Qırımda separatizm ile qabaatlanğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini İlmi Ümerovğa nisbeten açılğan cinaiy iş çerçivesinde taqiqat tedbirleri devam ete. Cumaaqşamı künü, avgust 18-de, saba FSB hadimleri onı Aqmescitniñ №1 psihiatrik hastahanesine zorlap ketirdiler. Onı 28 kün devam etecek psihiatrik ekspertizağa yolladılar. İlmi Ümerovnıñ tuvğanları ve imayesi telükesizliginden qasevetlene.
Avgust 18 kününiñ sabasına qadar İlmi Ümerov Aqmescitniñ №7 hastahanesinde qala edi, separatizm cinaiy işi baqılğan Aqmescitniñ Kiyev rayonı mahkemesiniñ soñki toplaşuvında onı anda alıp ketken ediler. Avgust 18-de odasına kirgen FSB hadimi İlmi Ümerov hastahaneden çıqarılğanını bildirip, o ve ömür arqadaşından psihiatrik hastahanege ketmelerini talap etti.
28 kün içinde «separatizm» tedavisi
Bir qaç saatten soñ İlmi Ümerovnıñ Aqmescitniñ №1 psihiatrik hastahanesiniñ 9-ıncı bölüginde yatqanı belli oldı. Mında apiste yatmağanlar qala, soy-sopları ziyaret ete ve bir şeyler ketire bile, dep bildirdi Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl.
«Onı mahsus 15-inci bölükke yatqızmadılar. O, 9-ıncı bölükteki odada qala, anda apiste yatmağanlar mahkeme-psihiatrik ekspertizadan keçe», – dep ayta o.
İlmi Ümerovnıñ yanında yalıñız ömür arqadaşına qalmağa izin berildi. Meclis reisi muavininiñ tuvğanları ve yaqınları psihiatrik hastahaneniñ azbarında hastalarnı kördi. «Mında ruhiy hastası olğan insanlar tolu, anda-mında yürip qıçıralar. Qorqunç bir şey. Zor bir müit», – dep ayttılar olar Qırım.Aqiqatqa.
Aqşam İlmi Ümerovnıñ qızı Facebook saifesinde Meclis reisiniñ muavini psihiatrik hastahanede 28 kün qalacağını bildirdi.
Bu bölükte körüşüvler yasaq etilmese de, taqiqatçı İlmi Ümerovnı ziyaret etmege yasaq etti. Künde eki kere aş ketire bileler. Telefonını da tutıp aldılar. Meclis reisi muavininiñ tuvğanlarını eñ çoq raatsızlağan şey ilâclarıdır – olarnı ekimler yanına bermey, o ise, Parkinson, gipertoniya ve şeker hastasıdır. Psihiatrik hastahaneniñ ekimleri angi ilâclarnı qullanacağına qarar berecek. İlmi Ümerovnıñ tuvğanları onı körmeyip, onıñ içün bir telüke olmağanından emin degiller.
İmaye: Ümerov hastahaneden FSB basqısı altında çıqarıldı
İlmi Ümerovnıñ adliyecileri dey ki, onıñ psihiatrik hastahanege avuştırılması qanunğa zıt kele, çünki mahkemeniñ psihiatrik ekspertiza qararı işke tüşürilmedi ve al-azırda ondan berilgen şikâyet baqılmaqtadır.
«Bugün onıñ psihiatrik hastahanege avuştırılması qanunsızdır. Onı anda alıp ketmege imkân berecek mahkeme qararı işke tüşürilmedi – adliyeciler ondan şikâyet etti, apellâtsion mahkemesiniñ qararı daa yoq. FSB hadimleri iş vekâletlerinden tış areket ete. Rusiye Federatsiyasınıñ Baş prokuraturası, Rusiyede insan aqlarından vekâletli ve FSB yolbaşçısına muracaat etip, FSB hadimleriniñ areketleri qanunğa uyamı-uymaymı teşkermege talap etecekmiz», – dep ayttı adliyeci Nikolay Polozov.
Meclis reisi Refat Çubarovnıñ bildirgenine köre, Rusiye Federal havfsızlıq hızmetiniñ hadimleri soñki mahkeme toplaşuvında yaramağan İlmi Ümerovnıñ qalğan Aqmescitniñ №7 şeer hastahanesi hadimlerine basqı yapıp, yürek hastalığına baqmadan, onı hastahaneden çıqarmağa talap ettiler. «Hastahanede FSB hadimleri bar edi, olar ekimlerge basqı yapıp, Ümerovnı psihiatrik ekspertizağa yollama qararını yerine ketirmek içün onı hastahaneden çıqarmağa emir ettiler», – dep ayttı o, avgust 16-da Kyivdeki matbuat konferentsiyasında.
İlmi Ümerov «çıqarılmadan» bu hastahaneni Rusiyege boysunğan Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov ziyaret etken eken.
Esnas ihtiyacı ya da ceza psihiatriyası?
Qabaat tarafı psihiatrik ekspertiza esnasnıñ talabı olğanını bildirip, mahkeme qararı oña bağlı olğanını ayta. Qurultay merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyevniñ fikirince, İlmi Ümerovğa qarşı ceza psihiatriyası qullanılacaqtır. Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl da aynı fikirde. «Ekspertiza yerine İlmi ağanıñ sağlığına ve ayatına tesir etecek ilâclar qullanıla bile, bunı Rusiyede adliyeci Dmitriy Sotnikov da tasdıqlay. Uquq qoruyıcılar İlmi Ümerov deli olğanını kösterecek ola, demek ki, bütün lafları ve siyasiy fikirleri sağlam olmağanını aytacaqlar, belki de, sentâbrde keçirilmesi planlaştırılğan saylavlardan evel onı yoq etecek olalar», – dep ayta o.
Hatırlatmalı ki, Qırım işğaliniñ başından berli İlmi Ümerov yarımadanı Rusiyeniñ bir parçası olaraq tanımağan qırımlılar sırasında edi. Faqat onı terk etecek alı da yoq edi, bu sebepten soñki eki yıl devamında mında neler-neler çekti.
Rusiyege boysunmağa istemegen İlmi Ümerov 2014 senesi yıllarnen çalışqan Bağçasaray rayonı devlet memuriyetiniñ yolbaşçısı vazifesinden ayırılıp, saqat olaraq nefaqağa çıqmağa mecbur oldı
Rusiyege boysunmağa istemegen İlmi Ümerov 2014 senesi yıllarnen çalışqan Bağçasaray rayonı devlet memuriyetiniñ yolbaşçısı vazifesinden ayırılıp, saqat olaraq nefaqağa çıqtı.
Meclis reisiniñ muavini faal cemaat areketinde iştirak etip, Qırım Ukrainağa bağlı olğanını aytmağa toqtamay edi. İlk aqibetleri bir yıldan soñ köründi. Keçken sene yazda 2-nci gruppa saqatı olğanını tasdıqlamadılar. Tibbiy-içtimaiy ekspertiza neticesinde üçünci gruppağa ait diagnoz qoyuldı, böylece Ümerov iş gruppasına kire. Bunıñ esasında nefaqa miqdarı deñişti: saqat nefaqası yerine içtimaiy nefaqa berildi, onıñ miqdarı ise doquz qat eksik, çünki mında ne devlet memurınıñ birinci seviyesi, ne devlet işçisi tecribesi, ne de sabıq memurnıñ alğan aylığı köz ögüne alınmadı.
İlmi Ümerovnıñ qorantası da kârsız qaldı, onıñ aytqanına köre, aile azaları onıñ siyasiy baqışlarından sebep basqı altında buluna.
Rusiye kontrol etken Qırım Yuqarı mahkemesiniñ Meclis yasağı qararından soñ İlmi Ümerov içtimaiy ağlarda Rusiyeniñ Qırım işğaline qarşı çıqqanını faal sürette bildirmege başladı. Aprel 26-da üküm çıqarılğan künü Meclis reisiniñ muavini Facebook saifesinde şunı yazdı: «25 yıldan berli Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası olğanımdan ğurur duyam. Meclis – «vatandaşlarnıñ cemaat birleşmesi» ya da «meraqlarğa köre klub» degil, halqnıñ vekâletli temsil organıdır. 2014 senesi mart 16 qanunsız referendumını tanımayım! Qırımda Rusiye Federatsiyasınıñ uquqını tanımayım! Qırımdaki akimiyetni işğalci, Qırımnı ise Rusiye Federatsiyasınıñ ordu yardımınen işğal etken topraqları dep sayam», – dep bildirdi o, Facebook saifesinde.
Bir ay keçmedi, Rusiye FSB Qırım idaresiniñ taqiqat bölügi İlmi Ümerovğa qarşı Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesiniñ 2-nci qısmı (Rusiye topraq bütünligini bozmaq içün yapılğan açıq çağıruvlar) boyunca cinaiy iş açtı. Sebep Meclis reisi muavininiñ aqımdaki seneniñ mart ayında ATR qırımtatar telekanalınıñ yayınında seslendirgen yarımadanı Ukrainanıñ nezareti altına qaytarmaq kerek kibi lafları oldı. Bundan soñ İlmi Ümerovnıñ Bağçasaraydaki evinde tintüv keçirildi, onı ise cinaiy iş çerçivesinde sorğuğa çektiler.
Adliyecileri cinaiy iş açılmasına dair qararğa itiraz bildirecek edi, amma Aqmescitniñ Kiyev rayonı mahkemesi şikâyet arizasını red etti.
Avgust 11-de olıp keçken mahkeme toplaşuvında İlmi Ümerovnıñ psihiatriy ekspertizasını keçirme meselesi baqıldı, bunı qabaat tarafı talap etken edi. Meclis reisiniñ muavini yaramadı. Adliyecisi Nikolay Polozovnıñ bildirgenine köre, davleniyesi 220/110-ğa qadar köterildi.
Toplaşuvğa kelgen «acele yardım» ekimleri infarkt ola bile aytqan soñ onı mahkeme salonından Aqmescitniñ №7 şeer hastahanesine alıp ketti.
Bu müitte mahkemeci Tatyana Rube İlmi Ümerovğa psihiatrik ekspertizanı yapmaq muracaatını qabul etti. Nikolay Polozov bunı şöyle ifadeley: «Ümerovnıñ sağlığı yaramağanını ilân etken soñ mahkemeci er kesni salondan çıqarttı. «Acele yardımnı» beklemey, insanlarnı salonğa almay ve qapalı bir şekilde, muzakereler keçirmeyip, mahkemeci Rube qarar çıqarmağa ketti».
Mahkemeniñ işbu qararı işke tüşürilmedi, çünki İlmi Ümerovnıñ adliyecileri şikâyet arizasını berdi. Amma Rusiye uquq qoruyıcıları buña qulaq asmayıp, onı psihiatrik hastahanege alıp kettler. Şimdilik 28 künge. Kerek olsa, taqiqatçı bu müddetni uzattıra bile.
