñ topraq damartıları – vesiqaları şu arada yapıldı, bütün köyge gaz çekildi. Asret – 1990 basıp alındı, qırımtatarlarğa vesiqalar 2000-den soñ, ruslarğa – şu arada ve gaz bağlandı. Akvapark – 1998-1999-da basıp alındı, qırımtatarlar alâ daa vesiqa alamay, ruslarğa em vesiqa, em gaz berildi. Açıqlar (yalıñız qırımtatarlar) – vesiqaları bugüngece berilmedi. Şeer haritasında Akvapark (qırımtatarlar olğan yer) ve Açıqlar rayonları – boş tarla olaraq körüne. Aslında insanlar yaşağan evler bar. İşte, bu eki qasabada insanlar öz esabına transformator qurdı, teller çektirdi, RESke elektrik parası töley. Suv yoq. İnsanlarnıñ musaviyligi aqqındaki qanun qayda? Narazılıq meydanına (eski delfinariy yerleşken yer) – buldozerler ketirip bitmegen evlerni sürüp taşladılar. Qurulıp bitken evlerni ise – yaqalar.
– Qırımda Meclis yasaq etilgen vaqıtta, qırımtatar milliy areketi inkişaf etecek başqa bir yollar barmı?
– Variantlar bar elbette, lâkin olar er vaqıе merkeziy Meclisnen uyğunlaştırılmaq kerek. Biz er zaman öz problemalarımıznı barışıq ve demokratik yollarnen çeze turğanmız. Şimdi gençlerimiz faalleşti – bu pek yahşı bir alâmet.
