Qırımtatarlarnıñ bir çoq nesilinde Rusiye imperiyasını qabul etmeme duyğusı şekillenip kelgen edi. Qabul etmeyüv duyğusı 1783 senesi aprelnin 8-nde(19-nda), imperatriçe Ekinci Yekaterina Qırım hanlığı Rusiye devletine qoşulğanına dair Manifest imzalap, Tavriya vilâyeti teşkil olunğanında başlanğan edi. Böyleliknen imperiye qırımtatar halqını devletçiliginden marum etken edi.
Nevbetteki deşet areket Ekinci cian cenki vaqtında qırımtatarlarnıñ Qırımdan sürgün etilgeni olğan edi. Pek çoq insan telef olğanına ve medeniy miras coyuv havfına altında qalğanına baqmadan, halq esen-aman qaldı, ruhu sınmadı, assimilâtsiya olmadı, ahır soñu ğalebe qazanıp Vatanına avdet etti!
Yarımadağa qaytıp kelgen qırımtatarlar mustaqil Ukraina terkibinde bulunaraq, qomşu imperiya tarafından insaniyetsizce sürgün etilerek, çoq cefa çekken ür ruhqa saip halq içün eñ soñki deşetli ceza olur dep ümüt etken olsa da, afsus ki...
Rusiye ükümeti qırımtatarlar toplu yaşağan yerlerni abadanlaştırıluvına para ayıraraq «qamçılav» ve «pryaniklernen» birleştirmege ıntıla
Rusiye 2014 senesi Qırımnı işğal eterek, qırımtatar halqınıñ ür inkişaf planını baltalağan olıp çıqtı. Halqnıñ liderleri Qırımdan quvulğan edi. Halqnı temsil etkenmilliy organ olğan Meclis – ekstremistik organ dep tanıldı!
Halqqa has olğan üriyet fikirini ifade etüv teşebbüsleri Qırımnı toldurıp taşırğan rusiyeli telükesizlik hadimleri tarafından bastırılmaqta. Bu arada Rusiye ükümeti qırımtatarlar toplu yaşağan yerlerni abadanlaştırıluvına para ayıraraq «qamçılav» ve «pryaniknen» birleştirmege ıntıla. Aslında, para muvafaqiyetnen «ğalipler taqımınıñ» ceplerinde «menimsenip alına». Mesele bunen bağlı degil, aksine, qırımtatarlar halqınıñ sadaqağa ihtiyacı yoq, o üriyetke, özüniñ idariy organlarına, til ögrenilmesi ve ana tili qullanılmasına, öz medeniyetine muhtac – yani ilhaqtan evel saip olğan şeylerine muhtac. Şimdi ise – ep yasaq ketirile. Bu şartlar altında nasıl inkişaf etmek mumkün?
Yaqın vaqıtta yahşı bir tanışım Qırımda raatsız olğanı, yüregi sıqqanı ve çıgeri ağırtqanı aqqında aytıp, Ukrainanıñ qıta qısmına ketkeninen, bütün dertler bitkeni aqqında ikâye etip berdi. Meger üriyet duyğusu – bütün dertlerge derman emiş. Zaten diger tanışlarımnıñ ekseriyeti de aynı şekilde, ruhu zaman-zaman, ruhiy ve cismiy küçüni tiklep almaq içün, qıta qısmına barıp kelmekni talap etkenini, işğal altında yaşamaq ise – qırımtatar halqı içün em maneviy, em de cismiy ceetten pek qıyın bir sınav olğanı aqqında aytalar. Qırımtatarlar asırlar boyu aşılanğan holop añına saip degiller, olar içün serbestlık – sade bir ses degil de, er biriniñ içinde yaşağan bir duyğu ve işğalciler onı sıqqan sayın, o insanlarnı cismiy ceetten hasta alğa ğarq ete.
Qırımtatarlar asırlar boyu aşılanğan holop añına saip degiller, olar içün serbestlik – sade bir ses degil de, er biriniñ içinde yaşağan bir duyğu
Qırımtaralar Qırımdan Ukrainanıñ qıta qısmı, Türkiye, Poloniya ve diger devletlerge çıqıp ketkenine –qırımtatar halqınıñ Vatanı büyük bir arbiy bazağa çevirgen işğalcilerden uzaqlaşğanına şaşıp oturmaqnıñ manası yoq. Lâkin epbir, işğalciler qırımtatar halqınıñ serbestlik duyğusını sındırmağa ne qadar areket etse de, onı satın alıp, qaba küçnen özüne boysundırmağa ıntılsa da, iç bir şey yapıp olamay. İşte, qırımtatarlar iç bir şekilde holop olmağa istemey ve olmaz da.
Qomşu Rusiye prezidenti saylâvları neticesini körgen soñ, tap külecegim keldi. Qırımtatarlar sayısı eñ çoq olğan Bağçasaray ve Qarasuvbazar rayonlarında, işğalciler bücet saasında çalışqan qırımtatarlarnıñ belli bir qısmınısaylavlarğa barmağa mecbur etken olsa da, Sobçak Jirinovskiyge köre, ziyade rey toplağan emiş. Çünki yaramaylar arasında bile saylamağa mecbur qalğan qırımtatarlar eñ az zarar berecek demokratik baqışqa saip ve Qırım yarımadasınıñ topraqları işğal etilgen statuslı olğanını tanığan Sobçak içün rey bergenler.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (telüke havfından dolayı muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmay bile.