Eski, yaşayış ve zaman ıprağan fotoresimler. 90 yaşlarında olğan Safiye Çelkonıñ Qırımnen bağlı başqa bir şeyi qalmadı. Bu fotoresim ve hatıralardan ğayrı, başqa bir şey saqlap qalmadı.
Uzaq 1944 senesi Safiye hanım 17 yaşında genç bir qız edi. Faqat o ve eki qız qardaşı ğayıp accısını çekkenler. Bay qorantalar kulak olaraq şimalge sürgün etilgende ana-babaları elâk oldı. 1944 senesi mayıs 18 sürgünligi qızçıqlarnı ana-babasınıñ vefatından soñ oturğan tizelerniñ evinde taptı.
«Saba avtomatlarnen kelip, bizni mezarlıqqa quvğanlar. Aqşamğa qadar anda edik, soñra maşinalarnen alıp kettiler. Qartlar ve balalar yolda can bere ediler. Aş yoq edi. Soldatlarnıñ stantsiyalarda bergenlerni aşadıq. Künlernen aşamay edik», – dep hatırlay qadın.
Qız qardaşlarnı Aqmescitteki demir yol vokzalında vagonlarğa mindirgende eñ küçükleri – Zera – olarnıñ yanında degil edi. Onı diger insanlarnen beraber Orta Asiyağa, Özbekistanğa, alıp kettiler. Safiye tatası ve tizesinen beraber Uralğa tüşti. Sürgünlikten 11 yıldan soñ qız qardaşlar bir-birini tapıp oldılar.
Uraldaki yaşayışları zor edi – qızçıqlarnı qadınlarğa kelişmegen bir işke yollağanlar – sıcaq olsun, suvuq olsun, olar ormannı yıqıp, kese ve vagonlarğa yükley ediler.
Küçük qız qardaşları olarnı tapıp, Özbekistanğa çağırmağanına qadar öyle devam etken edi. 1955 senesi Safiye qız qardaşı ve qart tizesinen beraber Orta Asiyağa tüştiler. Mında Taşkent vilâyetiniñ kolhozlarından birinde yerleştiler. Qızlar para qazanmaq içün çalışmağa başladılar: birisi sığırlarnı sığa, ekincisi tarlada pamuq cıya edi.
Anda, Özbekistanda, Safiye hanım Emirsuin adlı bir qırımtatarınen qarşılaşa, o da sürgünlikni başından keçirgen edi. 1959 senesi yaş aileniñ Suleyman oğulları ola. Bir qaç yıldan soñ ise olar Qırımda avdet olmağa tırışalar. Faqat Vatanlarında üç kün qalıp, yarımadadan tekrar sürgün etileler. Böylece olar Herson vilâyetiniñ Qırım ile sıñırda olğan Novoalekseyevka qasabasına kelip, mında 46 yıldan berli oturalar.
Bu müddet içinde aile büyük bir ev qura, oğulları ise evlenip öz yuvasını qura. Safiye hanımnıñ torunları Novoalekseyevkada doğdı, Vatan Qırımğa öyle de qaytıp olamağan ömür arqadaşı ise anda kömüldi. Amma qadın qart olsa da, yarımadağa qaytıp, tuvğan topraqta can bermege ümüt ete.
«Közlerimni yumıp, Qırımnı körem. Evim, köyüm. Ömrümniñ arzusı – Vatanğa qaytmaq. Bunı defalarca yapmağa tırıştıq, amma er seferinde keri qaytqan edik. Soñra qurucılıq başladı, oğlum evlendi, torunlarım doğdı… Para yetmey edi. Öyle de yaşadıq. Amma ümüt etem ki, evime qaytıp, anda can beririm», – közyaşlarını silip ayta qartana.
Safiye Çelkonıñ oğlu Suleyman ana-babası ve bütün qırımtatar halqı ne sebepten sürgün etilgenini öyle de añlamay
Safiye Çelkonıñ oğlu Suleyman ana-babası ve bütün qırımtatar halqı ne sebepten sürgün etilgenini öyle de añlamay. Er kişi sovet akimiyetiniñ adamlarğa ecdatlarınıñ Vatanlarına qaytmağa izin bermegenine açuvlana.
«Bu bir ağrı, keçmegen ve keçmeycek bir ağrı. İç bir vaqıt. Halqım ana yurtunda, ecdat toprağında yaşamaq istey. Öz devletini qurıp, yalıñız Rusiye ya da Ukrainağa degil, bütün dünyağa birlikte güzel bir insan alemini qurmaq mümkün olğanını köstermege istey», – dep ayta Suleyman.
Qırımnıñ şimdiki vaziyeti, qırımtatar ve diger millet vekilleriniñ aq-uquqları bozula, bu qoranta bunı körip raatsız ola. Safiye qartana haberlerni baqıp, ağlay ve sağlığından şikâyet ete.
Oğlu Suleyman bir şeyge baqmadan, şimdi Qırımğa qaytmağa istey: «Sürgünlikten soñ er şeyni ğayıp ettik. Maddiy ve maneviy er şeyni coydıq. Halq yüz yıllarnen, biñ yıllarnen qazanğan şeyler yoq oldı. Tarihçılar ne aytsa, ne yazsa da, bizler qırımtatar halqı qadimiy zamanlarda bar olğanını bilemiz. Halqımız biñ yıllarnen yarımadada yaşap keldi. Eminim, Allahnıñ yardımınen kün kelir, halqım öz Vatanında yaşaycaq. Biz, Qırımdan ğayrı, başqa bir yerge ketip olamaymız. Bizni qorquzmasınlar, faydası yoq. Yıllarnen devam etken qorqu ve qorquzuvlardan soñ qorqmaqtan yoruldıq…»
Qırım.Aqiqatnıñ 2014 senesi iyün 13 kününe ait videosı