İqtisadiyat ve ya siyaset – bu ekisinden angisi daa emiyetli olğanı aqqında tartışmalar devamında, ekspert ve analistler nice mızraq sındırdı. Ekâne fikir yoq, lâkin, misal olaraq, AQŞ – öz siyasetinde iqtisadiy menfaatlarğa daa çoq emiyet bere, bundan da abadanlıqta yaşay. Rusiye de ise nege köre idare eteler?
Qırım meselesinde, şübesiz, esas mesele – siyaset edi. Neticede ise ne oldı? Neticede Rusiye çoq şeyni ğayıp etti: iqtisadiyatta da, itibar süretinde de, rusiyelilerniñ yaşayış seviyesinde de, halqara munasebetlerinde de – ve saire, çeşit saalar zarar kördi. Bundan sebep «Qırımnıñ tuvğan limanına qaytmasınıñ» geopolik faydaları bir-çoq nuhsanlıqlar qarşısında pek kiçik körüne, hususan adiy rusiyelilerniñ közlerinde.
Qırım sakinleri içün ise yarımadadaki vaziyet iç te hoş kelmey. Yarımada sakinlerini qorqutıcı suratnen faqırlıq qaplap ala. Şimdi, yarımadada aylıq maaşınıñ orta seviyesi 25 biñ ruble olğanı beyan etilse de, qırımdakilerniñ çoqusı 15 biñ etrafında aylıq qazançınen yaşay. Umumiy orta esap ise arbiylerniñ ve memurlarnıñ aylıqları büyükçe olğanı sayesinde arta. Lâkin 15 biñ rublege Qırımda şimdi mühteşem yaşamazsıñ – bu para ancaq iqtisatlı ayatqa yete bile. 700 biñ Qırım pensioneri ise (yarımada ealisiniñ 1/3 qısımı) daa beter vaziyette. Olarnıñ ekseriyeti 10 biñ ruble etrafında pensiya ala. Bu parağa olar sadece keçineler, çünki, meselâ, ilâchanege bir kere barsañ yüzlernen ruble qaldırıp qaytarsıñ.
Qırımda halq memnüniyetsizligi ep küçlene. Bu sebepten rus ideologları bütün TV kanallarından basa-bas Ukrainanı yamanlamağa tırışmaylarmı?
Bu sebepten Qırımda halq memnüniyetsizligi ep küçlene. Bu sebepten rus ideologları bütün TV kanallarından basa-bas Ukrainanı yamanlamağa tırışmaylarmı? Sanki, demege istegenleri – şikâyet etmeñiz, Ukrainada daa beter.
Ya Qırım sakinleri şimdiki şaraitlerde yahşıca yaşap olur edilermi? Olur ediler.
Ola bilir edi, eger de Qırımda normal personel (kadr) siyaseti alıp barılsa edi – memurlar dostluq, aqrabalıq ya da sevdalıq alâqarından tain etilmese ediler. Eger de Yuriy Meşkov, Sergey Aksönovnıñ diplomı aqqında malümat istegende, Rusiye İçki işler nazirligi kerçekni aytsa edi, ve Qırım yolbaşçısınıñ aliy tasili olmağanını, bu sebepten de o öz vazifesinde qanunsız bulunğanını inkâr etmese edi. Eger de bücet sermiyalarını, qırsızlamayıp, faydanen qullansa ediler. Faqat, bu cedvelni devam etmege kerek degil, çünki qalğanı – bu endi Qırımdaki masqaralı personel siyasetiniñ aqibetleridir.
Vaziyetni tüzetmege mümkün edimi? Mümkün edi.
Qırım idaresinde «ğalipler taqımı» ne qadar çoq qalsa, yerli iqtisadiyat o qadar da beterleşecek
Eger de Kreml Qırımda siyasiy menfaatlarını iqtisadiy kârdan üstün qoymasa edi. Şimdilik Sergey Aksönov ve «ğalipler taqımı» Kremlge kelişe. Aynı zamanda Qırımdaki iqtisadiy vaziyet o qadar müşkül ki, atta onıñ beterleşüv mehanizmı özü özünden inkişaf ete. Ve şimdi Qırımda bir de bir semereli idareci tain etilse bile, neticesi tez kelmeycek. Onıñ içün, belki de, Kreml ne yapacağını özü de bilmey. Ğaliba, idarecilerni deñiştirmege de kerek, faqat siyasiy faktor izin bermey.
Bu arada Qırım yolbşılığında «idare onkologiyası» iqtisadiyatnıñ er saasında qabarcılıq ve aqrabalıq metazlarını arttıra, ve sağlam ne qalğan olsa, onı öldüre. Qırım idaresinde «ğalipler taqımı» ne qadar çoq qalsa, yerli iqtisadiyat o qadar da beterleşecek. Bu ende amelde tasdiq etildi. Demek ki, Qırım ket-kete Rusiye içün daa paalığa çıqacaq ve adiy rusiyelilerni daa ziyade qozqalatacaq.
Zaten, qırımlılarnıñ açuvlı yazılarına rusiyelilerniñ qaldırğan izaatlarını oqup baqsañ, añlaysıñ ki, memurlarnıñ keyfligi ve qabarcılığı – bu «ğalipler taqımınıñ» yañılığı degil, bu Rusiyeniñ adiy aqiqatı.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger
«Bloglar» rubrikasında aydınlatılğan fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün