Rusiyeli kanallar çökmekte olğan Avropa ve Amerika, Ukrainada da aman-aman kollaps başlaycağı, İŞİDten (İGİL) kelgen telüke aqqında ikâye etip oturğa arada, Qırım sakinleriniñ buz dolaflarındaki vaziyet, ketken sayın fenalaşmaqta. Aynı zamanda olarnıñ yüregini de kün sayın acınıqlı alda.
Qırım sakinleri özlerini aldatılğan dep is ete. 2014 senesi – ukrain fiyatları olğan vaqıtta – 12-15 biñlik aylıqlar olar içün pek yüksek dep körüne edi. Lâkin artıq üç yıl keçken soñ, bu aylıq – yoqsulluqnı añdıra. Onı kimse kötermek niyetinde de degil. Amma fiyatlar ep artıp otura.
Rusiyeliler de özüni aldatılğan dep saya. Olarğa «krımnaş»nı (Qırım bizim oldı) – ğayrıdan doğğan imperiya timsali kibi tutturıp qoydılar amma, aslında impariya, hususan, iqtisadiy olaraq küçsüz olğanı ortağa çıqtı.
Oktâbr ayında faqırlıqqa qarşı bütün Rusiye boyunca keçken mitingler, Navalnıynıñ PR kampaniyası degil de, 2013 senesinen qıyaslanğanında (eñ adiy esaplarğa köre) rusiyelilerniñ ayat seviyesi aman-aman eki qattan ziyade tüşkenini köstergen ezici bir kerçek edi. Yazıq ki, Rusiyede başlağan bütün menfiy esnaslar, artıq Qırım sakinlerine de tesir etip başladı.
Yaqında Qırım köyleriniñ birindeki mektepte ocapçe olıp çalışqan bir soyumnen laf ettim. Şok ve açuvınıñ sıñırı yoq. Pek az olğan oca aylıqlarını az olsa da uyğun bir derecege ketirgen rağbetlendirici tölevler, ketken sayın ep kesilmekte. Eninde-soñunda, olarğa bu tölevler mektep fondından tölenecegi aqqında haber etkenler, bu ise kapikler tölenecek degen manağa kele. Ondan da ğayrı, staj ve ocalıq kategoriyası içün qoşulacaq koeffitsiyentler endiden soñ keçirilgen dersler içün degil de, berilgen aylıqqa köre esaplanacaq eken. Yani, ocalarnıñ real aylığı artacağı yerine, ep tüşmekte. Ancaq talaplar daa ziyade arta. Plan ve esabat yazmaqtan başını köteralmağanından, balalarnen oğraşmağa vaqıt qalmay, dep ayta. Lâkin eñ deşet şey daa ögde. Aytqanlarına köre, 2018 sensinden başlap Qırımnıñ bütün mekteplerinde talebe sayısına köre aylıq tölenecek eken. Rusiyeniñ bu şekildeki yañılığı ocalarnı tamamile faqırlaştırır, çünkü köyde oquğan talebe sayısı pek az. Zaten mekteplerniñ bu şekilde ayaqta qalması da küç olur. Akimiyet ise bunı pek begenir, çünki muvafaqiyetli optimizatsiya yapıldı dep, esabat berir!
Elimizge Qırımnıñ bir rayon memuriyetinen qonuşma fursatı da keçti. O da, memnün degil. Al-azırda çalışqan soylarına para yetişmey turğanda yañı bala bağçası qurmağa ne mana bar, dep ayta. Bücetni «tübü tamırınen kesip alalar». Yerli memuriyetlerniñ bir derdi bar– bücet esabındakilerniñ aylığını ödemek içün, qaydan para tapmaqnı qasevet eteler. İşte bu sebepten de, toqtamayıp iş adamlarnı teşkerip, olarğa yüksek cezalar yazalar – para bir yerden temin etilecek ya!
Qırım memurları iqtisadiyatnı ileriletmek yolunen para qazanmağa bilmegenleri, kederli bir al, ebet. Onı da nasıl becersinler, mında idarecilik vazifesine tayin etüv printsipi soy-sop ve dostluq üzerine qurulğan.
Al-azırda Rusiyede olıp keçkenlerniñ epsi, maña SSCB soñki yıllarını hatırlata. O zamanlardaki «perestrpoyka» eyforiyası bütün ealini sarıp alğan edi, ancaq ondan soñ, faqırlıq ve yoqsullıq dalğası er kesni yıqıp taşladı. Artından devlet de dağılıp, dünyanıñ siyasiy haritasından ğayıp olıp ketti.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (havfsızlıq maqsadınen muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün.