Novoalekseyevka – Kasimovlar qorantası Qırımdan sürgün etilgenlerini accı ve ğadap ile hatırlay. Aile başı İdris tuvğanlarınen beraber 1944 senesi sürgün etilgen edi, 70-inci senelerniñ soñunda ise, vatanına qaytmağa tırışır eken, tekrar sürgün etildi. Sovet akimiyeti evini tutıp aldı, Qırımdan onıñnen beraber qırımtatarı ile evli olğanından ömür arqadaşı, rus Nadejda sürgün etildi.
Qırımda qalmağa çare tapamayıp, Kasimovlar Qırımğa yaqın Herson vilâyetindeki Novoalekseyevka qasabasında ev satın alıp, bugünge qadar da anda yaşaylar. İdris ve Nadejda hatıralarını Qırım.Aqiqat mühbiri ile paylaştılar.
İdris Kasimov eki sürgünlik ikâyesini tarif etti:
– Qırımda, Aluşta rayonınıñ Üsküt köyünde yaşay edi. 1944 senesi gece saat 4-te er kesni uyatılıp tışarığa çıqarılğanda men 7 yaşında edim. Ana-babamnen tışarı çıqtıq, küçük bir meydanda er kesni toplay ediler. Biz balalarmız da, açmız, bostanlarğa çapa-çapa ketmege başladıq, aylıq turup aşay edik, artımızdan askerler çapa. Avtomatlardan ateş açalar. Bizge ateş açılmadı, ğaliba, avağa ateş ettiler, amma biz bostanlarğa çapa edik, aşamağa isteymiz de.
Tren toqtay, adamlar qazanlarnı ala, ateş yaqalar, tren areket ete, insanlar ocaqlarını alıp, vagonlarnıñ artından çapalar, bazıları qalaİdris Kasimov
Soñra vagonlarda kettik, uzun kettik. Tren toqtay, adamlar qazanlarnı ala, ateş yaqalar, tren areket ete, insanlar ocaqlarını alıp, vagonlarnıñ artından çapalar, bazıları qala... Bir çoq adam yolda qaldı, vagonlarğa minmege yetiştirmey ediler.
Biz Qırımdan Orta Asiyağa tüştik. Baraklarda yaşadıq. Küçük odaçıqlar quruldı, er biriniñ köşesinde bir qoranta yaşay, ne urba bar, ne bir şey, üstünde olğan urbanen yuqlamağa yata edik.
Ana-babalarımız birden çalışmağa alındı, bizler, balalar ise, bütün kün bazarlarda dolaşıp, de alma kesegi, de qavun kesegini köterip aşay edik, böyle vaqıtlar da oldı.
1979 senesi Qırımğa keldim, ömür arqadaşım qayd olundı. Soñra bizni çekiştirmege başladılar, ne keldiñiz, ketiñiz, kelgen yeriñizge ketiñiz. Biz, elbet de, bir yerge ketmey edik, amma neticede bir kün kelip, İçki rayonına nezaretke aldılar, soñra Aqmescitke yolladılar, anda bir afta yattım, andan endi Orta Asiyağa yolladılar. Paromnı keçtik, starşina pasportlarımıznı qaytarmı, eki kişi edik, ne yerge ketseñiz ketiñiz dedi, meni zorladılar, ketirdim sizni ve oldı. Biz keri qayttıq.
Keldim, oturğan evimizde bir şey yoq, er şeyni alıp kettiler. Ömür arqadaşım Moskvağa şikâyet etmege keldi. Oturğan evimizde tayanç noqtasını yaptılar, ve oldı. Baracaq yerim yoq edi, anda qalmay edim. De anda, de mında bara edim.
1944 senesi sürgün ettiler, 1979 senesi ekinci kere sürgün ettiler. Eki kere sürgün etildim, demek. 1944 senesi olğanı tekrarlandı, aynısı yapıldı: Qırımda yaşama yeter.
Bir rus Qırımdan nasıl sürgün etildi
Ömür arqadaşı Nadejda Kasimova subetimizge qoşuldı. O, oña Qırımda rus olğanından başta yahşı yanaşqanlarını açuvlana-açuvlana añlata: iş berildi, mütehassıs olaraq ev aldı, amma aqayı qırımtatarı olğanını ögrengen soñ er şey deñişti.
Nadejda terk etmege mecbur olğan Qırımdaki evini kederlenip hatırlay:
Ömür arqadaşım keldi, ve başlandı... Menden tek bir şey istey ediler: ket, evni boşaltNadejda Kasimova
– Men rusım, Özbekistandan üç balamnı alıp, Qırımğa keldim, İçki rayonına yerleştim. İş berildi, bala bağçasında emşire edim, ve ev berdiler. Aqayım daa Özbekistanda edi. Ömür arqadaşım keldi, ve başlandı... Menden tek bir şey istey ediler: ket, evni boşalt.
Men ayttım: rusım, ne içün keteyim?
Moskvağa bardım, barıñız, qayd eterler, dediler. Amma onı öyle de qayd etmediler. Men olmağanda eşyalarnı evden çıqardılar, anbarğa qoydılar, anda sıçanlar yarısını aşadı.
Şaşa edim, boş yerde bu zamanda birisini nasıl quvarlar.
Er afta militsiyağa çağırıla edim, aynısını eşittim: ketiñiz endi. Ketiñiz ve oldı.
Qırımğa barğanda bu evniñ yanından raat keçemeyim. Alâ daa peşmanım. Kederli bir şey...
