«Rusiye kelgen soñ endi raat yuqlamaymız»

Aqmescitte, qırımtatarlarnıñ yaşağan Boğurça (Kamenka) qasabasında kene tintüvler ötkerildi. Bu sefer Rusiyeniñ OMON ve Ekstremizmge qarşı küreş merkezi, basma ticaretinen oğraşqan 37 yaşındaki Tofik Abdulgaziyevniñ evine keldiler. Bundan evel o, çoqusı semetdeşleri ve dindaşları kibi, siyasiy taqipke oğrağan qırımtatarlarğa yardım ete edi. Qırım.Aqiqat muhbiri, Rus silâlı hızmetleri Abdulgaziyevten ne istegenlerini ve oña ne yapa bileceklerini ögrendi.

Qırımtatarı, musulman Tofik Abdulgaziyevniñ evine mayısnıñ 4-de keldiler. Oña Rus silâlı hızmetleriniñ 9 vekili kirdi, taqiqatçı titüv aqqında qararnameni kösterdi. Onda yazılğan ki, Memetov soyadında olğan bir qırımlınıñ ğayıp olmasınen bağlı taqiqat işleri çerçivesinde Abdulgaziyevniñ evinde bazı areketler ötkerilmeli. Ağzaviy subette politsiya hadimleri ev saiplerine dediler ki, bu adam, sanki Suriyege ketip, IŞİD tarafında cenkleşe eken.

Tintüv vaqıtında qanunğa qarşı bir şey tapılmağan soñ, silâlı hızmetler ketti. Lâkin bir buçuq saat soñra «E» Merkizi (Ekstremizmge qarşı küreş merkezi – QA) telefon açıp, onı sorğuğa çağırdı. O anda advokat Edem Semedlâyevnen beraber bardı. Aqmescit sakinine resimge çıqıp, parmaq izlerini qaldırmağa teklif etkenler, o ise red etti. Taqiqatçınıñ suallerine de cevap bermedi ve özüne ve yaqınlarına qarşı şaatlıq etmemek aqqı olğanını hatırlattı.

Tofik Abdulgaziyevniñ özü, Qırım.Aqiqat muhbirinen subetleşkende, ruhiy ceetten tintüvge azır olğanını, ertemi keçmi oña da kele bileceklerini tüşüngenini ayttı:

– Bügün Qırımda vaziyet öyle ki, er kes ende biledir, çarşenbe ya da cumaaqşamı künü – musafir bekle, – dey aqmescitli Tofik. – Bügün ende Qırımdaki bütün musulmanlar çarşenbe ve cumaaqşamı urbanen yuqlamağa yatalar, saba namazından soñ ende yatmaylar. Elbet, bu adise «apansız» oldı, amma Rusiye kelgen soñ biz ende raat yuqlamaymız, böyle desem ola. Endi, nevbetteki kim olacağını tüşünemiz. Tanışlarnen sağlıqlaşqanda, başqa körüşmeycegimiz kibi sağlıqlaşamız. Bügün mında böyle vaziyet.

– Sizde keçirilgen tintüv ne qadar qaba keçirildi? Malıñızğa zarar ketirmedilermi?

Abdulgaziyev: Yoq, qaba şekilde tintmediler. Urdurıp kirmediler, bir şey sındırmadılar. Kirdiler, ayaqlarına bahil (galoş) kiydiler. Añlağanım – bu tintüv bir manaçıq edi, asılında ise bu ihtar edi. Mende olğan adisege tintüv demezsiñ.

​– Ya «ihtar» ne demek? Neni sizge bildirmege istediler?

Abdulgaziyev: O ballar ketkende, maña dediler: «Tofik, nege mında kelgenimizni añlaysıñ da?». Yani, ihtar ettiler: yavaş otur. Bu nenen bağlı, deseñiz? Bilmeyim. Belki de, qomşularım tintilgende olarnıñ yanında olğanım içündir. Bese-belli, bundan sebeptir. Çünki olar telefonmda qarmalanıp, bir tintüv devamında çekkenim videonı körüp taptılar. Olar bunı kördiler de, başa öyle olmasın dediler.

– Politsiya hadimleri, sanki ğayıp olğan Memetovnıñ işinen oğraşıp sizge kelgenlerini degenler. Siz onnen tanışsıñızmı, kimdir o?

Abdulgaziyev: Yoq, onıñ kim olğanını atta bilmeyim. Şu qararnameni oquğan soñ, bir-qaç kere sual soradım: «Kimdir o? Siz maña añlatıñız». Men onı iç te tanımayım. Olar onnen olğan bir de bir alâqamı qıdırğanlar. Amma, añlağanım kibi, bu sadece bir manaçıq edi. Asılında ise onnen iç bir şekilde bağlı olmağanımnı olar pek yahşı bileler.

– Silâlı quvet vekilleri sizge «yavaş oturmağa» degenler. Olarnıñ aytqanları kibi yapmağa niyetlisiñizmi?

​Abdulgaziyev: Bizler öyle de yavaş oturamız, sizge böyle aytayım. Biz musulmanlar – dostane milletmiz. İç bir yamanlıq işlemeymiz. Olarnıñ ne istegenlerini men bilmeyim. Olar insannıñ tabiatına qarşı keleler! Er bir varlıqnıñ özüni qorçalamaq instinktı bardır. Siz, büyük bir qaza yüz bergenini körseñiz, yardım etmek içün mıtlaq toqtaycasıñız da. Bu da aynı şey. Siz maskalı ve silâlı OMON körseñiz, istese de istemese de, adam episi bir çıqacaqtır. Olar insannıñ tabiatına qarşı çıqalar, añlaysıñızmı. Olar iç bir kimseniñ iç bir yerge çıqmağanını isteyler. Amma bu imkânsız! Bizler biri birimizge qatnağanımız kibi, öyle de qatnaycamız! Çünki bu musulmanlar, musulmanlar ise biri birine – qardaştır. Nasıl etip bir birimizni terk eteyik?

Tofik Abdulgaziyevniñ menfaatlarını qoruğan advokat Edem Semedlâyev dey ki, taqiqat areketleri devamında silâlı hızmetler qanunğa riayet ettiler, faqat müşterisine uydurılğan sebeplerden iliştiler:

– Qanun ceetinden, başqa adiselernen teñleştirecek olsaq, olar özlerini daa doğru alıp bardılar. Olar qapılarnı qırmadılar, çünki qapılar açıq edi. Olar adamğa kiyinmege imkân berdiler, çünki onı töşekten tursattılar. İçerige kirgen bütün hadimler ayaqlarına bahil kiygenler. Telefondan olsa da, amma medeniyetnen sorğuğa çağırttırdılar. Yani, umumen, sanki er şey edalı keçirildi. Amma asılında, bu tintüvniñ sebebi olğan cinaiy iş onnen nasıl bağlı olğanı añlaşılmay. Tintüv içün sadece resmiy bir manaçıq taptılar. Biz Qırımda tintüvlerge, sorğularğa ve bu kibi şeylerge o qadaq alıştıq ki, bunı ende azmı-çoqmı edalı sayamız. Amma, başqa taraftan baqsañ, elbet, bu doğru degil. Çünki bu mesele sadece taqiqatçınıñ suallerinen bağlı olsa edi, Tofikni davetname vastasınen Ekstremizge qarşı küreş merkezine çağırttırmaq, bazı suallerni soramaq – yeterli olur edi. Sürüp kirmege, tintmege – böyle degil. Seniñ tüp urbalarıñnı qarıştırsalar, buña «edalı» demezsiñ.

– Siz Abdulgaziyevke cevap bermemege tevsiye ettiñiz, bu nenen bağlı?

Semedlâyev: Men taqiqatçınıñ elinde suallerden ibaret uzun bir cedvel kördim. Olarnıñ sayısı, adaşmasam, 20-ge yaqın edi. Başında zararsız sualler kete edi: diniñiz nedir, angi camilerge qatnaysıñız, soñra ise konkret sualler yazıla edi. Bu sualler nege soralğanını, ve ğayıp olğan Memetovğa dair cinaiy işnen bu nasıl bağlı olğanını biz bilmeymiz. Biz kördik ki, bu sualler bu cinaiy işnen bağlı degiller. Onıñ içün, taqdirimizni sınamayıp, Rusiye Federatsiyası Esas Qanunınıñ 51-ci maddesinde yazılğan aqqımıznı qullanmağa qarar aldıq.

– Tofikke daa bir şeyler yapılmaq mümkünmi ya da bunen onıñ taqiqat işleri yekünlendimi?

Semedlâyev: Devamı olacaqmı, olmaycaqmı – bu, elbet, bizge belli degil. Bu qarar organlarda alınacaq. Tofikke dediler ki, o tintüvlerde ve mahkemelerde faal ola eken. O apis etilgen qırımtatarlarnıñ vaziyetinen pek meraqlana. Bir yerge barmasın, iç kimsenen qonuşmasın dep, bunen bağlı ince bir ima bildirildi.

Rusiye Qırımnı işğal etken soñ yarımadada mustaqil jurnalistler, cemaat failleri, Rusiyede yasaq etilgen «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtınen bağlı olğanlarında şeklengen Qırım musulmanları, qırımtatar Milliy areket failleri, Meclis azalarınıñ evlerinde tintüvler sıqlaştı.