Lviv – Farqlı raqamlarğa köre, Rusiyeniñ Qırım işğalinden soñ yarımadanı 60 biñden 100 biñge qadar insan terk etti. Resmiy qayd olğan insanlarnıñ sayısı qat-qat az. «Krım SOS» teşkilâtınıñ malümatına köre, Qırımdan köçip kelgen üç biñ kişi Lviv vilâyetinde otura. Eki yıldan ziyade bir müddet içinde nasıl alıştılar, bugünde-bugün ne kibi qıyınlıqları bar?
Ablâlim ve Aliye 2014 senesi avgust ayında Lvivge Aqmescitten köçtiler. Qorantaları Qırımda qaldı. Ekisi de IT saasında çalışqanı içün çoqtan Qırımdan Lviv ya da Kyivge köçmege tüşündiler.
«Bu vaziyet qarar alıp ketmege yol berdi. Bizim saamızda Qırım pek ilerilemey ve imkânlar pek çoq degil. Region öyle. İş tapmaq zor degil edi, çünki qaydan kelesiñ, dep soramaylar. Bu işte eñ müimi – yahşı çalışmaq. İşdeşlerinen çalışıp, vazifelerni keyfiyetli becerseñ, er şey güzel, mında köçip keldiñmi-yoqmı farq etmey. Bunıñ kibi zorluq çekmedim ve özümni raatsız is etmedim», – dep ayta Ablâlim.
Şimdi oturğanımız evni saibi kirağa bermege istemey edi. Amma Qırımdan kelgenimizni eşitip razı oldıAblâlim
Başta qırımtatar qorantasına Lvivdeki tanışları yardım etti. Çünki kira tapmaq qıyın oldı. «Kira aqqında añlaştıq, amma köçip kelgenimizni ögrengen soñ red etken ediler. O vaqıt köçip kelgenler çoq edi, bir çoq şey uydurılğan edi, Lviv sakinlerini köçip kelgenlernen qorquza ediler. Adamlar kim ve qaydan kelgenini soray ediler. Şimdi oturğanımız evni saibi kirağa bermege istemey edi. Amma Qırımdan kelgenimizni eşitip razı oldı».
Aliye ve Ablâlim yañı oturğan yerlerine tez alıştılar. Lviv sakinleri olarğa yahşı yanaşa, köçip kelgenini bir yerde aytmaylar, özüni raat duyalar. Tuvğanlarınen er kün Skypeta laf eteler. Tuvğanlarından uzaq qalmaq zor, balalıqtan aşlanğan ananelerni yaşatmağa tırışalar. Evini terk etip, Rusiye aqraba munasebetlerini, qırımtatarlarnıñ medeniy ve diniy ananelerini bozmağa tırışqanını añladılar.
«Qoranta – terbiye, maneviylik, medeniyet, bu küçlü aqraba bağlarını bozmağa tırışalar. Qoranta öz ananelerini saqlap qala, bu ise sovet programmasına zıt kele – bir halq, er şey körmemezlikke urıla. Ananelerni aytsaq, mında kelgen soñ bunıñ yetişmegenini añladım», – dep ayta Ablâlim.
Bayram künlerinde tuvğanları ve yurtunı daa çoq sağınalar. Aliye ve Ablâlim Qırım kene Ukrainanıñ olsa, anda qaytmağa ümüt eteler. «Ev evdir... Qırımda böyle bir şey olacağına inanmay edik, imkânsız kele edi. Qırımda Rusiyege qoltutqan teşkilât ve firqalar er daim çoq edi, Ukraina akimiyeti buña diqqat etmek kerek edi».
«Aile sıcaqlığı yetişmey»
Aman-aman eki yıldan berli balaban Ramazanovlar qorantası Lvivde yaşay, olar da Aqmescitten keldiler. Ruslan ve Sefaye üç balanı baqalar. Qırımda tiş ekimleri odası bar edi, donatmalarnı satmağa mecbur ediler. Mart ayında Türkiyege kettiler, amma diger memleketlerniñ vatandaşları anda tiş ekimi işini yapamay. Lvivde bina tutıp, şeerniñ yañı rayonında küçük bir oda açtılar. İşni yahşı becerip, yañı müşterilerni «sıfırdan» almağa mecbur oldılar.
«Balalarımıznen Lvivge keldik, soylarımız mında kira tuta ediler, boş odaları bar edi, anda qalmağa rica ettik. O vaqıt Lvivde kiracı çoq edi. Alışmağa başladıq», – dep ayta Ruslan Ramazanov.
Sefaye er şey yañı ve yabancı olğanından yarım yıl devamında alışqanını ayta.
«Evde olmağanımıznı şimdi endi tüşünmeyik. Balalar tez alıştı, ve keri qaytmaycağımıznı añladıq. Qırımda qırımtatarlarğa basqı yapıla», – dep devam ete Sefaye Ramazanova.
Çoqluq Rusiyede qalmayıp, Ukrainanı saylağanımızdan ürmet eteSefaye Ramazanova
Aman-aman eki yıldan berli tuvğanlarından uzaq qalıp zorluq çekeler. Ruslannıñ babası Qırımdan çıqmağa ne kerek dep ayta edi, amma oğlunıñ dostları apiske alınğan soñ fikrini deñiştirdi. «Er vaqıt Lvivde yaşaycaqmız, dep aytmayıq. Qırım qaytsa, anda olacaqmız. Amma deñişmeler olmasa, bizim içün telüke bar. Balalarımıznı östürmek kerekmiz. Aile sıcaqlığı yetişmey, er şey anda, zor bir şey...», – dep ayta aile.
Lvivde Sefaye musulman urbalarını kiye. Talaplarğa uyğun güzel anterlerni Lviv ustalarına tiktire, qıyafetleri çoq oldı.
«Bu anterler olmasa, yaşayışımnı tasavvur etmeyim. Qara anter kiymemege tırışam, amma bir kün qoyu mavı renkte bir anter kiydim, adamlar maña rahibe dediler. Amma müsbet yanaşalar. Qomşularımız, bir çoq insan bizni tanıy, ekseriyeti Rusiyede qalmayıp, Ukrainanı saylağanımızdan ürmet ete», – dep ayta Sefaye.
Qırımdan köçip kelgenler vatanına qaytmay. Olar çetelge, Türkiye, Poloniyağa keteler, andan ise Felemenk ya da Belçikağa keçelerOksana Yakovets
Qırımdan köçkenlerniñ bir qısmı öz işine başladı, daa çoq qavehane işine, daa bir qısmı iş taptı, ana-babası hasta olğanından ya da başqa sebeplerden yarımadağa qaytqanlar da oldı.
«Qırımdan köçip kelgenler vatanına qaytmay. Olar çetelge, Türkiye, Poloniyağa keteler, andan ise Felemenk ya da Belçikağa keçeler. Tınçlıqnı beklep, qaytmağa tüşüneler. İnsanlar ayat devam etkenini ve yaşamaq kerek olğanını añlay. Vilâyetimizde sekiz kişi köyde ev satın alıp, cemiyetniñ bir parçası olmağa azır», – dep qayd etti içtimaiy siyaset naziriniñ köçip kelgenlerniñ meselelerinden mesleatçısı Oksana Yakovets Radio Svobodağa.
Berilgen malümatqa köre, al-azırda Ukrainada Qırım ve Donbasstan köçip kelgenlerniñ sayısı bir buçuq milliondan ziyade. Lviv vilâyetine köçip kelgenlerniñ qorantalarında yüz elliden ziyade bala dünyağa keldi.
Radio Svoboda
Metnniñ asıl nushası – Radio Svoboda saytında
