«Fevralniñ 26-sından 27-sine keçer gecesinde Qırım Muhtar Cumhuriyeti Yuqarı Radası ve Qırım Nazirler Şurası binalarınıñ zapt etilecegini kimse beklemey edi. Binalar silâlı adamlar, ayırıcı belgileri olmağan adamlar tarafından qamaçavğa alındılar. O andan başlap, insanlar nasıldır şaşqın alda ediler», – Qırımtatar halqınıñ aqlarını qorçalav boyunca komitetiniñ koordinatorı, Meclis azası Eskender Bariyev Qırımda Rusiye rejimine qarşı tirelüviniñ başlanmasını böyle etip aqılına ketire.
O vaqıt biñlernen adamlar, öz noqtai-nazarını ve Ukrainağa ait Qırımnı qorçalamaq içün soqaqlarğa çıqtı. Özüniñ Ukrainağa qol tutuv noqtai-nazarını ifade etmek niyetinen bir kişilik piketke çıqmaq içün yalıñız bir kişide – Reşat Ametovda cesareti yetti. Şimdi onıñ üç balası babasız öseler.
Eskender Bariyev, küçlü insan, Ukraina Qaramanınıñ tarihı aqqında Qırım.Aqiqat içün bergen intervyüde ikâye etti.
– Reşat Ametovnıñ şahsiy narazılığı neden başladı?
– O, QMC Nazirler şurası binasınıñ qarşısında bulunğan Aqmescitniñ merkeziy meydanına bir kişilik piket ile çıqtı. Bu, martnıñ 3-nde edi. Onıñ yanına «özüni mudafaa» vekilleri kelip, qollarını arqasına qayırdı ve zornen maşinağa attılar.
– O neniñ tarafdarı edi?
– Ukrainanıñ. O, bir kişilik piketi ile o künlerdeki vaqialarğa, añlaşılmağan devrimge qarşı narazılıq köstermege tırışa edi. Çünki tayin etilmegen işaretleri olğan adamlar, uniformalı, silâlı adamlar mimariy binalarnı zapt etti, çünki nasıldır belli olmağan şahıslar peyda olıp, Qırım Rusiyeniñ olmaq kerek, dep bağırmağa başladılar. Ve bu, onıñ noqtai-nazarı edi.
– O bayraqlar, lozunglarnen turdımı?
– Asılında yoq. O, meydanda bulunğanda onda Ukraina bayrağı bar edi. Zornen yaqalanıp, maşinağa atılğan kününde ise onda, ğaliba, Ukrain bayrağı da yoq edi. O, jurnalistlernen suhbetleşe edi. O vaqıt anda pek çoq jurnalist, şu cümleden ecnebiy jurnalistler bar edi. Ve o, öz noqtai-nazarını, Ukrainanıñ bütünligine qol tutqanını açıqtan añlata edi.
– O, intervyüler bere edimi?
– Yanına kelip sorağanlarda – e.
– O vaqıt endi bunıñ ne derecede havflı olğanınıñ añlayışı bar edimi?
– İnsanlar ekseriyetle ne olğanını añlamay edi. Diger taraftan, o, telükeni añlay edi, dep tüşünem. Çünki «yeşil adamçıqlar» özüni pek agressiv tuta, sözde «özüni mudafaa»nıñ vekilleri ise daa ziyade agressiv edi. Olar tarafından toqtamayıp qorquzuvlar yañğıray edi.
Men özüm de bunı iss ettim. BBC jurnalisti ile beraber uniformalı adamlar yanına barmaq istegenimizde bizge eñ çoq, sözde «özüni mudafaa»nıñ vekilleri keder ete edi. Menim fikrimce, o, bütün telükeni añlay edi, lâkin faaliyetçi ve vatanperver olaraq, adamlarğa öz noqtai-nazarını yetkizecek edi.
Onı açıq bir eziyetlev izleri ile taptılar. Cesedi saqatlandı. Közleri oyulıp çıqarıldı. Ağzına skotç yapıştırıldı. Urdılar. Körüne ki, onı pek horladılar
Onı yaqalap zornen maşinağa atmaq istegenlerinde onıñ kene de qarşılıq köstermege tırışqanını açıqtan körmege imkân bergen video da bar. Lâkin anda üç-dört küçlü adam olıp, onı tuttı, qayırdı ve alıp kettiler. Daa soñra bilgenimiz kibi, 13 kün keçken soñ, bu endi qararnen mart 15 künü edi, onı Qarasuvbazar rayonınıñ Ortalan (Zemlâniçnoye) yanında taptılar. Onı açıq bir eziyetlev izleri ile taptılar. Cesedi saqatlandı. Közleri oyulıp çıqarıldı. Ağzına skotç yapıştırıldı. Urdılar. Körüne ki, onı pek horladılar. Neticede balaları öksüz qaldı. Ömür arqadaşı üç balanen biz özü qaldı.
– Bu cinayetniñ artında kim turmaq mumkün edi?
– Amelde bu iş qapalı. Onı kimse tahqiq etmey. Çünki, deyelim ki, er şey, bu «özüni mudafaa» rehberleriniñ sımarışı olğanına işaret ete. İşni bitirgen «özüni mudafaa» edi. Emirni bergenler ise, fikrimce, tamam bu «Cumhuriyet»niñ başında turğan birinci şahıslar edi.
– Bir kişilik piket içün böyle emir?
Rusiye Federatsiyasına, işğalci ükümetke, Qırım sakinleriniñ o qanunsız areketlerge ve o işğalge tamamen qol tutqanlarını köstemek kerek edi
– Asılında o anda er bir narazılıq fikirleri, er bir narazılıq areketleri uyğunsız ve elverişsiz ediler. Çünki Rusiye Federatsiyasına, işğalci ükümetke, Qırım sakinleriniñ o qanunsız areketlerge ve o işğalge tamamen qol tutqanlarını köstemek kerek edi. Bunıñnen birlikte, eger aqılıñızda olsa, tamam o künlerde, «referendum»dan evel, resmiy Rusiye tarafından, bu «yeşil adamçıqlar»nıñ Rusiye Federatsiyasına iç bir alâqası yoq; bu, Qırım sakinleriniñ tutqan yoludır; olar öz «özüni mudafaa»sını meydanğa ketirip, deyelim ki, «Kyiv huntası»na boysunmağa istemeyler, şeklinde bildirile edi. Böylelikle, er bir narazılıq mitingi, er bir narazılıq fikirleri olar içün elverişsiz edi.
– Lâkin bu, Qırımda yekâne muqavemet adisesi degil edi ki?
– Yekâne degil. Aramızda er kes, «biz nasıl etip bu ceryanlarğa tesir ete bilirmiz», dep tüşüne edi. Misal içün qadınlarnıñ yollar çetlerine çıqıp, bütün dünyağa Qırım sakinleriniñ yarımadağa arbiy tehnikanıñ ketirilmesini ve bu yerde nasıldır arbiy areketlerniñ olmasını istemegenlerini köstermelerine dair fikir böyle etip doğdı. Ve Reşat Ametov da tamam öz noqtai-nazarını açıqtan kösterecek olğan adamdır. Menim fikrimce, o vaqıt onı areket etmege mecbur etken qorqu degil edi. Onı, olıp keçkenlerniñ añlayışı ve 21-nci asırda böyle şeyler olğanına narazılıq areketke itey ediler. Ve o, bunıñ oğrunda qurban ketti. O, şuurlı olaraq keldi. O, şuurlı olaraq, qırımtatarlar, Qırım sakinleri Qırımnıñ silâlı surette zapt etilmesine qarşılar, degen fikrini bütün dünyağa yetkizecek oldı. Ve o, bunıñ oğrunda qurban ketti. Menim fikrimce, şuur altı seviyesinde o, oña qarşı nasıldır fizikiy areketlerniñ yapıla bilecegini añlay edi.
– O, qaç yaşında edi?
– O vaqıt 39 yaşında edi. O, endi bayağı yaşağan adam, ömrüniñ, deye bilemiz ki, yarısını yaşağan adam edi. Ve, menim fikrince, o, yapqan işine, er şeyni yahşı etip ölçep yanaştı. Reşat Ametov, Ukrainanıñ bütünligi ve Rusiyeniñ istilâsına qarşı 2014 senesi mucadelesiniñ simvolı ola. O, birinci qurbandır.
Bu metin birinci kere 2017 senesiniñ martında derc etilgen edi.
