Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Andrey Konontsev: «Qırımtatarlar aqqında daa çoq şey aytılmadı»


Qırımtatarlar aqqında fotoresimler kitabından, Aqyar
Qırımtatarlar aqqında fotoresimler kitabından, Aqyar

Eki yıl devam etken işten soñ qırımlı Andrey Konontsev ekinci Crimean Tatars fotoresimler kitabını vatanında taqdim etti. Fotoressam yaşağan Çeh Cumhuriyetinde qırımtatarlarnıñ medeniyeti ve turmuşını aks ettirgen fotoresimlerge qıymet kesildi.

Andrey Konontsev Aqyarda doğdı, 7 yıldan berli Çeh Cumhuriyetinde otura. Ara-sıra evge qaytıp, Qırımdaki deñişmelerni qayd ete edi. Bundan evelki «Evge qaytuv» leyhası üzerinde çalışıp, fotoressam Canköyde oturğan qırımtatar ailesini ziyaret etken edi.

«Bu insanlarnıñ medeniyeti, turmuşı, sanatından ayrette qaldım, – dep ayta Andrey. – Soñra iş içün güzel bir ğaye olğanını añladım: tıştan meraqlıdır. Em de mında o qadar yıl yaşap, bu halq aqqında pek az bile edim».

Andrey Konontsev
Andrey Konontsev

Eki yıl içinde Andrey onğa yaqın qorantanı ziyaret etti. Onıñ aytqanına köre, tahminen aynı sayıda aile farqlı sebeplerden olarnı çıqarmağa izin bermedi. Kitap Qırımnıñ çeşit regionları qapladı, amma müellif er birini toplamaq içün vaqıt yetmegenini ayta.

Andreyniñ bildirgenine köre, yarımadada qırımtatarlarnen bağlı bir çoq yañlış fikir bar, hususen gençler arasında. Bazı qırımlılar içün fotoresimlerde aydınlatılğan şeyler bu mevzuda şahsiy bir yañılıq oldı.

Kitap mıtlaqa devam ettirilmeli: mında qırımtatarlar aqqında daa çoq şey aytılmadı
Andrey Konontsev

Eki yıl devam etken işten soñ Andrey fotoresimler kitabını Çeh Cumhuriyetinde ve Qırımda – Bağçasaray ve Aqmescitte – taqdim etti. İleride – Avropanıñ diger memleketlerinde ötkerilecek sergiler.

«Şimdilik mında üç noqta qoyam, – dep ayta Andrey. – Kitapnı çetke qoyıp, bunı tüşünmeycem, bir qaç aydan soñ ise kene foto çıqarmağa, insanlarğa yazmağa, qaramanlarnı qıdırmağa başlaycam. Kitap mıtlaqa devam ettirilmeli: mında qırımtatarlar aqqında daa çoq şey aytılmadı».

Qırımtatarlar aqqında fotoresimler kitabından, Aqyar
Qırımtatarlar aqqında fotoresimler kitabından, Aqyar

Crimean Tatars fotoresimler kitabı – Andrey yazğan diplom işiniñ bir qısmıdır. O – Çeh Cumhuriyetindeki Tomáš Baťa universitetiniñ fotoresim bölüginiñ mezunıdır. Kitapnıñ dizayni Çeh Cumhuriyetinde yaşağan frenk Nina Serenige aittir.

Bugünde-bugün tarihiy bir vaqıt: qırımtatarlar öz mirası üzerinde çalışa, alâ daa arhivlerde taslaqlarnı qıdıra, üslüplerni canlandıra, muzıkasını ğayrıdan tikleyler
Andrey Konontsev

Fotoresimler kitabınıñ müellifi emin ki, qırımtatar medeniyetiniñ canlanuv esnasını qayd etmek ğayet müimdir.

«Ne qadar çoq çıqarsam, o qadar begene edi, – dep ayta o. İlk evelâ medeniyetini inkişaf ettirgen ustaz, ressam, esnafçılarnı saylay edim. Mence, bugünde-bugün tarihiy bir vaqıt: qırımtatarlar öz mirası üzerinde çalışa, alâ daa arhivlerde taslaqlarnı qıdıra, üslüplerni canlandıra, muzıkasını ğayrıdan tikleyler».

«Evge qaytuv» fotoresimlerinden de kitap yapılğan edi. Çeh Cumhuriyetinden Qırımğa işğalden evel ve soñ yol resimleridir. «Yedi yıl devamında Çeh Cumhuriyetinden Ukrainağa evime qaytıp çıqara edim. Amma bir kün evge kelsem, başqa memleketke tüştim. Bu bir kerelik aktsiyadır, onı daa bir tekrarlap olamam».

«Evge qaytuv» kitabınıñ cıltı. Aqyar
«Evge qaytuv» kitabınıñ cıltı. Aqyar

Bu kitapnı Andrey Qırımda taqdim etmedi. Er kes bunı doğru añlamaz, dep tüşüne. «Yanımda taşıp, mında bazı insanlarğa kösterem. Bazıları alâ daa televizor baqıp, yañlış fikirde bulunalar. Olar añlap olamaylar».

Bu daa bir kere tekrarlaycaqmı bilmeyim: tabloda Kyiv-Aqmescit ve Kyiv-Donetsk yanacaq
Andrey Konontsev

Fotoressam siyasetke kirişmege istemeyip, sanat vastasınen bundan çetleşmege tırışqanını ayta. Belki, bu sebepten foto çıqarılğanından kitap basılğanına qadar eki yıl keçti. Andrey dey ki, bunıñ kibi fotoresimler, imkân olsa, biraz beklemek, suvumaq kerek.

«Mında tarihiy fotoresimler mevcut. Bu daa bir kere tekrarlaycaqmı bilmeyim: tabloda Kyiv-Aqmescit ve Kyiv-Donetsk yanacaq».

«Evge qaytuv» kitabınıñ saifeleri. Aqyar
«Evge qaytuv» kitabınıñ saifeleri. Aqyar

Kitap Çeh Cumhuriyetinde de taqdim etildi. Fotoressam ayta, anda onı Ukrainağa baqqanda farqlı qabul ettiler.

«Avropalılarğa kösterip meraqlandırmaq kerek edi. Olar çoq oqumay, hususan fotoresimler kitaplarında. Men Pandora qutusını açmağa, felsefe açmağa istemedim, yalıñız qayd ettim. Bir çoq Avropa fotoressamı Ukraina, Rusiye, Qırımğa kelip, çöplükni çıqara. Meni bu meraqlandırmay. Men seyircini medeniyetnen meraqlandırmağa istedim, qalğanını internet yapar».

XS
SM
MD
LG