2014 senesi Qırım «tuvğan limanına qaytqanda», yañı ükümet qırımtatarlar bu vaqiqlarğa nasıl davranır eken dep pek qasevet ete edi. Olarnıñ ekseriyeti «referendumde» iştirak etmedi ve neticelerini alâ daa tanımay. Onıñ içün: rusiyeli geostrateg generallarğa bu «aborigenlerni» «basmağa», kerek olsa «ortalıqtan coymağa» açıq-açıq emir etken edi. Olar selâm berip, azırlanğan ediler. Olar narazılıq aktsiyaları, terrakt ve atışlar beklep oturğan maalde, asla beklenilmegen bir neticenen qarşılaştılar.
Qırımtatarlar bilerek özlerini avropalı dep sayalar. Olarnıñ küreş ve qarşılıq usulları – bütünley medeniyetli ve barışıq doktrinası çerçivesinde yürsetile. Ve bu usullar silâ küreşke köre, daa da semereli olıp çıqa. Onıñ içün qırımtatar halqınıñ adı ve problemaları halqara minderlerde yüksek sesnen yañğırağanına şaşmağa şey yoq. Qırımtatar halqınıñ liderleri rusiyeli geostrategke nazaran – bütün dünya müessiselerinde istenilgen musafirler dep sayıla.
Rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri işbu barışıqsever faallikke küçnen cevap bermege mecbur qala. İç bir türlü provokatsiyalar qırımtatarlarnı küçnen küçke cevap bermege mecbur etalmaz. Bu ise, rusiyeli generallarnı sersemletkeninde şube yoq. Olar qırımtatar faallerini toqtatıp, qızıştırıp olamaylar. İşte bu sebepten bu qarama-qarşılıqta hususan küç idaresi yutquza.
Urulğan er biri içün onlarnen yañısı ayaqqa turğanda, nasıl etip qorquzmalı? Ayırmağa istegenlerinde bütün Qırımdan insanlar kelse, nasıl etip ayırmalı?
Qırımtatar halqınıñ aktivligi ketken sayın arta, yañı faaller peyda ola. Kölgege çekilgen soylârı yerine yañı soylârı kele, em de ketken bir kişi yerine eki-üç kişi kele. Qırımnıñ zemaneviy kerçekleri qırımtatar faalleriniñ ğayrıdan doğması içün bir katalizator oldu. Keçken yigirmi yıl devamında qırımtatar milliy areketi içine pek çoq opportunist ve amelperest kelip qoşulğan edi. Şimdi ise milliy areket temizlendi. Artıq bonus içün degil de, aksine, daima telüke altında küreşmege azır olğan soylârı qaldı. Bu sebepten milliy areket yaşardı. Tamam böyle genç yigitler öz printsipleri ve kelecegi içün riskke atılmağa azır.
Bu şartlarda küç idaresi hadimleriniñ areketleri ters reaktsiya bere. İnsanlarnı qorquzmağa çare tapılmay, faallerniñ sayıs ep arta. «Qırım birdemligi»niñ ilk toplaşuvlarına sayuvlı insanlar kele edi. Şimdi yüzlenen insan toplaşa. Em de ükümetniñ «qara cedveline» tüşme telükesi olğan taqdirde bile.
Qırımtatar faalleri Rusiye generallarina işte mına böyle bir tapmaca berdiler. Generallar buña alışmağan, ebet. Saña qarşı tamamile barışıqsever ve medeniyetli bir usullarnen küreşkenlerinde, nasıl areket etmeli? Urulğan er biri içün onlarnen yañısı ayaqqa turpanda, nasıl etip qorquzmalı? Kün sayın ictimaiy ağlarda daa ziyade bloger ve stimerler peyda olğanda, nasıl etip susutırmalı? Ayırmağa istegenlerinde bütün Qırımdan semetdeşler kelse, nasıl etip ayırmalı? Qabaatı isbatlanmağanda, nasıl etip mahkeme etmeli? Generallarnıñ buña beñzer pek çoq suali bar. Olarnıñ geostrategi bile bu suallerge cevap berip olamaz.
Olarnıñ probleması, baş geostrateginiñ hata yapqanından, yani başqa birisiniñ malına qol uzatqanından ibaret. Artıq ne özü, ne de generallarına raatlıq yoq. Kiçik bir millet, özüniñ barışıqsever küreşinen olarğa büyük problemalar çıqarabilecegini beklemey ediler.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (telüke havfından dolayı muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmay bile.