Noyabr 15, salı künü BM Baş assambleya komiteti Rusiye tarafından işğal etilgen Qırımda insan aqlarınıñ bozulması boyunca rezolütsiyanı baqacaq. Dekabrde bu rezolütsiya BM Baş assambleyasında baqılacaq. Vesiqanıñ ameliy canlanması olaraq Qırımğa insan aqlarınıñ bozuvlarını taqip etecek nezaret eyyeti yollanılmaq mumkün. Bunı vesiqağa qol tutmaq içüm BM ofisine kelgen Ukraina temsilcileri bildire. Ukrain eyyetiniñ erkânına deputat, qırımtatarlarnıñ lideri Mustafa Cemilev te kire. «VOA» efiride o bu rezolütsiyadan ve umumen Birleşken Milletler Teşkilâtından ne beklegenini añlattı.
Bizim vazifemiz – mümkün olğanı qadar çoq devletniñ bu Rezolütsiyağa qol tutqanlarını teminlemek
– BM Baş assambleyasınıñ Üçünci komiteti muzakere etecek bu Rezolütsiyasında Qırımnıñ işğal etilgen topraqlarında insan aqlarınıñ qaba bozuvları aqqında söz yürsetile. Bu sırada – apis etüvler ve tintüvler, insanlarnıñ öldürilmesi, totalitar terroristik rejimniñ pekitilmesi. Talaplar arasında – insan aqlarınıñ vaziyetine qıymet kese bilecek halqara nezaret teşkilâtlarınıñ yiberilmesi. Men bellesem, bu Rezolütsiya qabul etilecek, kelecek ay ise o BM Baş assambleyasında muzakere etilecek.
Bizim vazifemiz – mümkün olğanı qadar çoq devletniñ bu Rezolütsiyağa qol tutqanlarını teminlemek. Men añlayım, bazı memleketer azmı-çoqmı Rusiyege bağlılar, bazı memleketlerde ise insan aqlarınıñ vaziyeti Qırımdaki vaziyetke beñzey, meselâ Şimaliy Koreyada, – böyle devletler bizim Rezolütsiyamızğa qoltutacaqlarını tahmin etmege ağırdır. Rusiyenen aralarını bozmağa, kerginleştirmege istemegen devletler, bese-belli, sadece bitaraf qalacaqlar. Fikirimce, öyle ya da böyle, yarın Rezolütsiya qabul etilecektir.
– BM missiyası çalışıp başlasa, siziñ fikiriñizce, onıñ erkânı ve iş tertibi nasıl olacaq? Bu missiyadan ne bekleysiñiz?
Men pek ümüt etem ki, BM missiyası yiberilecek, lâkin özüm pek te emin degilim
– Bügün endi işğalniñ 659-ci künü. Bu vaqıt devamında işğal etilgen topraqlarğa serbest missiyalar, qaide olaraq, yiberilmey edi – ya da evelden añlaşıp Rusiye Federatsiyası içün uyğun olacaq vesiqalarnı azırlaycaq gruppalar yiberile edi. Men pek ümüt etem ki, BM missiyası yiberilecek, lâkin özüm pek te emin degilim. Bu missiya yiberilse de, ketişat böyle olacaqtır: olar, esasınen, işğalci akimiyetniñ vekillerinen, işbirlikçilernen körüşeler ve olar işğal etilgen topraqlarda neqadar «bahtlı» ayat sürgenlerini añlatalar, ters fikirlerni ise anda seslendirmege pek telükeli. Anda diqqatlı olıp çalışmağa kerek olacaq: bu bir ya da eki künlük iş degildir.
– Dünya yetekçileri ve ukrain siyasetçileri umumen, Qırım Ukrainağa nevaqıt qaytacaq sualine, cevap bermemege tırışalar: yılar, onyıllar aqqında aytalar. Siz bu meselede ne tüşünesiñiz, nevaqıt Qırım Ukrainağa qaytmaq mumkün?
Biz mıtlaqqa Qırımnı azat etermiz – ve sadece Qırımnı degil, Rusiye ve onıñ teşkil etken gruplar tarafından bizim devletimizniñ Şarqında işğal etilgen bütün topraqlarnı da
– Rusiyeniñ arekelerini ve alını kimse evelden añlap olamay: belki bu aqşam, ya da belki bir afta soñra, belki daa bir vaqıt... Er şey Allahnıñ emirinde. Qaide öyle ki, tecavuz – onı yapqan memlekette yekünlene. Men bellesem, biz mıtlaqqa Qırımnı azat etermiz – ve sadece Qırımnı degil, Rusiye ve onıñ teşkil etken gruplar tarafından bizim devletimizniñ Şarqında işğal etilgen bütün topraqlarnı da. Elbette, muddet meselesi tek Ukrainanen bağlı degil – biz, elbette ki, elimizden kelgenini yapacamız – lâkin dünya toplulığı, ileri devletlerniñ de areketleri pek emiyetli. Şimdi sanktsiyalarnı red etmek kerekligi, olarnıñ zararlı olğanları aqqında söz yürsetken siyasetçiler, menim fikirimce, basiretsiz siyasetçilerdir: şimdi ücüm etkenge qarşı şiddetli tedbir alınmasa, soñra daa ağır esaplaşma olacaqtır, ve sadece maddiy cetten paalıca degil de, insanlarnıñ canları ile fiyat kesilecektir. Biz basiretli siyasetçilerge ümüt etemiz.
– New-Yorkta olğanıñız arada, Qoşma Ştatlarnıñ yañı saylanılğan prezidenti Donald Trump ya da onıñ yaqınlarından birisinen subetleşmege niyetli degilsiñizmi? O Qırım aqqında bir-qar keskin beyanat seslendirgen edi.
– Trump degen edi ki, sanki o Qırımda referendum keçirilgenini eşitken edi, sanki Qırım ealisi özü işğal astında yaşamağa istedi, lâkin, men bellesem, bu onıñ habersiz olğanından sebep aytılğan edi. Bellesem, onıñ etrafında olğanlar oña birlgi bererler. Cumhuriyetçiler firqası er zaman Ukrainanı demokratik firqadan daa ziyade destekley edi, onıñ içün ümütsiz degilmiz. Yañı saylanılğan prezidentniñ etrafından birisinen ciddiy körüşüvler daa keçirmedik, lâkin niyetimizde bar. Cumhuriyetçiler arasında bizim, John McCain kibi, pek itibarlı insanlarımız bar, olar vaziyetni pek yahşı añlaylar, – biz olarnen körüşüp, noqta-i nazarımıznı añlatacamız.
