Çubarov Almaniyada Rusiyeni sıqıştırmağa çağırdı

Berlin – Rusiye adaleti Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etip, onı «ekstremist faaliyetinden» sebep yasaq etilgen cemaat ve din teşkilâtları sırasına kirsetti. Asılında Rusiye tamır halqnıñ aq-uquqlarını yoq ete ve yarımadanıñ işğalci akimiyetine oña qarşı çıqqanlarnı cezalamağa imkân bere. Qırımtatarlar halqara toplulıqnıñ yardımına ümüt eteler. Bu aqqında Meclis reisi Refat Çubarovnıñ Berlinde alman siyasetçileri ve ekspertlerinen keçirgen körüşüvlerde aytıldı.

Alman cemiyeti içün Rusiye işğal etken Qırımdaki adise-vaqialar, qırımtatar halqınıñ problemaları – azlıqlarnıñ aq-uquqları ve serbestligi qorunmasını nezaret etken siyasetçi, ekspert, cemaat teşkilâtları içün tedqiq mevzularıdır. Bu sebepten Rusiyede Meclis yasaqlanmasına diqqat ayırıldı. Refat Çubarovnıñ Bundestagda, kantslerniñ hızmeti, Tışqı işler nazirligi ve Almaniyanıñ tışqı siyaseti cemiyetinde keçirgen körüşüvlerinde Meclis yasaqlanmasınen beraber onıñ aqibetleri ve Kremlge ileri basqı yolları baqıldı.

Resmiy Berlin Rusiyede Meclis yasaqlanmasını takbih etip, onı qırımtatar ayırımınıñ yañı derecesi dep saya. Olar yarımadanıñ qalğan ealisinden uzaqlaştırıla bile. Bundestagda olıp keçken körüşüvde Yeşiller firqasınıñ deputatı Manuel Sarrazin Rusiyeniñ Qırım işğali ve insan aqları meselelerini qayd etti.

«Eminim, ekseriyetniñ belli bir fikri bar ve Rusiye teklif etken Qırım statusını tanımaycaq. İndememek müim bir siyasiy vazife degil, çünki Rusiyeniñ bu yapqanlarına razı olıp qalasıñ. Qırımda insanlarnıñ vaziyetini bilemiz, amma pek az aytamız. Rusiye Federatsiyası Qırım ve Qara deñiz flotunı silâlaştıra. Bunı tüşünmelimiz», – dep qayd etti Manuel Sarratsin.

Zorbalıq ve ayırım zıncırında kulminatsiya

Qırım ve qırımtatar halqınıñ belli tedqiqçisi, doktor Miste Hotopp-Rike – Kavkaz, Tatarika ve Turkestan İnstitutınıñ müdiri (Magdeburg – Berlin) üküm sürgen vaziyette yañı teşkilât ve leyhalar qurulmağa başlağanı aqqında tenbiyeley. Onıñ aytqanına köre, «qırımtatarlarğa qoltutuv teşkilâtları çoqtan ve semereli iş yapalar, misal olaraq, zulum altında qalğan halqlarnı qoruma cemiyeti». Hotopp-Rike Rusiyeniñ Meclis yasağını Qırımdaki vaqialarnıñ soñu dep saya.

​«Böyle olacağı çoqtan belli edi. Bizler – türkşınas-alimler – bunı çoqtan aytqan edik. Meclis, bir sıra tedqiqçiler bunıñ aqqında tenbiyelegen ediler – Qırım işğal etile bile, dep aytqan ediler. Kyivniñ Qırım siyaseti – pek telükeli, dey ediler. Yarımada infrastrukturasınıñ inkişafına, ve umumen Qırım siyasetine mesülietsiz yanaşuv – yarımadada açuvnıñ esas sebeplerinden biri oldı, ve bu sebepten rus tilli eali yarmadada soñki «referendumda» faal iştirak etti. Şimdi aqibetleri bar: muarririyetler qapatıla, insan uquq qorçalayıcılarınıñ faaliyeti yasaq etile, Qırımdaki devletten tış teşkilâtlar yasaq etile. İnsanlar ğayıp ola, apiske alına ve ilâhre – Meclis yasağı – repressiyalar zıncırınıñ devamı ya da kulminatsiyası. Eki taraflı tesir.

Bir taraftan, memleket tışında insanlar tasavvur etken Rusiyeniñ demokratik inkişafına köre yıqıluv levhası. Qırımtatarlar içün de bu yıqıluvnı ifadeley. Meclis yalıñız adiy bir idare organı degil, medeniy ve ilmiy inkişafı içün müim olğan çetel leyhaları bozula, bir sıra halqara leyha da bozula. Er şey yasaq etilgen, toqtatılğan. Qırımda qırmtatarlarnıñ aq-uquqlarını qorçalağan faaller içün bir işaret:

«Sizni yasaq ettiler, yapqanıñız – qanunsız faaliyet, bu – Rusiye devletine qarşı bir şeydir! Onıñ içün indemeyip oturıñız, yoqsa apiske alırlar ve cezalarlar», – dep ayta Alman Kavkaz, Tatarika ve Turkestan İnstitutınıñ müdiri.

Repressiyalar arta

Meşur uquq qorçalayıcı, «Zulüm altında qalğan halqlarnıñ qoruma cemiyeti» halqara teşkilâtınıñ vekili Sarah Reinkeniñ fikirince, böyle bir qararnıñ uquq temeli yoq. Alman siyasetçileri bu yasaqqa nasıl yanaştı? Bunı Reinke öz saytında bildirdi: «Müim, ilk evelâ alman siyasetçileriniñ Rusiye adaletiniñ yapqanlarına sesli bir cevap bermegenleri – qırımtatarlarnı keder etken accı bir kerçek. «Halqnı basqı altında tutmağa izin bergen Avropağa yazıqlar olsun», – dep yazğanlar bizge Meclis azaları».

Sarah Reinkeniñ zanınca, tamır halqqa qarşı repressiyalar ve olarnıñ aqibetleri arta: qırımtatarlarnıñ halqara ruporı olğan Meclisniñ bütün aq-uquqları tutıp alındı.

«Meclis – qırımtatarlarnıñ muvafaqiyet timsalidir – sürgünlik ve basqılarğa baqmadan. Buña baqmadan, Meclis demokratik qurulışlarnı meydanğa ketirdi, Rusiyege qoltutqan akimiyet ise olarnı yoq etmege tırışa. Meclis azaları – Qırımdaki cesür ve faal demokratlar – alman ve Avropa siyasetçileriniñ lâyıq bir adımlarını bekleyler. Amma bugün de nafile bekleydirler. Daa ziyade közleri qaytacaq», – dep ayttı Sarah Reinke.

Aynı vaqıtta Meclis reisi Refat Çubarov küç qarşılığını red etip, «Qırım meselesi» halqara toplulıqnıñ ğayretinen al etilmeli, dep ayttı. Munaqaşa iştirakçileri ümüt eteler ki, bütün dünya qırımtatarlarnıñ azatlıq oğrunda küreşine qoltutıp, Kremlni sıqıştıracaq ve Meclis yasaqlanması qararı lâğu etilmesini talap etecek.

Metnniñ asıl nushası – Radio Svoboda saytında