42 yaşlı Zevri Abseitov çoq yıl tiş ekimi olıp çalıştı. Bu sebepten ealisi yalıñız 26 biñ kişi olğan Bağçasarayda onı istidatlı mutehassıs ve numüneviy aile başı olaraq yahşı tanıylar. Şimdi ise siyasiy mabüs olaraq da tanıp başladılar.
2016 senesi mayıs 12-de Rusiye telükesizlik hadimleri Bağçasarayda tintüvler keçirdi. Olar dört Bağçasaray sakini ve olarnıñ arasında Zevri Abseitovni yaqalap, terrorizmde qabaadılar. Olarnı Rusiyede yasaq etilgen «Hizb ut-Tahrir» siyasiy İslâm teşkilâtında iştirak etkenlerinden şübheli sayalar. Bu teşkilât dünya devletleriniñ ekseriyetinde ve şu cümleden Ukrainada qanuniy esasta faaliyet köstere. Daa soñra bütün gruppa daa bir madde boyunca – akimiyetniñ zornen elge keçirilmesine azırlıq körüvde qabaatlandı. «Hizb ut-Tahrir» halqara siyasiy İslâm teşkilâtınıñ vekilleri terroristik usullarnıñ qullanılmasını red ete ve Rusiyede adaletsiz olaraq taqip etilgenlerini aytalar. 2003 senesinde Rusiyeniñ Yuqarı mahkemesi «Hizb ut-Tahrir»ni yasaq etip, «terroristik» olaraq tanılğan 15 birleşmeniñ cedveline kirsetti.
Zevri Özbekistanda muendisler qorantasında doğdı. Ondan ğayrı qorantada daa üç bala bar edi. 80-nci yıllarnıñ soñunda qırımtatarlar sürgünlik yerlerinden Qırımğa kütleviy şekilde qaytıp başladılar. Olarnıñ arasında Zevri de bar edi. O vaqıt o, yañıçıq mektepni bitirgen edi. Olar, ağasınen beraber, ana-babalarını ketirmege yer olsun dep, ev qurıp başladılar. Ondan soñ Zevri askerlikke alındı. O, ava desantı ordularında hizmet etti.
Zevri balalıqtan ayvanlarnı seve ve er vaqıt veterinar olmaq istey edi. Lâkin Aqmescit tib universitetiniñ stomatologiya fakultetine oqumağa kirdi. Oquvnı muvafaqiyetnen bitirdi ve atta Poloniyağa işke davet aldı, lâkin esli başlı ana-babası olğanı içün Qırımda internaturada qalmağa qarar berdi.
Ömür arqadaşı Fatma onıñ studentlik vaqtı aqqında ikâyelerini hatırlay: «O, student olğanda aqşam, gece qoşumça para qazanmağa tırışqanını, kündüz oquğanını, raatlıq künlerinde ise kelip, ana-babası pensiyada olğanları sebebinden, qorantağa yardım etmek içün bir yerde daa qoşumça para qazanmağa areket etkenini ikâye ete edi».
Zevri Abseitov oquvnı bitirgen soñ onı Bağçasaray mekteplerinden birine işke yolladılar. Anda o, kelecekte ömür arqadaşı olacaq Fatmanen tanış oldı.
Meni onıñ mesül olması ve maqsatkârlığı ayrette qaldıra ediFatma Abseitova
Fatma, Zevri ile tanışqanından teesuratları aqqında: «Meni onıñ mesül olması ve maqsatkârlığı ayrette qaldıra edi. O, er şeyge pek ciddiy yanaşa edi. Maña kelgende, daa apayı olmaqnı teklif etmegenine ve atta bunıñ lafı bile olmağanına baqmadan, onıñ menim aqayım olacağını añlağan edim», – dep ikâye ete.
Maqsatkâr ve işküzar Zevri içün, hususiy stomatologiya kabinetini açmaq ve büyük qoranta içün ev qurmaq, baş arzusı edi, dey Fatma. Bu maqsatlarğa irişken soñ o, toqtamadı, daima professional mearetini arttıra, ihtisasnı arttıruv kurslarında oquy ve kabinet içün yañı donatmalar ala edi. Zevri, balalarınıñ işini devam ettirmelerini istey edi.
Zevri Abseitovda üç oğlu ve bir qızı bar. Büyük oğlu 13, kiçkenesi yalıñız 5 yaşında. İşte meşğul olğanına baqmadan, balalarına ve olarnıñ terbiyesine çoq vaqıt ayıra edi. Ömür arqadaşı: «Kiçkenelerni pek seve ve olarğa çoq diqqat ayıra edi: olarğa balalıqtan, birinci daqqadan başlap, ayvanlarğa sevgisini, büyüklerge ürmetni, dinimizge sevgini aşlamağa tırışa edi», – dey.
Abseitovlarda çoq ayvan bar: köpekler, qoyanlar, tavuqlar, papağanlar ve balıqlar. Şimdi, babaları endi aman-aman eki yıl evde olmağanda, oğulları olarnı baqmağa devam ete. Oğlu Serdar, babasınıñ olarnı ayvanat bağçası ve balıq avına sıq-sıq alıp barğanını hatırlay: «Babaçığım er vaqıt aynı bir gölde balaban taban balıqlarını tuta ve soñ yibere. Onda türlü balıqlar bar edi: papağan balığı ve som – lâkin babaçığımnı alıp ketken soñ olar ölip başladı, ve babaçığım bizge, olarnı baqmaq kereksiñiz, dedi».
Qoranta tintüvden ve babalarınıñ tevqifinden soñ çoq vaqıt içinde özüne kele edi. Fatma yuqusız gecelerini, er şıtırdıdan qorqqanını ve qapı qaqılğanda yüregi sıqılğanını hatırlay.
İşte o qıçıruv, olarnıñ o ayqıruvları meni çoq vaqıt taqip ettiFatma Abseitova
Qadın: «Birinci vaqıt pek qorqunçlı edi. Birinci aylarda bütün balalar mennen yataqhanede yuqlay edi, çünki olarnıñ apansızdan kene keleceklerinden qorqa ediler. Olar bizge kelgen künü arabaqapı açıq edi, kiriş qapısı da açıq edi. Bizge sürüp kirmediler, bir şeyni parlamadılar, olar doğrudan evge kirdi ve er keske olğan yerde qalmaqnı ayttılar. İşte o qıçıruv, olarnıñ o ayqıruvları meni de çoq vaqıt taqip etti. Bir kün oğlum, köpegimiz olsa, bu brakonyerler evimizge sürip kirmez ediler, dedi», – dep ikâye ete.
В надежде увидеть отца: как живет семья фигуранта «дела Хизб ут-Тахрир» (фотогалерея)
Balalarğa, babalarınıñ tevqifi türlü-türli tesir etti. Anaları nevbetteki mahkeme oturışuvından qaytqanda olar, onıñ artından Zevri de kelecek dep, qapığa doğru çapa ediler.
2017 senesiniñ baarinde Fatma kiçkene oğlu, beş yaşlı İslâmnı Aqmescit tahqiqat izolâtorındaki körüşüvge aldı. Bu, Zevriniñ tevqifinden aman-aman bir yıl keçken soñ birinci körüşüv edi.
Oğlum babasına: «Men gece kelip, bütün bu camlarnı qırarım, men sizni andan çıqarırım», dey
«O, yolculığımızdan evel pek azırlana: üstüme ne kiyecem, babaçığıma neler aytacam, babaçığım meni unutmağan ekenmi, dey edi. Biz anda barğan soñ o, başta qasaveet tolu közlerinen oña uzun-uzun baqtı, soñ ise bu eki qatlı camğa qolunı yaqınlaştıracaq oldı. Anda ise eki qat parmaqlıq bar: oña toqunmaq istey, amma toqunıp olamay. Qoluñıznı böyle etip uzatıñız, dey, ve o bir taraftdan babası oña qolunı uzata. Oğlum babasına: «Men gece kelip, bütün bu camlarnı qırarım, men sizni andan çıqarırım», dey», – dep hatırlay o.
Babasını alğanda İslâm 3 yaşında edi. O, beraber vaqıtnı şeñ keçirgenlerini – ayaqmaşinalarda qoşu yapqanlarını, köpeknen oynağanlarını, piknikler ve kezintilerge barğanlarını, multfilmler baqqanlarını hatırlay. Oğlançıq, babasınıñ evge qaytacaq kününi arzu ete: «Siz kelgende, biz sizge balaban bir tort pişirir ve bağışlarmız. Bizde daa yürek şeklinde bir qutu bar, biz bir şey pişirip, anda qoyar ve oña yollarmız. O, kelgende ise biz kene o qutunı tapıp, kene tatlı bir şey pişirip, oña berermiz. Bu onıñ içün sürpriz olacaq».
On yaşlı Sabriye doğğan kününe nasıl ediye almaq istegenini añlata: «Mende yanvar 10-da doğğan künüm edi, ve aynı şu künü mahkeme oldı. Anaçığım ketti, men ise olarnıñ babaçığımnen beraber qaytmalarını istep dua oqudım. Ve anam keldi, amma babaçığımnen beraber degil, men pek qasevet çektim».
Zevri balalarını sport meşğuliyetlerine alıştırdı. Olarnıñ büyügi küreşnen oğraşa edi, şimdi thekvondoğa qatnay. Sekiz yaşlı Serdar ise milliy qırımtatar küreşi boyunca endi bir qaç mukâfat qazandı.
Biz ağlamamağa tırışa edik, çünki biz ağlasaq, anamnen babamnıñ da yüregi ağıracaq ediAkim
Büyük oğlu, 13 yaşlı Akim, tahqiqat izolâtorındaki babasınen birinci körüşüvini hatırlay: o, oña yürek bermek ve onı küldürmek istey, mektepte alğan baaları, sporttaki muvafaqiyetleri ile maqtana, babası bergen vazifeler – analarına ev işlerinde yardım etmek, kiçik arqadaşlarını baqmaq ve yahşı oqumaqnı nasıl becergeni aqqında ikâye ete edi: «Birinci kere körüşüvge kelgenimizde ağlamamağa tırışa edik, çünki biz ağlasaq, anamnen babamnıñ da yüregi ağıracaq edi»
Tahqiqat bitirildi ve Zevri Abseitovnıñ işi mahkemege berildi. Onıñ ve bütün Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir işi» gruppasınıñ mahkemesi Rostov-na-Donu şeerinde keçecek. Onıñ içün Rusiye cinaiy kodeksiniñ eki maddesi boyunca 20 yılğace azatlıqtan marum etilmek telükesi bar.
«Bloglar» rubrikasında ifade etilgen fikirler muelliflerniñ öz noqtai-nazarlarını aks etip, muarririyetniñ noqtai-nazarını aks etmeleri şart degil