Ukrainada eñ çoq insan aqlarınıñ bozuluvı, ve «şu cümleden öldürüvler ve siyasiy sebepten alıp qaçuvlar», Donbasstaki çatışmanıñ kontekstinde yapıla. Bu hususta aprel 20, cuma künü neşir etilgen AQŞ Devlet departamentiniñ al-azırdaki maruzasına aytıla. Lâkin bunıñnen bir arada AQŞnıñ tış siyaseti muessisesinde Ukrainanıñ kontroli altında olğan territoriyada da insan aqları ile problemalarnı köreler. Olarnıñ arasında – cezasızlıq muitini doğurğan mahkeme serbestliginiñ olmaması ve ukümet içindeki korruptsiya. Esabatnıñ ayrı qısmı Rusiye tarafından ilhaq etilgen Qırımnıñ territoriyasında insan aqlarınıñ bozuluvına bağışlandı. Devlet departamenti, Amerika qanunlarına muvafıq olaraq, qararnen 200 ülke ve territoriyalardaki vaziyet aqqında vesiqanı er yıl azırlay.
Rusiyeniñ mahsus hizmetleri Qırımnı öz kontroli altına aldı ve anda insan aqlarını sıñırlaylarAQŞ Devlet departamentiniñ maruzası
Amerika tetqiqatçıları, Ukraina ile alâqalı olaraq, insan aqlarınıñ eñ ağır bozuluvları ukümetniñ kontroli altında olmağan Donbass ve Qırım territoriyalarında yapıla, dep qayd ettiler. Esabatta, Qırım Rusiye tarafından ilhaq etilgen soñ ve anda yerli memuriyet tayin etilgen soñ «Rusiyeniñ mahsus hizmetleri Qırımnı öz kontroli altına aldı ve anda insan aqlarını sıñırlaylar», denile. İnsan aqlarınıñ bayağı bozulmalarını eziyetlevler, apishanelerde insanğa iç de uyğun kelmegen tutuluv şaraitleri, öz başına yapılğan tevqifler, yaqalavlar, mabüslerni Rusiyege yollav, siyasiy mabüslerniñ peyda olması, şahsiy ayatqa qarışuv, qaba surette urriyetlerni sıñırlav ve mahkeme serbestliginiñ tam yoqluğı teşkil eteler.
İşğalci ukümet Qırımnıñ işğaline razılıq köstermegenlerni taqip ete
Maruza, Qırımda insan aqlarınıñ qaba surette bozuluvları arasında mustaqil KHVlerniñ bastırılması, jurnalistlerge qarşı zorbalıq, internet ve veb-saifelerniñ qullanılasını sıñırlav, toplaşuv aqqınıñ qaba surette bozulması ve şu cümleden Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaq etüv, etnik ukrainler ve qırımtatarlarğa qarşı zorbalıqnı köstere.
Maruzada, Rusiye ukümet organları yarımadada siyasiy sebepten yapılğan öldürüvler ve ğayıp oluvlarnı tahqiq etmek içün ğayret köstermediler, denile. AQŞ Devlet departamenti, Ukraina Tış işleri nazirligi tarafından kösterilgen raqamlarğa atıfta bulunıp, 28 ğayıp oluv ve şu cümleden alıp qaçılğanlardan 12-siniñ öldürilmesi aqqında ayta. Aq-uquq qorçalayıcılarınıñ şaatlıqlarına köre, yerli polis bunıñ kibi ğayıp oluvlar aqqında bildirüvlerni qayd etmekten sıq-sıq vazgeçe. Misal olaraq, tap 2016 senesi mayısında Bağçasarayda alıp qaçılğan Ervin İbragimovnıñ taqdiri ale daa belli degil.
#ГдеЭрвин? Как активисты борются за расследование похищений в Крыму (фотогалерея)
AQŞ Devlet departamenti öz esabatında, esas olaraq qırımtatarlardan olğan onlarca siyasiy mabüslerniñ adlarını bildire, lâkin olarnıñ arasında Rusiyede terrorizm içün mahküm etilgen kinorejissör Oleg Sentsov, fermer Volodımır Baluh, Azatlıq Radiosınıñ jurnalisti Nikolay Semenanıñ adları da bar. Ondan ğayrı maruza, «separatizm» ve «kütleviy qarışıqlıqlarnı teşkil etüv»de qabaatlanğan Qırımtatar Milliy Meclisi rehberlerinden Ahtem Çiygoz ve İlmi Umerovnıñ qanunsız mahküm etilgenlerini, ve keçken yılnıñ soñunda Türkiyeniñ aracılığı ile olarnı Rusiye apishanelerinden azat etmek imkânnıñ peyda olğanını aña.
Donbassta zorbalıq seviyesini Rusiye kontrol ete
Rusiye, öz siyasiy menfaatlarına uyğun kelgende çatışmanı faalleştirip, Ukrainanıñ şarqında zorbalıq seviyesini kontrol eteAQŞ Devlet departamentiniñ maruzası
AQŞ Devlet departamentiniñ maruzasında: «Rusiye, öz siyasiy menfaatlarına uyğun kelgende çatışmanı faalleştirip ve aynı zamanda – esas olaraq – ateşniñ kesilmesi aqqında 2014 senesi añlaşmasını ve bundan soñki bütün taraflar arasında uzlaştırılğan yañı ateş kesüv teşebbüslerini tibarğa almayıp, Ukrainanıñ şarqında zorbalıq seviyesini kontrol ete», – denile.
Esabat Rusiyeniñ, artıq 10 biñ ayatnı ve şu cümleden 2014 senesinde Donbassta urıp tüşürilgen Malayziya uçağı qurbanlarınıñ ayatılarnı alğan çatışmanıñ başlatılmasından mesüliyetli olğanını qayd ete. Esabatta aytılğanında köre, Rusiye bazı Ukraina vatandaşlarını silâlandıra, ögrete, yönete ve olarnen yan-yanaşa cenk ete. Rusiyeniñ komandanlığı altında olğan küçler ise bütün çatışma muddeti esnasında, Rusiyeniñ komandanlığı altındaki küçler tarafından ateş kesilmesiniñ bozuluvları ya da cinayetlerini sistematik şekilde qayd etmek içün kerekli irişüv imkânına saip olmağan halqara közeticelerge muntazam surette ayaq çala ve olarnı qorquza ediler.
Aq-uquq qorçalayıcıları Ukrainanıñ kontroli altında olmağan territoriya aqqında, uquq inqiraz bulğan, insan aqlarınıñ ciddiy bozuluvları ve şu cümleden öldürüvler ve eziyetlevler sistematik şekilde yapılğan yer, dep yazalar.
Ukrainanıñ kontroli altında olğan territoriyalarda da – eziyetlevler ve apishanelerdeki ağır şaraitler
Vesiqada, Ukrainanıñ kontroli altında olğan territoriyadaki insan aqlarınıñ eñ ciddiy bozuluvları arasında eziyetlevler, apishaneler ve muvaqqat tutuluv yerlerinde insanğa iç de uyğun kelmegen tutuluv şaraitleri, öz başına yapılğan tevqifler ve yaqalavlar ve mahkeme serbestliginiñ yoqluğı qayd etile. Ondan ğayrı, esabat keniş tarqalğan ukümet içindeki korruptiya, tsenzura, veb-saifelerniñ blok etilmesi, ukümetniñ jurnalistlerge ve korruptsiya ile küreşken faaliyetçilerge qarşı cinayet işlegen cinayetçilerni mesüliyetke çekmek iqtidarında olmağanını, etnik gruppalar ve seksual azlıqlarğa qarşı zorbalıqnı qayd ete.
2014 senesiniñ fevralinde Meydanda yapılğan öldürüvle, 2014 senesiniñ mayısında Odessada insanlarnıñ elâk olması, jurnalist Pavel Şeremet, advokat Yuriy Grabovskiy, göñülliler batalyonınıñ uruşmacısı ve Ukraina faaliyetçisi Amina Okuyevanıñ öldürilmesi em de sımarış ile yapılğan öldürüv alâmetleri olğan onıñ aqayınıñ öldürilmesine qast etüvde qabaatlı olğanlarnıñ mesüliyetke çekilmegeni qayd etildi.
Qadınlarnıñ aqlarını esapqa almayıp duşmanlarını tenqit ettiler
Vaşingtonda dünyada insan aqları saasındaki vaziyet boyunca maruzanı AQŞ Devlet departamentiniñ başlığı vazifesini eda etken Con Sallivan taqdim etti. Talilcilerniñ qayd etkenine köre, Devlet departamentiniñ al-azırdaki maruza, al-azırdaki memuriyetniñ harakterine uyğun edi – Rusiye ve İran kibi Amerika duşmanlarını tenqit ete, lâkin, misal içün, Amerikanıñ ittifaqdaşı olğan Suudiy Arabistandaki insan aqlarınıñ bozuluvlarına diqqat ayrımadı. Ğazze Şeriti ve Ürdünniñ Ğarbiy yalısı kibi territoriyalarnıñ İsrail tarafından işğal etilmesi aqqında da hatırlamamağa qarar berildi. Ondan ğayrı vesiqa, qadın aqları ya da seksual azlıqlardaki aqlarnıñ bozuluvlarına çoq diqqat ayırmay, dep qayd ete CNN media şirketiniñ muhbirleri.
AQŞ Devlet departamenti, Amerikanıñ qanunlarına muvafıq olaraq, er yıl dünyadaki vaziyet aqqında maruza azırlay. Maruzanıñ materialları icra etici ukümet tarafından, taqip etilgenler içün sığınaq berüv kibi meseleler boyunca qarar bermek içün esas ola.
