Aprel 19-da Nyü-Yorkta BMT yanındaki Tamır halqları meseleleri boyunca daimiy forumnıñ on yedinci sessiyası yekünlendi. Forumda Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz ve qırımtatarlarnıñ diger vekilleri – jurnalistler, aq-uquq qorçalayıcıları ve AQŞtaki qırımtatar diasporasınıñ vekilleri iştirak etti. Qırımtatar eyeti ilhaq etilgen yarımadadaki vaziyet, ve şu cümleden qırımtatarlarğa qarşı repressiyalar aqqında ikâye ettiler.
Tedbir nasıl keçti ve Qırımnıñ tamır halqı içün böyle forumlarnıñ nasıl ameliy emiyeti olğanı aqqında Qırım.Aqiqat içün bergen intervyüde sessiyanıñ iştirakçilerinden biri, Qırımtatar Resurs Merkeziniñ kommunikatsyalar boyunca meneceri Elvir Sagirman ikâye etti.
Eyetniñ azası: «Forumda tamır halqlarınıñ problemalarınen bağlı olğan iqtisadiy ve içtimaiy meseleler muzakere etildi. Bunıñnen birlikte tasil, sağlıq saqlav, etraftaki muitni qorçalav ve, tabiiy ki, insan aqları meseleleri baqıldı. Ondan ğayrı, forum bütün dünyadaki tamır halqlarğa bir-biri ile, BMTniñ türlü muessiseleri, cemiyet teşkilâtları ve atta devletlerniñ vekilleri ile alâqalar qurmağa imkân berdi», – dep añlattı.
Elvir, zorbalıqsız küreş şekilleriniñ tarafdarları olğan qırımtatarlar içün forum, öz menfaatlarını diplomatik yolnen qorçalamaq içün yañı imkânlar berdi dep, qayd etti.
«Men bu meydançıqnı, eñ evelâ, dünya toplulığını Qırımda olğanları aqqında haberdar etmek usulı olaraq qabul etem. Sessiya başlamadan evel men «Project Access Global Building Training Workşhop for Indigenous Peoples»te iştirak ettim. Bu, forumnıñ çerçivesi içinde keçken azırlav kursları kibi bir şey. Bu kurslarnıñ soñunda Tamır halqlar gençligi meseleleri boyunca umum dünya azırlav keñeşi olıp keçti. Onı BMTniñ tamır halqları boyunca mahsus maruzacısı Viktoriya Tauli-Korpus ziyaret etti. Körüşüv vaqtında men oña, Qırımtatar Resurs Merkezi tarafından tevsiyeler ile beraber azırlanğan 2017 senesinde Qırımda insan aqları saasındaki bozuluvlarnıñ talilini bemege çare taptım. Onda, cümleden, tintüvler, yaqalanuvlar, tevqifler ve diger bozuluvlarnıñ doğru sayısı kösterilgen.
Maruzada bunıñ kibi de insan aqları saasındaki bozuluvlarnıñ umumiy sayısında qırımtatarlarğa tüşken payınıñ nisbeti kösterile. Ondan körüne ki, Qırımnıñ işğaline boyun egmegen tamır halqı eñ çoq taqip etile», – dep ikâye etti Elvir Sagirman.
Forumda Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz, Qırımdaki vaziyet aqqında ikâye etti ve «Rusiye Qırımnı bir büyük apishanege çevirdi», dep qayd etti. Elvir Sagirman öz çıqışında tintüvler, tevqifler ve Rusiye ukümeti tarafından öz istegine köre yapılğan diger zulüm vaqialarınıñ doğru raqamlarını bildirdi.
Sagirman BMTde: «Tintüvler, yaqalanuvlar, sorğular ve tevqifler er künlük ameliyatqa çevirildi. 2017 senesinde 286 yaqalanuv, 340 sorğu, 62 tintüv ve 46 tevqif qayd etildi. Qırımnıñ işğalci mahkemeleri qanunsız olaraq 104 kişige cöreme töletti. Olarnıñ 99-ı – qırımtatarlar. Cöremelerniñ toplamı – 100 biñ AQŞ dolları. FSBniñ bastırıqlarında 68-den ziyade siyasiy mabüs buluna. 16 kişi habersiz ğayıp oldı», – dep bildirdi.
Mahsus maruzacıda Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı saasındaki vaziyet aqqında malümatnı birinci elden almaq imkânınıñ olması, pek muimdirElvir Sagirman
«Bunıñnen birlikte men, ana tilinde tasil almaq aqqınıñ bozuluvını, qanunsız olaraq Rusiye ordusına askerlikke alınmasını, Han sarayınıñ vaziyetini ve Meclisniñ yasaq etilmesini qayd ettim. Ondan ğayrı men, BMTniñ tamır halqları boyunca mahsus maruzacısına, yaqın vaqıtta Ukrainanı ziyaret etmesini rica ettim. Daa 2017 senesi oktâbrinde Kyiv, mahsus maruzacını qabul etmege azır olğanını bildirdi. Men de, fırsattan faydalanıp, oña bunı hatırlattım. Viktoriya Tavli-Korpus Ukrainanı ziyaret etse, o, misal içün, sıñır yanındaki territoriyağa kelip, Qırımğa qaytmağa imkânı olmağan qırımtatarlar ya da Meclis azaları ile vastasız olaraq körüşe bilecek edi. Mahsus maruzacıda Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı saasındaki vaziyet aqqında malümatnı birinci elden almaq imkânınıñ olması, pek muimdir, – dep teklif etti Elvir.
Sagirmannıñ bildirgenine köre, er yıl forumnıñ neticesi boyunca rezolütsiya tizile ve yekünler çekile.
«Elbette, bizler içün bu rezolütsiyada Qırımda insan aqları saasındaki bozuluvlarnıñ qayd etilmesi pek muim. Tabiiy ki, bu çeşit halqara vesiqalar tevsiye harakterine malik ola, lâkin bu, Qırımnıñ kelecekte yapılacaq deokkupatsiya ceryanına bir isse olmaq mümkün. Rezolütsiya ve diger halqara vesiqalar birlikte Moskvağa tazyiq etmege imkân bergen aletni teşkil eteler ve, ihtimal ile, yañı sanktsiyalar içün esas ola bilecekler», – dep fikir yürsete o.
Elvir, forum esnasında Rusiye diplovmatlarınıñ pek faal olğanlarını qayd ete.
Halqara vesiqalar Moskvağa tazyiq etmege imkân bere ve, ihtimal ile, yañı sanktsiyalar içün esas ola bileceklerElvir Sagirman
«Forumda Rusiye vekilleriniñ sayısı, Ukraina vekilleriniñ sayısından üç qat ziyade edi. Aynı vaziyetni men keçken sene de közetken edim. Tamır halqlarnıñ vekilleri çıqışlarında ekseriyetle qarşılaşqan problemalarını tanıta edi. Bularnıñ arasında repressiyalar, ekologik bozuluvlar, medeniy diskriminatsiya olmaq mümkün edi. Ve er kün olarnıñ çıqışlarına cevap olaraq Rusiye vekilleri sözge çıqıp, ülkede tamır halqlarnıñ aqları saasındaki iç bir bozuluvnıñ olmağanını iddia ete ediler. Lâkin meraqlısı şu ki, dört künniñ bütüni devamında olar Qırım mevzusını kötermekten qaçına ediler», – dep, ilâve etti o.
Elvirniñ sözlerine köre, çıqışlardan soñ qırımtatar maruzacılarınıñ yanına türlü ülkelerniñ, ve şu cümleden Kanada ve Avstraliyanıñ vekilleri kelip, noqtai-nazarları içün teşekkür bildire ediler.
Elvir Sagirman: «Olar episi Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvları aqqında tafsilâtslı malümat soray edi. Biz, bu mevzunıñ dünya toplulığı içün ale daa aktual olğanından emin oldıq. Daa fevral ayında Qırımtatar Resurs Merkezi ortaqlarnen beraber yarımadanıñ deokkupatsiyası ve Ukrainanıñ topraq bütünligine qol tutuvğa doğrultılğan «Qırımnı azat et» halqara tsivil kampaniyasını başlattı. Neticede, ilhaqnıñ dörtünci yıllığında bir çoq Avropa devletlerinde ve ondan ğayrı Kanada ve Avstraliyada faaliyetçiler, Qırımnı azat etmek talabınen Rusiyeniñ elçilikleri ve konsullıqları yanına çıqtılar. Diasporamıznıñ azaları olmağan, adiy insanlarğa yarımadada olğan şeyler aqqında malümatnı bildirmek içün büyük bir emek bermek kerek oldı, ve o, bugünge qadar devam ete», – dep qayd etti.
