Adet-üzre Oraza bayramı, Şevval ayınıñ ilk künü, bayram namazından başlana. Kyivde bir çoq insan orazadan soñ namazğa vaqtında kelmek içün İslâm medeniyet merkezinde gecelemege qaldı. Ramazan ayı kündüz dünya zevqlerinden vazgeçmeknen sıñırlanmay, bir ay boyunca gece teravih namazları qılına. Teravih namazı daa uzun ola. Bazıları olarnı evde qıla, digerleri camige bara – cemaat namazı qat-qat qıymetlidir. Bu sebepten aynıñ soñuna yaqınlaşqanınen bir çoq insannıñ iç temizligi ile beraber yuquğa toyulmağanı is etile.
İş adamı Bekir Ganiyev – Kyivdeki Degtârivska soqağında yerleşken İslâm medeniyet merkezinde qarşılanğan ilk qırımlıdır. O, tendirist ve sağlam körüne. «Oraza güzel keçti, geceleri camide ibadet ettim», – dep ayta musulman. Bayram arfesinde camide eñ çoq köterilgen mevzulardan biri – oraza soñunıñ künü. Ukraina musulmanları Ramazan ayınıñ soñunı qayd ete, bir çoq islâm devleti ise – bu aynıñ soñki künü oraza tuta. Bekir ağa eskiden de olğan munaqaşalarğa pek qulaq asmay. «Diniy liderlerimizge işançımız büyük. Olarnıñ fikirince, dünyanıñ er angi köşesinde ay körüngen olsa, bu yeterlidir. Olarğa inanamız», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa.
UMMA Ukraina musulmanları diniy idaresiniñ müftisi Said İsmagilov vaziyetni aydınlattı: «Yañı ay Tınç okeanda, Polineziyada köründi. Müminlerniñ çoqusı esaslanğan devletlerniñ musulmanları künnegeni içün bugünki künde fikirler farqlı oldı. Olar yañı ay körünmegenini aytıp, daa bir kün oraza tutmaq kerek olğanını bildirdiler», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa.
Bayram namazına kelgenlerge vaaz berip, şeyh Said dünyada zulumğa oğrağa musulmanlar içün dua etmek kerek, dep ayttı. O, Rusiye akimiyetiniñ basqısı altında bulunğan Qırım musulmanlarını ve Rusiye apishanelerinde yatqanlarnı qayd etti. Oraza bayramına kelgenler arasında birinci sırada qırımtatarlarnıñ lideri Mustafa Cemilev namaz qıldı. Müminler arasında Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar şeeri devlet hızmetiniñ reisi Nariman Ustayev ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası Eskender Bariyev bar edi. Çölmekçi ressam Rustem Skibin, ATR telekanalınıñ jurnalistleri, namaz qılmağa ve dindaşlarını hayırlamağa kelgen, Mustafa Cemilev ve UMMA ÜMDİ reberleri ile bayram aqqında laf etkenler de olarnıñ arasına kirdi. Bayram namazına kelgenler İslâm medeniyet merkezine sığmadı, azbarda kilimler töşeldi. Şeyh Said İsmagilovnıñ aytqanına köre, Oraza bayramına aman-aman 2000 insan keldi.
Namaz ve vaaz bitken soñ Bulğanaqtaki (Kolçugino, QMC) hafizler mektebiniñ sabıq müdiri Seyran Arifovnıñ yanına baramız. O, eki yıldan berli Ramazan ayını Qırım tışında keçire. «Bu sefer Ukraina tışında oraza tuttıp, arap devletlerinde edim, anda iklim daa sıcaq, amma ava quru, oraza tutmağa qolay ola», – dep teessuratlarını paylaşa Seyran bey. O, Qırımdaki dindaşlarnıñ vaziyetini ayta. «Bir baqıştan er şey yahşı ve tınç, amma vatanımızdaki qardaşlarımız taqip etile, apiste yata. Allahqa olar içün dua etemiz», – dep qayd etti Seyran Arifov Qırım.Aqiqatqa. Qırım nomeralı maşinalar Oraza bayramında eñ çoñ Milliy numayış merkezinde tura edi. Bağçanıñ eñ az ziyaret etilgen qısımlarından birinde Ukraina musulmanları birligi (UMB) toplaştı. Çoqusı – qırımlı, amma kelgenler arasında türk, arap, filistinli, ukrain ve diger milletlerden musulmanlar oldı. Ukraina musulmanları birliginen beraber bayramnı Kyivdeki qırımtatar cemiyeti teşkil etti.
«Em maddiy, em teşkiliy ceetten yarı-yarığa iştirak ettik desek doğru olur», – dep ayttı cemiyetniñ vekili Ayder Rustemov Qırım.Aqiqatqa. Bayramnıñ başında Ali Mamutov Quran-ı Kerimni oqudı. UMB reisi şeyh Suleyman Hayrullayev er kesni qırımtatarca ve rusça selâmlap, Ramazannıñ eñ müim dersi – yardımğa muhtac olğanlarğa acımaq olğanını hatırlattı. «Evkaf Ukraina» fondunıñ reisi Zevri Kurtbedinov ise musulmanlar, şu cümleden – qırımlılar arasında birlik olmağanını qayd etti. Meclisniñ sabıq azası ve sovetlerniñ siyasiy mabusı qayd etkenine köre, bu sebepten şimdiki zor zamanlarda qırımtatarlar zayıf qaldı. Veteran ukrain akimiyetini de sögdi: Qırım batalyonını resmiyleştirmek istemegeninden, köy ve şeerlerniñ tarihiy qırımtatar adlarını qaytarmaq istemegeninden... «Akimiyette vicdanlı insanlar pek az», – dedi Kurtbedinov.
Şeyh Suleyman Hayrullayev bu sene Oraza bayramı keçken yıllarğa baqqanda daa yüksek seviyede azırlanğanını qayd etti. Şeyhniñ aytqanına köre, Ramazan boyunca ATR telekanalı sayesinde din mevzulı yayınlarda iştirak etmege imkân oldı: «Ümüt etem ki, Qırım musulmanları tırışqanımıznı kördi, yalıñız medeniyet merkezimizde ve hutbelerde degil, ATRde de bilgilerimizni paylaştıq. Allahtan er kes içün hayırlısını isteyim».
Ayder Rustemov şunı qayd etti: UMB ve Kyiv cemiyetini temsil etken iştirakçiler yayın vaqtında alıp barıcılarnıñ suallerine cevap berdi. «İnanç ve İslâm uquqı, em de yaşayış aqqında laf ettik. Yayın özüni musulman sayğan qırımtatarlar içün yapıldı. Mında em din kütmegen, em endi kütmege başlağan, em de çoqtan islâmnı yaşatqanlar kire», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa.
Bayramnı azırlağan ve tertip-nizamnı nezaret etken göñülliler şeyhniñ yüksek seviyedeki azırlıq laflarına qoşuldılar. Bayramda ocaqlar yaqılmadı, qazanlarda azır pilâv ve diger aşlar ketirildi. Qadın ve balalar bir meydançıqta, erkekler ekinci meydançıqta yerleşti. Bayramdan soñ bütün çöplükni toplap alıp kettiler. İslâm dini bazı eglencelerni yasaq etse de, musulmanlar şeñlendi. Muhammed Peyğamberiniñ hadislerini bilgen balalar ediyeler aldı. Oğlanlar yip çekip, büyükler ise qol yarışı yapıp eglendiler. Ertesi künü Ramazan künlerinde belli bir sebepten oraza tutmağanlar farzını yerine ketirmek içün oraza tutmağa başladılar.
