Rusiye kontrol etken Qırım Yuqarı mahkemesinde aprel 26-da Qırımtatar Milliy Meclisi faaliyetiniñ yasaqlanmasına dair dava baqıldı. Teneffüsten soñ mahkeme dava boyunca müsbet qarar çıqardı.
Rusiyege boysunğan Qırım Yuqarı mahkemesiniñ toplaşuvı munaqaşalardan başladı. Qırım.Aqiqat elde etken malümatqa köre, esnasnıñ teşebbüsçisi olğan Qırımnıñ Rusiye prokurorı Natalya Poklonskaya birinci olıp sözge çıqtı.
O, çıqışta bulunıp, «onıñ davası mahkemede qarşılanması, Meclis ekstremistik faaliyetine devam etecek», dep ayttı.
«Qırım cumhuriyeti prokurorınıñ sayısı belli olmağan insanlarğa qarşı davasını – qarşılamaq. Qırımtatar Milliy Meclisi adını taşığan birleşmeni ekstremist teşkilât olaraq tanıp, onıñ faaliyetini yasaq etmek», – dep oqudı qararnı mahkemeci Natalya Terentyeva.
Onıñ aytqanına köre, bu qarardan bir ay içinde şikâyet etile bile.
Kreml tayin etken Qırım ükümetiniñ reisi Sergey Aksenov Rusiyege boysunğan Qırım Yuqarı mahkemesiniñ qararına quvandı.
«Bu teşkilât ekstremist ğayelerni tarqata ve Rusiye ve Qırımğa qarşı işlerni alıp bara. Meclisniñ çetel saipleri yarımadadaki vaziyetni kerginleştirmek ve nefret doğurmaq içün bu qurulışnı qullanmağa tırıştılar. Mahkeme yasağı buña yol bermedi», – dep tekrarlay Sergey Aksenovnıñ aytqanlarını onıñ matbuat hızmeti.
Qırımtatar Milliy Qurultayı Merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyev Meclis yasaqlanması qararını Facebookta izaatladı.
Halqara teşkilâtlar Mecliske qoltuta – Celâl
Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl Birleşken Milletler Teşkilâtı, OSCE ve dünyanıñ diger müim teşkilâtları qırımtatarlarnıñ temsil organı olğan Mecliske qoltutqanını bildirdi. Bu şekilde o mahkeme esnasınıñ teşebbüsçisi – Qırımnıñ Rusiye prokurorı Natalya Poklonskayanıñ Mecliske terrorist teşkilâtlar yardım ete kibi laflarını izaatladı.
«Poklonskayanıñ mantığına köre, «Türk ocaqlarınıñ» Meclisniñ yasaq etilmemesi aqqında muracaatı Meclisniñ ekstremist teşkilât olğanını isbatlay! Nariman Celâl: bu mantıqqa köre BMT, PACE, Avropa Şurası ve bir sıra diger halqara teşkilât ve devlet yolbaşçısı qırımtatar halqınıñ ananeviy idare institutını yasaq etmemege çağırsa, terrorist teşkilât sırasına kire!», – dep tekrarlay Celâlnıñ aytqanlarını Facebookta Qırımtatar Milliy Qurultayı Merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyev.
Adaletke inanmaysıñ artıq – Ümerov
Celâldan soñ Meclisniñ diger temsilcisi Emine Avamileva çıqışta bulundı, o, Meclis taqdirini yalıñız qırımtatar halqı belgiler, dep qayd etti.
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini İlmi Ümerov qayd etti ki, Qırımda Meclis faaliyetine nisbeten esnas neticesinde adaletke inanmağa kerekmey.
«Bütün halq içün bir işaret»
Avropa Şurası insan aqları komissarı Nils Muižnieks Rusiye kontrol etken Qırım Yuqarı mahkemesiniñ yarımadada Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faliyetini yasaq etmek qararından qasevetlengenini bildirdi. Bunı o Facebookta yazdı.
«Bugün Qırımda mahkeme qabul etken Meclisni yasaq etmek ve ekstremist teşkilât olaraq tanımaq qararı meni pek qasevetlendirdi. Meclis qırımtatarlarnıñ yüksek temsil organı olıp, olarnıñ sovet devrindeki on yıllarnen devam etken sürgünlikten soñ yarımadada lâyıq bir yaşayışnıñ tiklenmesi ile bağlı ümütleriniñ ayırılmaz bir parçasıdır», – dep yazdı Avropa komissarı.
«Mesele şu ki, Meclis qurulışları ile alâqalı olğan bir çoq insan cezalana bile, çünki yerli meclisler de yasaq etile bile», – dep ayttı Nils Muižnieks.
Onıñ qayd etkenine köre, Meclis faaliyetini ekstremizmge teñ ketirmek «qırımtatar ealisiniñ ekseriyeti içün ayırım ve leke şaraitlerini yaratmaq ve bütün halq içün menfiy bir işaret köstermektir».
«Yarımadada insan aqlarını qorumaq ve birlikni bozmamaq içün bu yasaqnı lâğu etmege çağıram», – dep yazdı Nils Muižnieks.
Nils Muižnieks 2014 senesi sentâbr ayında Qırımnı ziyaret etip, yarımadada azlıqlar, kütleviy haber vastaları ve uquq qorçalayıcılarına basqı yapılğanını bildirgen edi. Rusiyege boysunğan Qırım akimiyeti uquq qorçalayıcılarnıñ yarımadada insan aqlarınıñ bozulması aqqında lafları qabartılğan, dep ayta.
8 yıllıq apis cezası
2016 senesi aprel 26-da Rusiye kontrol etken Qırım Yuqarı mahkemesiniñ Meclis yasaqlanması qararı – qırımtatar halqına qarşı ardı-sıra represiyalarnıñ neticesidir, dep bildire Qırım uquq qorçalayıcıları gruppası.
«Böyle bir qarar yarımada işğaline qoltutmağa ve Rusiye Federatsiyasınıñ akimiyetine qarşı çıqqan Qırım sakinlerine qarşı repressiyalarnıñ neticesidir. Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yasaqlanması temel insan aqlarını bozmaqta: birleşme ve toplaşuv serbestligi, ifade serbestligi, fikir, vicdan ve din serbestligi, ayırım yasağı», – dep aytıla QUQG beyanatında.
Uquq qorçalayıcılarınıñ qayd etkenine köre, «sebepsiz sıñırlar ya da Qırımtatar Milliy Meclisi faaliyetiniñ yasaqlanması tamır halqnıñ aq-uquqlarını, şu cümleden idare aqqı, öz anane ve institutlarınıñ saqlap qalması aqqını».
«Bunıñ kibi areketler qırımtatar halqınıñ kimligi ve inkişafı içün telükelidir», – dep aytıla beyanatta.
Uquq qorçalayıcıları bildireler ki, Qırımtatar Milliy Meclisine qarşı Rusiyeniñ «ekstremizmge qarşı» qanunları qullanılsa, Meclis azalarınen beraber qırımtatar halqınıñ diger temsilcileri de zarar köre bile. Böylece, aprel 26-da qabul etilgen mahkeme qararına köre Meclis azaları Rusiye Ceza kodeksiniñ bir sıra maddesi boyunca cezalana bile: madde 280 «Ekstremist faaliyetine yapılğan açıq çağıruvlar», 282.1 maddesi «Ekstremist birleşeniñ meydanğa ketirilmesi», 282.2 maddesi «Ekstremist faaliyetniñ teşkil etilmesi» ve ilâhre. İşbu maddeler esasında 8 yılğa qadar apis cezası berile bile.
Tışqı işler nazirliginiñ cevabı
Ukraina Tışqı işler nazirligi Qırımda Rusiyege boysunğan Qırım Yuqarı mahkemesiniñ Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etmek qararını sert bir şekilde takbih ete. Bunı Ukraina Tışqı işler nazirliginiñ spikeri Maryana Betsa Twitterde yazdı.
«İşğalci Qırım akimiyetiniñ Meclis yasaqlanması boyunca tam bir cinaiy ve qanunsız qararı. Sert bir şekilde takbih etemiz», – dep qayd etti Maryana Betsa.
Fevqulâde rejim
Aprel 26-dan itibaren Meclis reisi Refat Çubarov Qırımtatar Milliy Meclisi işinde fevqulâde rejim ilân etilgenini bildirdi. Bunı o Kyiveki brifingde bildirdi. Onıñ aytqanına köre, fevqulâde rejim qırımtatar milliy idare organları içün ilân etildi – Qurultay, Meclis, regional meclisler.
Qurultay ve qırımtatar milliy idare organlarıniñ vekâletleri Meclisniñ olarnı toqtatmaq ve yañı saylavlarnı keçirmek qararını qabul etkenine qadar deñişmeycek
Refat Çubarovnıñ qayd etkenine köre, fevqulâde rejim devamında Meclis faaliyetini onıñ reisi, qırımtatarlarnıñ milliy lideri Mustafa Cemilev (razı olsa), esas Ukrainada bulunğan diger Meclis azalarından ibaret Alelhusus bir Meclis baqacaq.
Meclis reisiniñ qayd etkenine köre, Qurultay ve qırımtatar milliy idare organlarıniñ vekâletleri Meclisniñ olarnı toqtatmaq ve yañı saylavlarnı keçirmek qararını qabul etkenine qadar deñişmeycek.
Refat Çubarok qayd etti ki, böyle bir qarar 2016 senesi fevral 19-da Kreml tayin etken Qırım prokurorı Natalya Poklonskaya Qırımda Meclisni yasaq etmege talap etkende qabul etildi.
Meclisniñ merkeziy ofisi Kyivde yerleşecek.
Rusiyege boysunğan Qırım Yuqarı mahkemesi bazarertesi künü, aprel 25-te, aqşam toplaşuvnı aprel 26-ğa qaldırdı.
Aprel 25-te keçirilgen toplaşuvda mahkeme rusiyeli prokuror Natalya Poklonskayanıñ Meclis faaliyetiniñ toqtatılması qararını davağa qoştı. Poklonskaya toplaşuvğa kelmedi.
Aprel 13-te Kreml tarafından tayin etilgen Qırım prokurorı Natalya Poklonskaya Qırımtatar halqınıñ Meclisi faaliyetiniñ mahkeme qararına qadar toqtatılması aqqında qarar alğanını bildirdi.
Aprel 18-de Rusiye Adalet nazirligi Qırımtatar Meclisini «ekstremist faaliyetinden sebep» yasaq etilgen teşkilâtlar cedveline kirsetti. Böyle qarar Ukraina, bir sıra halqara teşkilâtlar ve uquq qoruyıcılar tarafından takbih etildi.
Rusiye prezidentiniñ matbuat kâtibi Dmitriy Peskov yarımadada Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yasaq etilmesi meselesi «Rusiyeniñ içki işi» olğanını, ve Rusiye tıştan kelgen «tevsiyelerni» diñlemeycegini ilân etti.
Ukraina Yuqarı Radası Rusiyeniñ vaqtınca Qırım işğaliniñ başlanğıçı olaraq 2014 senesi fevral 20 kününi ilân etti. 2015 senesi oktâbr 7-de Ukraina prezidenti Petro Poroşenko bunıñnen bağlı qanunnı imzaladı. Ğarp memleketleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı kirsetti. Rusiye yarımada işğalini inkâr etip, onı «tarihiy adaletniñ tiklenmesi» dep adlay.
