Qırım.Aqiqat içün mahsus
Ğalipler tarihni yazğanı içün, o olarğa er vaqıt qol tutar. Qırımnıñ işğali ve Donbasstaki çatışma qatiy ilmiy ceetten tam manada bir tarihqa çevirilmedi, Kreml de ukrainlerniñ qarşılığını bastırıp olamadı. Buña baqmadan Rusiye akimiyeti genç nesilniñ aqlına, yaqında Kyivniñ Avropa Meydanında keçken vaqia ve ukrain topraqlarınıñ işğal etilüvinen bağlı suniy fikirler kirsetip, bu işke bir noqta qoymağa areket ete.
Rusiye tarih kitaplarında, 2013-2014 seneleri Ukrainada olıp keçken vaqialar «yuridik ve siyasiy noqta-i nazardan kerçek ve doğru olğanı» nasil aks etilgenini teşkermege qarar bergen. Söz Meydandaki vaqialar ve Rusiye akimiyeti «qoşuluv» dep adlandırğan, Qırımnıñ işğali aqqında kete. Federatsiya Şurasınıñ başlığı Valentina Matviyenko ilim ve tasil komitetine bu işnen oğraşmaqnı avale ete.Senatorlarnı «Qırımnıñ qoşulmasınen bağlı tarih kitapları baqıp çıqaraq», «tezce bunıñ epsi yuridik, uquqiy, siyasiy, vatandaşlıq ve daa, kim bilsin, nasıldır bir ceetten doğru yazılması içün kerek tedbirler alınmasına»mecbur ete. Yani dersliklerniñ mundericesi yarımadanıñ eñ zemaneviy tarihınıñ Kreml versiyasına uyğun olmaq kerek. Uyğun olmağan noqtalar tapılğan taqdirde, Rusiye Tasil nazirligine bularnıñ «tez-tez tüzetilmesi» avale etile. Qırım adından «senator» olğan Sergey Tsekov, «Kyivde başlanğan inqılâp halqara siyaset adisesi olğan» dep yazılğan 10-ncı sınıfnıñ tarih kitabına açuvlanğan (Rusiyede tasil 11 yıllıqtır - QA). Tsekovnıñ fikrine köre, «inqılâp» yerine «qanlı darbe», dep yazılsa, daa da doğru olacaq eken.Matviyenko ise, malümatnıñ bu tarzda taqdim etüvini «provokatsion yazı» dep tanıy.
Yarımada «tarihiniñ» rusiyeli versiyası, ta çarlıq devrinden berli siyasiy efsane icadınıñ bir elementi olıp keldi
Qırım işğali Rusiye dersliklerine bu vaqia yüz bergen soñ «tıqıp qoyuldı». Yarımada «tarihniñ» rusiyeli versiyası, ta çarlıq devirinden berli siyasiy efsane icadınıñ bir elementi olıp keldi. Eger mefküreviy qabuqlar alıp taşlansa, «rus Qırımınıñ» yılnamesi – nevbetteki cenk, işğal, yerli halqnıñ genotsidi ve siyasiy deñevlerniñ sırası olğanı ortağa çıqar.II Yekaterina devrinde başlağan resmiy Rusiye tarihşınaslığı, bularnıñ epsini evfemizm ve siyasiy klişe artında saqlap kelgen. «İşğal» yerine «qoşuluv» dep yazılğan, Aqyar «rus şan-suret şeeri» dep adlandırılğan, akbuki, Qırım cenki ve Ekinci dünya cenki yıllarında onıñ mudafaası rusiyeli ve sovet komandanlığınıñ qabiliyetsizligini köstergen edi; rusiyeli ve kommunist tarihçıları «barbar» ve «satqın» etilip kösterilgen yerli halqnen Qırım hanlığınıñ tarihini ep bozulıp kösterilgen edi.
Moskva gece-kündüz ukrain haberlerini bozıp köstermek, yalan tarqatmaq ve propaganda şouları teşkil etmeknen oğraşa. Diñlegen kütle ise – orta yaştaki ve esli-başlı insanlar
Artıq akimiyet dersliklerni soñunace «cilâlamağa» qarar bere. Yaqında Kyiv ve Qırımda olıp keçken vaqialar aqqında balalarğa neler ikâye etilgenine bu qadar diqqat etilmesine nasıl bir sebep bardır, aceba? Cevap açıq aydın körünip tura. Moskva gece-kündüz ukrain haberlerini bozıp köstermek, yalan tarqatmaq ve propaganda şouları teşkil etmeknen oğraşa. Diñlegen kütle ise – orta yaştaki ve esli-başlı insanlar. Rusiyeniñ yüzden ziyade şeerinde gençler soqaqlarğa çıqıp, baş nazir Dmitriy Medvedevniñ istifa etmesinen bağlı mart ayındaki protestlerinden soñ, Kreml gençlerniñ ekseriyeti televizion «gollütsinogenleriniñ» tışında qalğanını añlay. Qırımnıñ zapt etilmesinen Kyivedeki «devlet avdarması» qaparcılıq ve üst seviye memurlarınıñ qanunsız şekilde zenginleşkeni, olarnı daa ziyade meraqlandıra.«Krımnaş» ve efsaneviy «ukrain faşizmi» telükesi – Rusiye akimiyetiniñ qanuniyligi bazanğan eki dane iç diregidir. Bu yönelişte olar cenkten soñ ayaqta qalmasına sebep olğan kommunist rejimi, ondan soñ, eki biñinci yıllarda Putin nomenklaturası tutulıp turğan «9 mayıs» tariqatınen raqip olalar. SSCBde terbiye alğan insanlarğa, prezident Vladimir Putin Qırımnı «qoşıp alğanı», sakinlerni efsaneviy «banderalardan» qoruğanı, şimdi ise, dersiñ ki, bütün Rusiyeni «meydan telükesinden» qorçalağanınen bağlı bir ğayeniñ aşılanması daa qolay. İşğal tariqatı ve tecavuzcı ukrainafoblıq, sessiz «putinciler çoqluğınıñ» içine yerleşip alğan. O, qoltuqta oturaraq, rejimge qol tutmağa azır. Böyle bir saylâvcılarnıñ siyasiy qıymeti formaldir.
«Krımnaş» ve efsaneviy «ukrain faşizmi» telükesi – Rusiye akimiyetiniñ qanuniyligi bazanğan eki dane iç diregidir
Faal gençlerni – keyfiyetli tasil aluv, işke yerleşüv, ictimaiy yükselişniñ vaziyeti (Rusiyede bu mesele bütünley memurlar tarafından tıqalğan vaziyette bulunmaqta), aile qurulması ve diger «turmuş meseleleri» meraqlandırmaqta.Olar akimiyetke «meydanğa qarşı» olğanı ve Qırımnı «qaytarıp alğanı» içün qol tutmağa istemeyler.Rusiyeli parlamenterler, 2013-2014 senesi olıp keçken ukrain vaqialarına nisbeten mektep çağından başlap «doğru» noqta-i nazar aşılayaraq, acele sürette vaziyetni tüzetmek derdindeler. Böyle bir yol – Rusiyedeki orta tasilniñ siyasiyleştirilmesi mantığına uyğun kele. İyleniñ soñki maqsadı – genç rusiyelilerge Qırımnıñ yalıñız, «qoşulğanı» aqqında ikâye etip bermek degil de, işğalniñ, Putin ve akimiyet tarafından qabul etilgen «ikmetli qarar» olğanını tanıtmaqtan ibaret. Bunıñ aytılması qolay, lâkin amelde ayatqa keçirmek pek qıyın. Valentina Matviyenko, Sergey Tsekov ve safdaşlarınıñ bütün areketlerine baqmadan, ocalarnıñ ösip keleyatqan nesilniñ zeinlerine tesir etme küçü sıñırlı. Turğun resim şekillenmesi içün, başqa sözlernen aytqanda, «miyniñ temizlenmesini» toqtatmamaq kerek. Kreml nezaretindeki televizion, işte bunen oğraşa, lâkin Rusiye akimiyetiniñ problemi mektep talebeleri içün «zombileştirme qutusı» meraqlı olmağanından ibaret.Olar internetke daa ziayade vaqıt masraf eteler.
Sergey Stelmah, qırımlı siyasiyşınaş (havfsızlıq maqsadınen muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mümkün