Rusiye FSBsi işğal etilgen Qırımda aqsız yerde mal-mülk veya para talap etüv boyunca cinaiy işniñ açılğanını ilân etti. Aqmescitte beş qırımtatar faaliyetçisi yaqalandı: Bekir Degermenci, Asan Çapuh, Kâzim Ametov, Qurtseyit Abdullayev ve Ruslan Trubaç. Olarnıñ yaqalanuvı operatsiyası ötkerilgende o yerde qırımtatar milliy areketiniñ 83 yaşlı veteranı Veciye Kaşka buluna edi. O, yaramay oldı. Daa soñra o, acele yardım maşinasında vefat etti.
Noyabrniñ 23-nde yaqalanğan qırımtatar faaliyetçileri Qırımnıñ farqlı bölgelerinde yaşaylar. Bekir Degermenci ve Kâzim Ametov Suvdağnıñ sıñırları içinde bulunğan Suvuq Sala (Gruşevka) köyünde qomşu olıp yaşaylar. Qurtseyit Abdullayev Aqmescitli, Ruslan Trubaç – Kefe yanındaki Bay-Buğa (Beregovoye) köyüniñ sakini, Asan Çapuh ise Koreizden. Buña baqmadan episi Aqmescitte yaqalandı. Degermencinen Ametovnı Vorovskogo soqağında bulunğan «Medoborı» kafesinde tuttılar. Noyabr 23 sabasında Kaşka, Asan Çapuhnen beraber kafege kirdi. Bir ara dört kişi olıp, anda oturdılar. Soñ Çapuhnen Kaşka o yerden çıqtı ve ondan soñ içerige mahsus quvetniñ hadimleri basıp kirdiler.
«Polis hadimleri basıp kirdi, bir aqaynı yerge yıqıp, episini yaqaladılar. Biz pek qorqtıq»
Kafeniñ hadimi: «Saba üç aqaynen bir qartana kirdi. Tınç otura, laf ete ediler. Soñ qartananen bir aqay çıqtı. Artından polis hadimleri basıp kirdi, bir aqaynı yerge yıqıp, episini yaqaladılar. Biz pek qorqtıq», – dep ikâye etti. Rusiyeniñ FSBsi, üstünde yaqalanuv qayd etilgen videonı derc etti. Videoğa köre, mahsus quvetler yalıñız «Medoborı»ğa degil, aynı zamanda oña yaqın yerde bulunğan «Marakand» kafesine de basıp kirdiler. Video bir-birine yapıştırılğan ayrı levhalardan ibaret olıp, olarda formalı adamlar bu eki muessisege basıp kireler. Onda mahsus quvet hadimleriniñ «Medoborı» kafesinde Degermencinen Ametovnı yerge yüzüqoyun yatqızıp yaqalağanlarını körmek mümkün.
Qararnen aynı vaqıtta bu muessiselerge yaqın yerde Çapuhnen Kaşka da yaqalanğan ediler. Olar nasıl yaqalandı, şimdilik belli degil. Yaqalanuv vaqtında Veciye Kaşka yaramadı. Oña «acele yardım»nı çağırdılar. Hastahanege alıp ketilgende o, vefat etti.
Qırımtatar faaliyetçisi Qurtseyit Abdullayev şeerniñ başqa köşesinde – öz evinde yaqalandı. Bir grup telükesizlik hadimleri evini tintmek içün keldi. Ondan soñ onı «Gazel»ge oturtıp, belli olmağan yerge alıp kettiler. Qurtseyitniñ qızı babasınıñ ne yerge alıp ketilgenini sorasa da, formalı adamlar suallerine cevap bermedi.
Şimdige qadar alınğan ilk haberge köre, telükesizlik hadimleri daa bir faaliyetçi, Ruslan Trubaçnı qadını ile beraber avtobustan endirdiler.
FSBniñ versiyası
Yaqalanuv vaqtında Rusiye haber agentlikleri faaliyetçilerge qarşı açılğan cinaiy iş aqqında haberni darqattılar. Yaqalanğanlardan iç birisi Meclis azası olmasa da, bildirüvlerde olar «meclisovtsı» («Meclis adamları») dep adlandırıla.
FSBniñ matbuat hizmeti cinaiy işniñ Rusiye cinaiy kodeksiniñ 163-nci maddesi, 2-nci qısmı – bir grup şahıslar tarafından yapılğan aqsız yerde mal-mülk veya para talap etüv boyunca açılğanını bildirdi. Telükesizlik hizmetiniñ iddiasına köre, yaqalanğanlar Türkiye vatandaşından hususan büyük miqdarda para talap etkenler emiş. FSBniñ versiyası işte bu malümattan ibarettir.
Qırımtatar liderlerinden biri Nariman Celâl, asılında iç bir aqsız talap olmadı, dep iddia ete. Onıñ aytqanına köre, asılında yaqalanğan faaliyetçiler Türkiye vatandaşı Yusuf Aytandan Veciye Kaşkanıñ qorantasından hırsızlağan paralarnıñ qaytarılmasını talap ete ediler.
«Türkiye vatandaşı Yusuf Aytan, bir dolandırıcıdır. O, belli bir qırımtatar (Veciye Kaşkanıñ – QA) ailesiniñ işançını qazanıp, ondan büyük miqdarda para hırsızladı. Yaqalanğan faaliyetçiler, bu qorantanıñ alını bilip, türkni paralarnı qaytarmaq kerekliginde qandırmağa tırışa ediler. Neticede ya türkniñ özü bu diqqattan qurtulacaq oldı, ya da telükesizlik hadimleri bu grup faaliyetçilerge tazyıq etmek içün fırsattan faydalanacaq oldılar», – dedi Celâl.
Faallerni boysundıruv
Soñ vaqıtlarda Veciye Kaşka hasta edi. Mayıstan ağustosqa qadar Türkiyede tedaviylendi
Vefat etken Veciye Kaşka qırımtatar milliy areketiniñ eñ belli azalarından biri edi. O, 83 yaşında dünyadan ketti. Öz halqınıñ aqları oğrundaki arekette 50-nci yıllarnıñ soñundan başlap iştirak ete edi. Soñ vaqıtlarda Veciye Kaşka hasta edi. Mayıstan ağustosqa qadar Türkiyede tedaviylendi. Bu müddet içinde milliy areket iştirakçileriniñ ğayretinen evinde tamir işleri yapıldı. Eki afta evel Veciye Kaşkanıñ evinde dua yapmaq içün 100-ge yaqın vatandaşı toplandı.
Aqsız yerde para talap etüvde qabaatlanıp yaqalanğanlarnıñ episi qırımtatar milliy areketiniñ faal iştirakçileridir.
«Men olarğa bir grup deyim. Çünki olar, fikirdeş olıp, daima biri-birine qatnaşa, ep birlikte mahkemelerge kele ediler. Olar episi milliy areketniñ faaliyetçileri, episi siyasiy mabüslerniñ qorantalarına qoltuta ediler. Mustafa Degermenci ve Ali Asanovnıñ mahkemelerine kele ediler. Olar öz arasında dostlar kibi. Biz epimiz bir-birimizni bilsek de, içimizde kene de ayrı ufaq gruplar bar. Olar tamam böyle ufaq gruplardan biridir», – dep ikâye etti qırımtatar siyasetçisi Nariman Celâl.
Yaqalanğan Bekir Degermenci, «Fevral 26 işi»niñ figurantı Mustafanıñ babasıdır. Oğlunı, 2014 senesi fevralniñ 26-sında Aqmescitte Ukrainanıñ topraq bütünligine qoltutqanlar tarafından ötkerilgen mitingde iştirak etkeni içün muhakeme eteler. Mustafa eki yıl Tahqiq izolâtorında (SİZO) keçirdi. Lâkin aprel ayında onı ev apisine keçirdiler. Yaqalanğan Kâzim Ametov, Degermenciler qorantasınıñ qomşusı ve dostudır.
Aqsız yerde para talap etüv boyunca cinaiy işniñ daa bir figurantı Qurtseyit Abdullayev, Qurultay revizion komissiyasınıñ sabıq azası. O, 2004 senesi Aqmescitteki «Cotton» klubında slavân ve qırımtatar gençleri arasındaki çatışmada iştirak etkeni içün 9 yıl koloniya cezasına mahküm etildi. 2007 senesinde Ukraina prezidenti Viktor Yuşçenko Abdullayevni afu etti.
2014 senesinde faaliyetçi Qırımnıñ Rusiyege «qoşuluvı»na qarşı narazılıq bildirdi. 2015 yılında Aqmescitte Abdullayev Taras Şevçenkonıñ doğğan künü munasebetinen ötkerilgen tedbirde iştirak etip, üzerinde rus tilinde «Qırım – Ukrainadır» degen yazısı olğan sarılı-mavılı bayraqnı köterdi. Bunıñ içün oña 20 saat mecburiy iş cezası berildi.
Tintüvler dalğası
Aqsız yerde para talap etüvde qabaatlanıp yaqalanğanlarnıñ evlerinde tintüvler yapıldı. Bekir Degermenciniñ evinde, apayınıñ aytqanına köre, telükesizlik hadimleri kompyuter, pasport ve «Fevral 26 işi» aqqında risaleni alıp qaldılar.
Aqmescitte telükesizlik hadimleri yalıñız Qurtseyit Abdullayevniñ evinde degil, aynı zamanda doğmuş qardaşı Eldarnıñ evinde de tintüv yaptılar.
«Eldar Abdullayevniñ evinde tintüv 13:00-de başladı ve 15:00-ke qadar devam etti. Eki «UAZ Patriot» maşinası, bir yengil maşina ve bir «Gazel» keldi. Başta adaşıp (yol qapıları bir-birine pek oşağanları içün) qomşularına kirdi ve yüzüqoyun yerge yatqızdılar. Episiniñ qolunda avtomatlar bar edi. Tintüvniñ soñuna qadar olar yattı», – dep bildirile «Krımskaya solidarnost’» birleşmesiniñ saifesinde.
Telükesizlik hadimleri eşyalarını aqtarıp qarıştırğan soñ Abdullayevler ağa-qardaşnı Rusiyeniñ Ekstremizmge qarşı küreşüv merkezine alıp ketti, lâkin daa soñra Eldarnı yiberdiler.
Ondan ğayrı Bay-Buğa (Blijneye, Kefe) köyündeki Ruslan Trubaç, Koreizdeki Asan Çapuh, Sarabuzdaki (Gvardeyskoye) Remzi Beytullayev ve Sultan Sala (Yujnoye) köyündeki Elvira Gaziyevanıñ evlerinde tintüvler yapıldı. Bulardan Remzi Beytullayev ve Elvira Gaziyeva yaqalanmadılar ve olarnıñ aqsız yerde para talap etüv boyunca cinaiy işke alâqası barmı, yoqsa olarğa qarşı yapılğan tahqiqat areketleri başqa sebebten yapılamı, belli degil. Elvira Gaziyeva bu arada Qırımnıñ tışında buluna.
Yaqalanğan beş faaliyetçi muvaqqat izolâtorğa alıp ketildi. Olar içün sıñırlav tedbiri ne vaqıt tayin etilecek, şimdilik belli degil.
