Ukraina parlamenti cemaat faalleriniñ Qırım ve Aqyarnıñ işğalden azat etilmesinen bağlı tevsiyelerini tasdıqladı. Böylece, Ukraina memurları Qırımnıñ Ukraina nezareti altına qaytmasına dair yol haritasını ilk sefer resmiy şekilde aldı – Qırım ekspertleri devamlı işiniñ neticesini aldı.
Qırım ve Aqyarnıñ Ukrainağa integratsiya tiklenmesinen bağlı tevsiyeler iyün 15-de parlament diñlevleri vaqtında aydınlatılğan edi. Olarnı bir sıra cemaat teşkilâtı ve faaller azırladı. Diñlevler vaqtında qayd etildi ki, Qırımnıñ işğalden azat etilmesi Ukrainanıñ milliy ğayesi olmalı, çünki «Donbass ve Qırım Muhtar Cumhuriyeti olmasa, mustaqil, demokratik bir Ukraina devleti de olmaz».
Diñlevler neticesinde Ukraina akimiyetine Qırımnıñ qaytarılması boyunca adım-adım instruktsiya teklif etildi, anda Ukraina ükümeti, parlamenti ve prezidenti yapacaq bütün işler qayd etilgendir.
Qırım meselesi – üçünci ıntılma
Üç aydan soñ parlament bu tevsiyelerni tasdıqladı. Bunı yalıñız üçünci ıntılmadan soñ yaptılar. Eki kere rey berildi, amma reylerniñ sayısı yeterli degil edi, soñra halq deputatı ve Qırımtatar Milliy Meclisi Refat Çubarov emotsional çıqışta bulunıp, eki buçuq yıldan berli qırımlılar bulunğan vaziyetni tekrar añlatmağa mecbur oldı, yalıñız bundan soñ parlament tablosında reylerniñ yeterli sayısı peyda oldı.
Neticede 233 reynen qarar alındı. Fraktsiyalarğa köre böyle rey berildi: 105 reyni Petro Poroşenko Blokunıñ halq deputatları berdi, 61 – «Narodnıy front», 24 – «Samopomiç», 13 – «Batkivşçına», 11 – Oleg Lâşkonıñ Radikal firqası ve 2 – «Vozrojdeniye» muhalifet firqası.
«Qırım» fraktsiyalarara birleşmesiniñ deputatları işbu qararğa qoltuttı, o kün Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ Baş assambleyası sessiyasında iştirak etken Mustafa Cemilev memlekette olmağanından rey bermedi.
Qırımnıñ işğalden azat etilmesi strategiyasına dair tevsiyelerge «Volâ naroda» fraktsiyasınıñ deputatları qoltutmadı: 19 halq deputatından 11 yoq edi, daa sekizi rey bermedi. «Muhalifet blokundan» saylanğan halq deputatları da meseleniñ baqılmasını körmemezlikke urdı.
Eñ çoq rey bermegenler – Petro Poroşenko Blokunda. Eñ az – «Samopomiçte»
Parlamentte olıp (rey berüvniñ elektron sisteması bergen malümatına köre) rey bermegenlerniñ sayısı 61 edi, dep esapladı Qırım.Aqiqat. Olarnıñ arasında «Batkivşçına» lideri Yuliya Timoşenko, halq deputatı Sergey Vlasenko (qarar leyhasınıñ müelliflerinden biri), Anton Geraşçenko ve Dmitriy Tımçuk.
Eñ çoq rey bermegenler – parlamentniñ eñ büyük fraktsiyasında – Petro Poroşenko Blokunda – 18 deputat. Eñ az – «Samopomiçte» – 2.
«Bu rey berüv Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ve integratsiya tiklenmesinen bağlı devlet siyasetiniñ temelini qoyğandır. Bu ne vaqıt ve nasıl olacaq bizge bağlı. Ağlarda bu rey berüvden soñ başlanğan «rıglar» ve Kreml hızmetçileriniñ yayğaralarına qıymet kessek, esnas yavaş (şimdilik) olsa da, doğru yoldan kete», – dep qayd ete «Maydan inostrannıh del» hayriye fondunıñ eksperti Yuriy Smelânskiy Facebook saifesinde.
Oña diger cemaatçılar da qoltuttı. Olarnıñ arasında «KrımSOS» cemaat teşebbüsiniñ koordinatorı Tamila Taşeva, o, ukrain akimiyeti qabul etilgen tevsiyelerni yerine ketirecegine ümüt etkenini bildirdi.
«Başından berli Qırımnıñ işğalden azat etilmesi boyunca tevsiyelerni azırlamağa yardım etip, parlament tarafından olarnıñ tasdıqlanmasına müsbet qıymet kesemiz. Faqat qabul etmesi biraz hucur edi. Bu müim vesiqağa istegenimiz kibi deputatlar rey bermedi. Halq deputatları bu meselege daa çoq diqqat ayırmalı, dep tüşüne edik. Amma, buña baqmadan, ümüt etemiz ki, bu tevsiyeler yerine ketirilir, ve bizler bu esnasnı kontrol etecekmiz», – dep qayd etti o Qırım.Aqiqatqa.
Qırımnı nasıl qaytarmaq mümkün
Qabul etilgen vesiqada Qırımnıñ işğalden azat etilmesi siyasetinen bağlı Ukraina prezidenti, parlamenti ve ükümeti içün tevsiyeler mevcuttır.
Esas iddialardan biri – Ukraina Anayasasınıñ deñişmeleri ve Aqyar şeeriniñ ayrı statusından çıqarılmasıdır.
Qırım Muhtar Cumhuriyeti statusınıñ Qırımtatar Muhtar Cumhuriyetine çevirilmesi baqılmalı
«Aqyar şeeri Ukrainanıñ Esas qanunında ayrı statustan çıqarılmalı, ayrı belgilengen memuriy-topraqlarğa mensüpligi lâğu etilmeli. Bundan ğayrı, Qırım Muhtar Cumhuriyeti statusınıñ Qırımtatar Muhtar Cumhuriyetine çevirilmesi baqılmalı», – dep aytıla tevsiyelerde.
Bunıñnen beraber, Ukraina prezidentine qırımtatarlarnı, qaray ve qırımçaqlarnı Ukrainanıñ tamır halqları olaraq tanımaq içün Esas qanunğan deñişmeler azırlamağa ve Ukraina prezidenti yanında Qırım ve Aqyarnıñ işğalden azat etilmesi ve integratsiya tiklenmesi meselelerinden mesleat-muşavere organını qurmağa tevsiye etile.
Ukraina parlamentine Qırımnıñ işğalden azat etilmesi ve integratsiya tiklenmesiniñ devlet strategiyasını tasdıqlap, onı maliye etilmesinen beraber devlet programması olaraq belgilemege avale etildi. Qırımda qayd olğan Ukraina vatandaşlarını rezident olaraq tanımağan «Qırım» serbest iqtisadiyat alanı aqqında qanun artıq çalışmağanına dair qarar alınmalı, dep qayd etile. Uquq qorçalayıcılar bir yıldan berli buña mahkemede itiraz bildirmege tırışa.
Vesiqa Qırım ve Aqyarda akimiyet temizlenmesi ve kollaboratsionizm qanunlarını qabul etmege tevsiye ete
Vesiqa yarımada işğaline qoltutqanlarnı mesüliyetke çekmek ve ileride olarnı akimiyetke almamaq içün Qırım ve Aqyarda akimiyet temizlenmesi ve kollaboratsionizm qanunlarını qabul etmege tevsiye ete.
Qanun teşebbüsleri, şu cümleden «Qırım» SİA qanunınıñ lâğu etilmesi ve yarımadanıñ işğalden azat etilmesinen bağlı devlet strategiyasınıñ tizilmesi, Ukraina Nazirler şurasına qaldırıla.
Vesiqada Ukraina Nazirler şurasınıñ №1035 qararınıñ vatandaş ve naqliyatnıñ Qırım ile memuriy sıñırdan keçüv maddesinde «yüksiz şahsiy yük naqliyatı, vaqtınca işğal etilgen yerlerden Ukraina kontroli altında bulunğan yerlerge köçmek maqsadınen eşyalarını alıp ketken şahsiy naqliyatniñ memuriy sıñırdan keçmesi ve aşayt mahsulatınıñ taşıması meselesinde içtimaiy qıyınlıqlarnıñ al etilmesi içün» deñişmeler kirsetilmeli, dep qayd etile.
Ukraina ükümetine Qırım ile memuriy sıñırdan şahsiy naqliyatnıñ keçmesi esnası ğayrıdan baqmağa tevsiye etile
Ukraina ükümetine Qırım ile memuriy sıñırdan keçken Ukraina vatandaşlarınıñ aqları ve azatlığınıñ teminlenmesi içün şahsiy naqliyatnıñ keçmesi esnası ğayrıdan baqmağa tevsiye etile. Rusiye akimiyetiniñ basqısı altında nomera işaretleri ve vesiqalarnı deñiştirip, Ukraina kontroli altındaki topraqqa çıqmaq imkânından marum qalğan maşina saipleri aqqında laf kete.
Vesiqa Ukraina ve çetel devletlerinde Qırım ve Aqyarda, em de 2014 senesi fevral 20-den soñ Ukraina qanunları boyunca qayd olğan ticaret markaları altında Rusiyede işlep çıqarılğan mahsulatnıñ satılmasını yasaq etmege tevsiye ete.
Parlament qararında bu tevsiyelerge riayet etüv kontroli de qayd etilmekte. O, Qırımnıñ işğalden azat etilmesi strategiyasınıñ yerine ketirilmesinen bağlı taraflarnıñ iştiraki ile parlament diñlevleri vastasınen kerçekleşecektir.
