Ekinci cian cenkinden evel – cenkâver ateizm yıllarında – Qırımda camiler patlatıla edi. Sürgünden soñ, Stalin silgiçinen Qırım haritasından qırımtatar topnimikasını silip attılar, ondan soñ mezarlıq ve mimariyeniñ derdine tüştüler. Yıqıp yetiştiralmağan binalarnı ambar, klub, umumiy amam (Aqmescitteki Kebir-Cami kibi, lâkin Kezlevdeki Han-Cami «taliysiz degil eken», çünki cami ateizm muzeyine çevirildi) ve sairege çevirdiler.
Bağçasaraydaki Hansaray, o deşet zamanlarda anda çalışqan hadimleriniñ küç-quveti sayesinde saqlanıp qalğan edi. Şimdi o bizim közümiz ögünde harap etile. İşte, bizler ses çıqarmay susıp oturğanımız içün.
«Restavratorlar» bizim yüregimiz ve milliy ğururımızğa büyük çöküçnen uralar
Han-Caminiñ autrentik «tatar» kirametler ve kirişleri kereksiz dep atıldı, mihrap üzerine yağmur yağa. Pencere vitrajları ve divar üstündeki yazıllar da bozulğan. Beton qaviyleştirüv demirleri 500 yıllıq divarlarnı yıqa. «Restavratorlar» bizim yüregimiz ve milliy ğururımızğa büyük baltanen uralar, zira Hansaray – qırımtatar saray mimariyesiniñ saqlanıp qalğan yekâne misalidir, qırımtatar devşetçiligi aqqında hatırlatğan yekâne abide sayıla. Ancaq biz ep susıp oturamız.
Hansaray közümiz ögünde viran etile. Bizler indemey oturamız
Bizim medeniy elitamız qayda baqa? Milliy degerlerimizni qayğırğan o interllektuallar qayda? Ahır-soñu: tarihçı, mimar, restavrator, arheolog, muzey hadimleri kibi öz zenaatından dolayı, olıp keçkenler hususında ihtisasiy raatsızlığını bildirmek kerek olğan o mütehassıslar ne yerde? Er kes susıp otura.
Vaqtı kelip, kelecek neslimiz: «Tarihiy hatıramıznı viran etkenlerinde sizler qayda ediñiz?», - dep sorağanlarında, evge qaytmağnı becergen, ancaq halq tarihını ecdatlarımız tarafından qurulğan divarlar aqqında hatırlavlarnı saqlap olamaycaq qadar, öz susqunlığımıznıñ beyaz saifelerinen tolduracaqmız.
Lilâ Bucurova, jurnalist, Qara Deniz production müdiriniñ muavini
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmay bile.
(Lilâ Bucurovanıñ Facebook akkauntından alındı)