Salı künü, aprel 19-da, Rusiye uquq qoruyıcıları qırımlılarnıñ evlerinle tintüv keçirgenler. Yedi kişi yaqalandı ve FSB tarafından sorğuğa çekildi. Taqiqat areketleri FSBniñ Qırım idaresi açtırğan cinaiy iş çerçivesinde keçirildi. Cinaiy iş Rusiye Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesi (separatizm) kibi tanılğan Qırım.Aqiqat maqalelerinden sebep açıldı. İşğal devamında bu madde boyunca üç cinaiy iş açıldı.
«Separatist maqalesinden» sebep belli Qırım jurnalisti Mıkola Semena şübe altına alındı. Aqmescit, Yalta ve Aqyarda yaşağan bir sıra insan, bazıları jurnalist bile degil, iş şaatları olalar. FSBde keçirilgen sorğudan soñ er kes azat etildi.
Qabaat ve tintüvler aqqında
Kün devamında tintüv ve yaqalavlar Rusiye ve Qırım matbuat vastalarında aydınlatıldı. Olarnıñ malümatına köre, tintüvler yedi adres boyunca keçirildi: Aqmescitte dört evde ve Yalta ve Aqyarda birer ev baqıldı. Er kesniñ bilgisayarları ve diger tehnikası tutıp alındı.
Moskva kontrol etken Qırım prokuraturası bildire ki, tintüvler Aqmescitniñ Kyiv rayonı mahkemesiniñ qararı esasında keçirildi. «Haber saytında yerleştirilgen maqaleniñ müellifi yarımada ve onıñ sakinlerine qarşı izolâtsion tedbirler, şu cümleden cenk areketlerini başlatmağa çağırğanı belli oldı», – dep qayd ete prokuratura.
Rusiye nezaret hızmeti şeklengenniñ adını aytmay. Faqat Qırım jurnalistleri sabadan berli Mıkola Semena aqqında laf ketkenini bildireler. Qırımda onı yıllar devamında yerli ve ukrain kütleviy haber vastalarında çalışqan tecribeli bir jurnalistni olaraq tanıylar. Bir qaç yıl evelsi jurnalist Qırım matbuat vastalarında «qavğa tili» aqqında «Haber matbuat merkezi» leyhası çerçivesinde ekspert olğan edi. Rusiyeniñ yarımada işğalinden bir qaç yıl ögüne «Den» ve «Zerkalo nedeli» neşirleri içün yazğan edi, amma 2014 senesi adise-vaqialarından soñ nefaqağa çıqtı. Rusiye mahsus hızmetleri onı nege esaslanıp Qırım.Aqiqatta çıqqan «separatist» maqaleleriniñ müellifi dep tanığanlar aytılmay. Radio Svoboda ukrain hızmetiniñ reberligi bildire ki, zenaatdaşları qorunacaq ve haberdar olmağa istegen insanlar içün adise-vaqialar aydınlatılacaq.
Tintüv vaqtında Mıkola Semenanıñ bilgisayarını alğanlar, anda neşir içün azırlağan maqaleleri bar eken. Bunı Qırım jurnalisti Lilâ Bucurova Facebookta yazdı, faqat bunıñ resmiy delili yoq.
Cinaiy iş çerçivesinde tintüvler diger qırımlılarnıñ evlerinde de oldı, şu cümleden jurnalistlerniñ evlerinde – yedi adres boyunca. Qırım adliyecisi Emil Kürbedinov sorğularda bar edi. Onıñ aytqanına köre, Mıkola Semena sorğudan soñ Qırımnı terk etmemek şartınen azat etildi. Yaqalanğan diger insanlar da azat etildi.
Taqiqatçılar bütün bilgisayarlarnı ve tehnikanı teşkerecekler, bundan soñ ise taqiqat tedbirleri ğayrıdan başlanacaq.
Poklonskaya Qırım.Aqiqatnı blok etecek ola
Qırımnıñ Rusiye prokurorı Natalya Poklonskaya cinaiy iş çerçivesinde Qırım ve Rusiyede Qırım.Aqiqat saytını blok etecegini bildirdi. «Rusiye Baş prokuraturası ve soñra Roskomnadzorğa «Qırım.Aqiqat» haber hızmetiniñ qapatılması içün vesiqalar azırlaymız. Bu zararlı bir hızmet, olarnıñ maqaleleri ekstremizm ve Qırım akimiyetiniñ itibarını bozmaq ıntıluvlarını, milletlerara qavğa çıqarılmasını aqlay», – dep ayttı o TASS Rusiye agentligine.
Qayd etmeli ki, aynı şekilde Roskomnadzor bir qaç Qırım neşirine kirişni yasaq etti. Olarnıñ arasında «Tsentr jurnalistskih rassledovaniy», BlackSeaNews ve digerleri.
«Tsentr jurnalistskih rassledovaniy» («Jurnalist tedqiqleri merkezi») «Qırım» batalyonınıñ göñüllileri aqqında çıqqan maqale boyunca cinaiy iş çerçivesinde yasaq etildi. Cinaiy iş Rusiye Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesi boyunca açıldı. Maqale müellifi Anna Andriyevskaya şeklengen kişi, neşirniñ sabıq hadimleri ise şaatlar olaraq sorğuğa çekildi. Episiniñ evinde tintüv keçirilgen edi.
Rusiye mahsus hızmetleri BlackSeaNews neşiriniñ baş muarriri, «Maydan inostrannıh del» hayriye fondunıñ eksperti Andrey Klimenkonı da separatizm maddesi boyunca qabaatlaycaq olalar. Bu cinaiy işlerniñ taqdiri aqqında şimdige qadar bir şey belli degil. Olarnıñ iştirakçileri esas Ukrainağa kettiler, bu sebepten apiske alınmaqtan qurtulğanlar.
Rusiye Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesi memleketniñ ceza qanunlarında Qırım işğalinden soñ peyda oldı. Bu madde beş yıllıq apis cezası berilecegini belgiley. Ukraina uquq qorçalayıcıları bildirgenine köre, bu madde Qırım işğaline razı olmağanlarğa qarşı bir mehanizm ola.
Malüm ki, Rusiye uquq qorçalayıcılarınıñ malümatına köre, Rusiyede Ceza kodeksiniñ 280.1 maddesi şimdilik işletilmedi, yani mahkeme tecribesi yoq. Qırımda ise bu madde üç cinaiy işniñ sebebi oldı.
Qırım tintüvlerine cevap olaraq cezalar olacaqmı?
Qırımdaki tintüv ve yaqalavlarnı ukrain akimiyeti ve media teşkilâtları izaatlağanlar.
Ukraina mustaqil media iş birligi yolbaşçısı Yuriy Lukanov ortaq halqara teşkilâtları, şu cümleden Rusiye jurnalistleri birliginiñ kâtibi Nadejda Ajgihina, Avropa ve Halqara jurnalistleri Federatsiyasınıñ ofisleri, em de OSCE kütleviy haber vastalarınıñ serbestligi ofisine muracaat yollağanını bildirdi.
«Qırımda olğan şeyler işğalci akimiyetniñ yarımadada qalğan serbest jurnalistikanı yoq etmek yoluna devam etkenini ifadeley. Olar Qırımdan kerçek malümat bermege qorqmağanlarnı qorquzacaq olalar», – dep qayd etti o.
Ukraina Haber siyaseti nazirligi Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası, Ukraina havfsızlıq hızmeti, Tışqı işler nazirligi, em de halqara teşkilâtlar, şu cümleden OSCE kütleviy haber vastalarınıñ söz serbestligi temsilcisine muracaat etip, Qırımda jurnalistlerniñ yaqalanması ve evlerinde keçirilgen tintüvlerge seslenmege çağırdı.
«Jurnalistlerge qarşı yaqalav, apis cezaları, siyasiy ükümler, cinaiy işler, em de işğalcige boysunmağan jurnalistlerni ekstremizm ve separatizm ile qabaatlamaq ıntıluvları – yarımadada er angi azatlıq şekilleriniñ çirkin odürüv siyasetidir. Dünya Qırım vaqialarınıñ öz resmini yapqan ve dünyanı Qırım sakinleri «ana yurtunda» raat yaşağanlarında işandırğan Rusiye teşviqatını köz ögüne alıp, bunıñ kibi areketlerge sert qıymet kesmeli», – dep ayttı nazir Yuriy Stets.
Qayd etmeli ki, Qırımda jurnalistlerge basqı çoqtan devam ete. Ukraina matbuat teşkilâtları Qırım jurnalistleriniñ aq-uquqları bozula dep, Rusiyege nisbeten aynı bu sebepten cezalarınıñ quvetleştirilmesini teklif etmege tüşüneler.
