Rusiyeniñ nezareti altında bulunğan Qırımda mart 3-te işğal etilgen Qırım prokurorınıñ teşebbüsi ile açılğan Qırımtatar Milliy Meclisini qapatma davasınıñ birinci mahkemesi olıp keçti. Rusiyege boysunğan Qırım prokuraturası memuriy davağa qoşma «deliller» berdi. Meclis adliyecilerine malümatnı örgenmeleri içün 7 kün müddet berildi.
Rusiye işğal etken Qırımnıñ Yüksek mahkemesini sarıp aluv, turniketler, metallodetektorlar – Aqmescitte Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etüv mahkemesi ananeviy şekilde keçirildi. Toplaşuvğa yüzden ziyade faal, şu cümleden jurnalistler alınmadı. Bunı Qırımtatar Milliy Qurultayı Merkeziy saylav komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâyev bildirdi.
«Mahkemege Natalya Poklonskaya keldi, bu sebepten turniket, metallodetektorlar qoyuldı – yani qoşma havfsızlıq tedbirleri alındı. Adet üzre eñ kiçik ve oñaytsız yer saylağanlar, boş yerlerni alacaq talebelerni davet etkenler. Adaletli bir qarar olacağına işanmayım», – dedi Zair Smedlâyev.
Rusiye uquq qorçalayıcısı, Qırımda uquq qorçalayıcı alan merkeziniñ koordinatorı Aleksandra Krılenkova mahkeme toplaşuvına kirecek olğanlardan biri edi.
«Mahkeme davanı qabul etip, olmağan bir «Meclis» teşkilâtını yasaq etmege qarar alsa, hucur bir şey olacaq. Tamır halqlarniñ teşkilât şekli, böyle bir ıstıla bar, ve onıñ cemaat teşkilâtları ile iç bir alâqası yoq. Meclis ekstremist bir teşkilât olaraq nasıl tanıla bile añlaşılmay», – dep tüşüne uquq qorçalayıcı.
İşğal etilgen Qırımnıñ prokurorı Natalya Poklonskaya Yüksek mahkemege Meclisni yasaq etmek talabınen muracaat etti. Mahkeme prokuraturanıñ Meclisniñ ekstremistik faaliyetini isbatlaycaq delilleri az olğanını bildirdi. Bu sebepten mart 3-te «prokuror» Poklonskaya qoşma «delillerni» teslim etti. Meclis azaları mahkemeniñ qararı adaletli olacağına ümüt etmeyler, dep bildirdi qırımtatar halqınıñ temsil organı reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl.
«Bizler vesiqalarnıñ kopiyalarını ve olarnı ögrenmek içün vaqıt istedik. Prokuror Poklonskaya aytqanı kibi – 500 saifeden ziyade ve bir qaç disk bar, anda ya video, ya ses qaydları mevcut. Bizler malümatnı örgenmek içün 10 kün istedik, amma prokuratura bu rica esnasnı uzatmaq ıntıluvına oşağanını bildirdi. Yeñermiz, dep tüşünmeymiz. Ne qadar cesür olsaq da, siyasiy esnaslar («mayıs 3», «fevral 26», «Hizb ut-Tahrir») köstere ki, Qırımda adalet yeñmesine irişmek aman-aman imkânsız», – dep bildirdi Celâl.
«Qırımtatar halqı – tercribelidir, buña da dayanır» – Çubarov
İşğal etilgen Qırımda «Rusiyeniñ topraq bütünligi içün telükeli ola bilecek areketlerge çağıruvlar» maddesi boyunca cinaiy iş ile qabaatlanğan Meclis reisi Refat Çubarov dedi ki, Meclisniñ qapatılması tahmin etilgen edi.
«Toplaşuvda özüni «Qırım prokurorı» sayğan Natalya Poklonskayanıñ davası baqıldı. O, Meclisni ekstremist bir teşkilât olaraq yasaq etmege talap ete. Bizim fikirimizce, mahkeme adaletli degil. Olar adnı yasaq ete bileler, amma adamlarnı nasıl yasaq etip olurlar?
Milliy areket iç bir vaqıt adamlarsız qalmağan edi ve bugün de Rusiye işğali şaraitlerinde qalmazRefat Çubarov
Meclis – yalıñız 33 azası degildir, yerli ve regional meclisler bar – 250 yerli ve 22 regional, qırımtatarlar saylağan biñlernen insanlar, olarnı nasıl yasaq etersiñ? Sovetler Birliginiñ zor zamanlarında, qırımtatar milliy areketine qarşı yapılğan repressiyalar total olğanda bile, milliy areket adamlarsız qalmağan edi ve bugün de Rusiye işğali şaraitlerinde qalmaz. On yıllarnen SSCB kommunistik rejimi tarafından yapılğan azap, basqı ve repressiyalarğa dayanğan qırımtatar halqı – pek tecribeli, bu sebepten buña da dayanır, çünki bu künler sürgünlik kibi bir asır sürmez», – dep qayd etti Refat Çubarov.
Herson vilâyetinde yaşağan qırımtatarlar Meclis faaliyetiniñ yasaq etilmesine munasebetini bildirdiler.
Qırım uquq qorçalayıcılar gruppası halqara teşkilâtlarğa muracaat etip, Qırımda Meclisni yasaq etmek mümkün olmağanını qayd etti. Avropa Birligi qırımtatar halqınıñ temsil organınıñ faaliyeti yasaq ete bileceginden qasevetlengenini aydınlattı. Birleşken Milletler Teşkilâtınıñ Qırımda insan aqları monitoring missiyası Rusiyeni bu teşebbüsten vazgeçmege çağırdı.
Mart 2-de İnsan aqları halqara federatsiyası ve Ukrain isnan aqları Helsinki birligi Qırımda Mecliske yapılğan basqılarnı takbih ettiler.
Rusiye 2014 senesiniñ başında Qırımnı işğal etken soñ qırımtatar liderleri Mustafa Cemilev ve Refat Çubarovnıñ Qırımğa kirişleri beş yılğa yasaq etildi.
1991 senesi Qurultay qırımtatar halqınıñ temsil organı olğan Meclisni taqdim etti. Meclis reisi vazifesine Mustafa Cemilev saylandı, muavini ise Refat Çubarov oldı. Meclisniñ 1991 senesi iyül 6-da olıp keçken birinci toplaşuvında temsil organnıñ qurulışı tasdıqlandı. Meclis azaları Milliy idareniñ yeli organları nizamnamesini azırlamaq qararına keldiler. İşbu organlar Qurultaynıñ avalelerine köre meydanğa ketirile edi. Olarnıñ vazifesi Qırımtatar Milliy Meclisiniñ qararlarını yerine ketirmek, halqnıñ menfaatlarını qorumaq, devlet akimiyetiniñ yerli organlarınen medeniyet, til, din, urf-adet ve ananelerni ğayrıdan tiklemek ve inkişaf ettirmekten ibaret edi.
Ukraina Yuqarı Şurası 2014 senesiniñ 20 fevralni resmiy olaraq Qırım ve Aqyar şeeriniñ işğali kününen ilân etti. Oktâbr 7 künü 2015 senesinde Ukraina prezidenti Petr Poroşenko mütenasip qanunnı imza etti. Halqara teşkilâtlar Rusiye tarafından Qırımğa qarşı yapılğan işğal areketlerni qanunsız sayıp, onı takbih etti. Ğarp devletleri Rusiye içün bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı ömürge keçirdi. Rusiye öz tarafından yarımadanıñ işğalini red etip, buña «tarihiy adaletniñ ğayrıdan tiklemesi» kibi baqa.
Metnniñ asıl nushası – Radio Svoboda saytında
