Mahsus Qırım.Aqiqat içün, «Fikir» rubrikası
Qırımnıñ Rusiye «akimiyeti» Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini yasaq etecek ola. Sebebi esas Ukrainada bulunğan temsil organınıñ reberleri yapqan çıqış ve areketleri oldı. İşğalci memuriyet olarnı «ekstremizm» ve Rusiye Federatsiyasınıñ topraq bütünligi bozmaq ıntıluvı olaraq tanıy. Qırımtatarlar eki ateş arasında qaldı: bir taraftan, Ukrainağa qoltutqanlarından taqip etile, ekinci taraftan da – «çetel agentleri» olaraq tanıla.
Qırımtatarlarnıñ temsil organı bildire ki, işğalcilerniñ bu adımları etnik ayırım ve qırımtatarlarğa qarşı er angi taqip areketlerini qanunlaştıracaq. Olarnı «ekstremist teşkilâtı» ile alâqalarında şeklep, basqığa oğrata bileler. Kreml gaulâyterleri Meclisni daa evel ne içün yasaq etmedi? Birden añlaşıla edi, qırımtatarlarnıñ ekseriyeti «yeşil adamçıqlarnıñ» kelmesine menfiy yanaştı, tamır halqnıñ temsil organı ise semetdeşleriniñ fikirlerine esaslana.
Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ tamır halqlarnıñ aq-uquqlarına dair nizamnamesi olarnıñ şahsiy siyasiy institutları ve sistemlarını saqlap qalmaq ve pekitmek aqqı bar olğanını köstere
Kreml halqara uquqnı boza dep aytmaq külkünçli bir şey. Kene de hatırlatmamız kerek ki, Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ tamır halqlarnıñ aq-uquqlarına dair nizamnamesi olarnıñ şahsiy siyasiy institutları ve sistemlarını saqlap qalmaq ve pekitmek aqqı bar olğanını köstere. Qırımtatarlar temsil qurulışlarını meydanğa ketirip, olarnıñ azalarını saylay bileler. İşbu vesiqa olarnıñ aq-uquqlarınen bağlı meselelerniñ al etilmesinde iştirak etmege imkân bere. Bunı olar saylanğan temsilciler üzerinden yapa bileler. Tamır halq Qırımtatar Milliy Qurultayını, o ise vekâletli temsil organı – Meclisni sayladı. «Rus Qırımına» alışqanlar yarımadada olar yabancı, davet etilmegen musafirler, taqdir yeli ketirgen insanlar olğanına açuvlana ediler.
2014 senesi baarinden 2015 senesi yazına qadar Kremlde «tesir saalarınıñ» bölünmesini belgilegen «büyük bir añlaşma» olacağına ümüt ete ediler: Ğarp hırsızlanğan yarımadanı yavaş-yavaş Rusiyeniñ bir qısmı olaraq tanıy, Ukrainanı ise – prezident Vladimir Putinniñ «ayrı menfaatlar» toprağı olaraq. Buña cevap olaraq Kreml diktator Başar Asad ve İGİL terroristleri ile bağlı Yaqın Şarqtaki vaziyetni al etmege yardım ete. Bunıñ kibi şeyler sağlam fikirge zıt kele, amma Kremlniñ «strategiyaları» ve kerçek – bir-birinden uzaq olğan şeylerdir. Böyle bir stsenariyge ümüt olğanı qadar Moskva belli bir siyasiy nezaketke uymağa tırışa edi.
İşğalci memuriyet qırımtatarlarğa basqı yapa edi, amma yavaş-yavaş. Tamır halqnıñ fikirleri büyük bir emiyet taşıy. Uydurılğan bir «Qırım halqınıñ» degil, qırımtatarlar, qaray ve qırımçaqlarnıñ kelecegini belgilemek aqqı bar.
Kyivniñ toprağını imaye etmek azırlığı, Washington ve Avropa siyasetçileri ekseriyetiniñ printsipial baqışları Putinge başqa çare qaldırmadı
Kyivniñ toprağını imaye etmek azırlığı, Washington ve Avropa siyasetçileri ekseriyetiniñ printsipial baqışları Putinge başqa çare qaldırmadı. Keçken sene küzde Türkiye ile munasebetler kerginleşti – memleket Rusiyeniñ Qırım işğali devamında faal sürette tarafsızlıq köstergen edi. İçtimaiy ağlardaki tefsirlerge baqacaq olsaq, soñki üç-dört ay devamında qırımtatarlarnı «Erdoğannıñ agentleri», Ankarağa hızmet etken «beşinci kolonna» olaraq köstermege tırışalar.
Qırımnıñ «baş nazir muavini» Ruslan Balbek Meclisniñ «Rusiyege qarşı aktsiyaları» türkler tarafından maliye etile, dep ayttı, bunıñ kibi laflar Rusiye prezidentiniñ memuriyeti emir etkenini ifadeley. Merkezleştirilgen haber siyaseti tamır halqnı aqaretlemege tırışa. Pütin «Novorossiya» leyhasını kerçekleştiremedi. Rusiye teşviqatı Kyiv ve Donbasstan uzaqlaşıp, Türkiye ve Suriyeni qabaatlaycaq ola. Artıq aynı o yerde Putin «NATO legionı» ile sert bir şekilde küreşe. Kreml hızmetçileriniñ fikirleri alçaqlığı ve qorqusı ile şaşırta: qırımtatarlarnı «türk agentleri» olaraq ilân etmek, olarnı tüşürilgen Su-24 uçağından sebep sıqıştıralar.
Diqqatlı oquyıcı mında bir mantıq olmağanını ayta bile. Kerçekten, dementsiya – «Qırımbizimlerniñ» tabiiy alı. «Haçqa kerilgen oğlançıq» haberine inanğanlar «Erdoğan agentlerine» de qolay-qolay inana bile.
Qırım «akimiyeti» ve arqasında olğan Kreml işğalcileri narazılıq bildirgenlerni kerek olğan şekilde qullanmaq isteyler
Soñra, «milliy mesele» – iqtisadiy qıyınlıqlarnıñ daimiy yoldaşı. Aman-aman aksioma. Soñki qartop çuvalını aşap bitirgende ve soñki içki şişesini açqanda etnikara meseleler peyda ola. Qırım «akimiyeti» ve arqasında olğan Kreml işğalcileri narazılıq bildirgenlerni kerek olğan şekilde qullanmaq isteyler. Eñ «yahşısı» – «akimiyet» ve şahsen Putinniñ ğalebesi («energetik köpür açılışını» hatırlaysıñızmı?), bütün menfiy şeyler ise – «banderciler», devlet departamenti, Erdoğan adamları ve digerlerniñ şidir. İşğal etilgen yarımadada problemler çoqlaşa, qabaatlı olacaq insanlarnı basa-bas qıdıralar. Qırımtatarla eñ çoq zarar köre. Olarğa «satqın» ve «terrorist» aytıp, cinaiy iş aça ve faallerni taqip eteler.
1944 senei Stalin sürgünliginiñ daa bir yıllığı arfesinde er bir haber aralığından bolşevikler qırımtatarlarnı Ekinci cian cenki vaqtında natsistler tarafına keçkeninden quvdı kibi laflar çıqa. Eki yıldan berli yerli şovinistlerge qırımtatarlarğa «rus Qırımında» yer yoq dep añlatmağa tırışalar. Meclis yasağı, maalesef, – qırımtatarlarnı tuvğan topraqtan quvmaq içün daa bir adım.
Sergey Stelmah, siyasiy közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını bildirip, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün