İşğal etilgen Qırımnıñ finansirlenüvi bu yıl federal maqsatlı programma garantirlengen 59 milliardlıq ilâve yardım alacağından ğayrı, 72 milliard rublegece artmaq kerek. Bu aqta Rusiye iqtisadiy inkişaf naziriniñ yardımcısı Sergey Nazarov ikâye ete.
Bu adımnı memur «Tavrida» trassasınıñ Aqyarğace olğan qısmını yapacaq olğan qurucılıq şirketinen añlaşma imzalanması kerek olğanınen iza etmekte. Sergey Nazarov, yolnen bağlı masraf artqanına baqmadan yolnıñ fiyatı 2 milliardqa eksilgenine işandıra. Rusiye ükümeti Qırım ve Aqyarnıñ inkişafınen bağlı Federal maqsatlı programmanı 2014 senesi avgust ayında tasdıqlağan edi. Beş yılğa qararlaştırılğan masraflar 2016 senesi noyabr ayında 770 milliard rublege arttı.
İqtisadiyat ilimleri doktorı, regional inkişaf saasınıñ rusiyeli eksperti Vladimir Klimanovnıñ fikrine köre, grafikler bozulması ve qaparcılıqqa baqmadan Rusiye Qırımdaki esas infrastuktura obyektlerini qurup bitirecek eken.
Şubesizdir ki, qaparcılıq bar, lâkin bu umumiy vaziyetke tesir etmeyVladimir Klimanov
– Vesiqalarğa baqılğanda, finansirlevniñ arttırıluvı 2019-2020 yıllarğa doğru kele, 2018 senesi ise onıñ miqdarı deñişmeyip, 160 milliard ruble seviyesinde qala. Federal bücet qıtlıq çekmesine rağmen, Qırımnıñ FMP bağlı mecburiyetler tolusınen yerine ketirilgenini tanımaq kerekmiz. Bazı obyektlerniñ iş tüşürilüv müddeti uzatılsa da, yañı elektrik yolaqları, suv teminlev, Aqyardaki sail kenarlarını sabitlev kibi obyektler vaqtında teslim etilmekte. Şubesizdir ki, Rusiyeniñ diger regionlarında olğanı kibi qaparcılıq bar, lâkin bu umumiy vaziyetke tesir etmey. Keriç köpüriniñ qurucılığı pek tez ilerilemesi sayesinde naqliyatnıñ eyileşmesi, diger qurucılıq işleri içün da bir türtküç olmalı.
Vladimir Klimanov Qırım ve Aqyarğa berilecek para qomşu Rusiyeniñ diger regionlarından kesilerek temin etilecek, dep sayğan başqa ekspertlernen de razı.
Rusiye bücetiniñ ilâve para menbaları yoq, Qırım ise – en çoq masraf istegen bir regionlardan biridirVladimir Klimanov
– Bir yerde arttırılğan olsa, diger yerde eksiltilmesi şart olğanı mantıqlıdır. Rusiye federal bücetiniñ ilâve para menbaları yoq, Qırım ise – en çoq masraf istegen regionlardan biridir. Men bellesem, söz siyaset konseptiniñ deñişmesi aqqında degil de, yalıñız tehnik ceeetten paylâştırılması aqqında kete. Aytacağım, bunıñ içinde teren bir mana qıdırmağa acet yoq: iqtisadiyat iqtisadiyattır.
Rusiye baş naziriniñ yardımcısı Dmitriy Kozak sentâbr ayınıñ başında Aqyarnı ziyaret etken vaqtında, FMP ayatqa keçirilmesiniñ templerinden memnün qalğan edi:
«Şeerge kelgen yañı idareciler taqımı FMP ayatqa keçirilmesinen bağlı işni bayağı faalleştirgen. Keçken sene bazı şikayetler bar edi. Elbette ki, er şey yahşıdır dep olamayım, çünki problemler de bar. Amma umumen alğanda Dmitriy Ovsânnikovmnıñ taqımı (Aqyarnıñ rusiyeli gubernatorı – QA) işni baş etip ola. Bergi ve bergi tışındaki saalardan kelgen paranıñ toplanma derecesi 23% teşkil etmekte. Rusiyede seviye orta esapnen 10%-dir. İqtisadiyat inkişafındaki muvafaqiyetler fena degil».
Qırımlı jurnalist Viktoriya Veselova, qaparcılıq Qırımda FMP paralarınıñ menimsenmesine epbir, bayağı tesir etken bir unsur olğanını qayd etmekte.
2017 senesine doğru finans ve vazifesini yaramayğa qullanuv vaziyetleri yarımadada kütleviy sıfat qazandıViktoriya Veselova
– Qırım işğal etilgen ilk zamanlarında rusiyeli akimiyet yarımada artıq «ukrain mirası» olğan qaparcılıq ve yolsuzlıq yapmadan yañı qaydelerge köre yaşaycaq, dep aytqan edi. Ancaq 2017 senesine doğru finans ve vazifesini yaramayğa qullanuv vaziyetleri yarımadada kütleviy sıfat qazandı. Rusiye Taqiqatkomiteti Qırımda qaparcı-memurlarğa qarşı yalıñız bıltır 250 dane cinaiy iş açtı. 2017 senesiniñ başında Sergey Aksönovnıñ ükümetinde, hususan federal paralarnıñ menimsenmesini kontrol etken Qırımnıñ rusiyeli baş nazir yardımcısı Oleg Kazurinniñ yaqalanuvı, bayağı ses çıqarğan edi. Taqiqat versiyasına binaen, memur ev mesken qurucılıq añlaşması bermek içün bir şirketten 27 million ruble qapar talap etken eken. Şimdi o mahkeme beklemekte.
Viktoriya Veselova yekünler eken, Qırım ihalesiniñ iştirakçileri arasında, yerli memurlar ve şu cumleden, yarımada parlamentiniñ rusiyeli spikeri Vladimir Konstantinovnen bağlı pek çoq şirket tapmaq mümkün olacağını ve bu obyektlerniñ işke tüşürilmesine tesir etkenini bidire. Jurnalist, meselâ, hususan Keriçli mektep talebeleri, FMP boyunca ayırılğan paralar yañlış yerde qullanılğanı sebebinden, yañı gimnaziyasız qaldı.
(Matirialnıñ metin şeklini Vladislav Lentsev azırladı)