Qırımnıñ Yüksek mahkemesi Qırımtatar Milliy Meclisini yasaq etmek davasını baqmağa başladı. Birinci toplaşuvda devlet qabaatlayıcısı, oña köre, qırımtatar temsil organınıñ areketleri qanunsız ve ekstremistik olğanını isbatlağan vesiqalar cüzdanını işke qoşmağa talap etti. Meclis reberleriniñ fikirince, mahkeme prokuraturanıñ talaplarını qabul eter, amma bu yalıñız qırımtatarlarğa degil, Rusiye Federatsiyasına da zarar ketirecek.
Meclisni yasaq etüv davası boyunca birinci mahkeme toplaşuvı mart 3-te saba olıp keçti. Bu saatte Qırım Yüksek mahkemesiniñ yanından keçken insanlar bunı haberlerni oqumayıp da añlağandırlar. Bina yanında mahsus qıyafetli insanlar bir sırağa tizildi, kirişte ise madeniy qoralar bar edi. Qırım uquq qoruyıcıları siyasiy işler boyunca toplaşuvlar keçirilgende bunıñ kibi havfsızlıq tedbirlerini alalar.
Binanıñ yanında cemaatçılıq vekilleri ve Meclis tarafdarları toplaştı.
«Mahkeme binası yanına onlarnen insan, esaplağanıma köre, 50-100 kişi keldi. Toplaşuvğa kene yalıñız jurnalistlerni aldılar, Qırımda öyle yapalar. Seyirci olaraq mahkemege kimse kiremedi», – dep ayttı Qırım.Aqiqat mühbirine Qırımdaki Uquq qorçalayıcı alan merkeziniñ koordinatorı Aleksandra Krılenkova.
Qırım kütleviy haber vastalarınıñ malümatına köre, yerli jurnalistler çoq degil edi. Zalda olğan eki televizion kameralardan biri «İnter» ukrain telekanalına ait edi.
Mecliske qarşı esnasta devlet qabaatlayıcısını Qırımnıñ Rusiye prokurorı Natalya Poklonskaya şahsen temsil ete edi. O, mahkemege bekçilerinen beraber keldi. Mahkemede Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl davalı olaraq iştirak etti, onıñ menfaatlarını adliyeci Cemil Temişev temsil etti.
Mahkemeniñ başında Temişevniñ şahsiyetini belgilep olamadılar. Temişev özüni Nariman Celâlnıñ temsilcisi olaraq tanıttı, faqat prokuratura «Meclis cemaat teşkilâtına» qarşı dava açtırğan edi. Adliyeci qırımtatar temsil organı cemaat teşkilâtı olmağanını bildirip, olmağan şeyniñ temsilcisi olamağanını qayd etti.
500 kâğıttan ziyade delil
Mahkemede Natalya Poklonskaya, onıñ fikirince, yasaq etilmesi kerek olğan Meclisniñ ekstremistik teşkilât olğanına dair vesiqalar cüzdanını berdi. Umumen 500 kâğıt ve 7 disk taqdim etildi.
«Delil olaraq vesiqalarnıñ tasdıqlanğan kopiyalarını ve yedi diskni ilâve etmege rica etem. Bu, birinciden, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ tesis vesiqaları, em de teşkilât liderleriniñ qanunsız areketlerini isbatlağan deliller. Misal olaraq, 2014 senesi mayıs ayında devlet sıñırında yüz bergen çatışmalar ve 2015 senesi noyabr ayında diversion faaliyet ile alâqası olğanını isbatlağan deliller», – dedi o.
Adliyeci Cemil Temişev malümatnı ögrene bilmek içün vaqıt bermege rica etti. Davalı bunıñ içün eki afta istedi. Poklonskaya qarşı çıqıp, bir afta bermege teklif eti. Onıñ aytqanına köre, berilgen vesiqalarda davalı zaten bilgen Meclisniñ nizamname vesiqaları ve diger malümatlar mevcut. Mahkeme bunı köz ögüne alıp, vesiqalarnıñ ögrenilmesi içün bir afta müddet berdi ve toplaşuvnı bitirdi.
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl mahkemeden soñ Qırım.Aqiqat mühbirine bildirdi ki, şimdilik bir de bir hulâsa çıqarmaq ve esnasnıñ ileri ketişatını tahmin etmek erte.
«Tahminlerimizde soñki eki yıl devamında Qırımda keçken siyasiy işlerge baqamız. Anda mahkeme ve prokuratura arasında areketler bir olğanını köremiz ve, tabiiy ki, mahkeme esnasında raqiplik aqqında laf bile yoq. Şimdilik bu dava yerine ketirilecek, dep tüşünemiz», – dep ayttı Celâl.
Bunıñ kibi menfiy tahminlerge baqmadan, Meclis bütün uquqiy usullarnı qullanıp, mahkemede prokuratura qabaatlarına itiraz bildirecek ola. Bundan ğayrı, Celâl qayd ete ki, mahkemeniñ Meclisni yasaq etmek qararı qırımtatarlarğa zarar ketirse de, Rusiye Federatsiyasınıñ halqara seviyedeki imicine daa çoq zarar ketirir. Qayd etmeli ki, bir sıra halqara teşkilât prokuraturanıñ bergen dava arizasını tenqit etti. Birleşken Milletler Teşkilâtı monitoring missiyası ve İnsan aqları halqara federatsiyası Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ areketlerini takbih ettiler.
Adamlarnı yasaq etemezsiñ
1991 senesinden 2013 senesine qadar Meclisni idare etken qırımtatarlarnıñ milliy lideri Mustafa Cemilev qayd etti ki, qırımtatar halqınıñ temsil organı yasaq etilse, Rusiye Qırımda repressiyalarnı quvetleştirecek.
«Qırımtatar Milliy Meclisiniñ 33 azası – tam bir telüke altında. Akimiyetnen işbirligi yapqan 5-6 satqın, şu cümleden müfti, sayılmay. Bundan ğayrı, idare sisteması da telüke altında: regional meclisler, Qurultaynıñ tevtiş komissiyaları. Umumen alğanda qırımtatar idare qurulışları ile alâqası olğan 2300 insan telüke altında qala», – dep ayttı o 15 minut saytına.
Meclis reisi Refat Çubarovnıñ aytqanına köre, Qırım mahkemesi «Meclis» sözüni yasaq ete bile, amma bu organnı temsil etken adamlarnı yasaq etemez.
«250 yerli meclis, 22 regional meclis bar. Qırımtatarlar saylağan biñlernen kişi bar. Olarnı nasıl yasaq etersiñ? Ebet, bizler işğalci akimiyetniñ eñ sert areketlerine azırlanamız», – dep ayttı Çubarov Qırım.Aqiqatqa.
Meclis reisiniñ qayd etkenine köre, Sovetler Birligi zamanında onıñ halqı büyük repressiyalarğa oğratılğan edi, amma qırımtatar milliy areketinden adamlar ayırılmay edi. Çubarovnıñ zanınca, Rusiye ne qadar oğraşsa da, milliy areket şimdiki vaziyette de adamlar tarafından terk etilmeycek.
«Yarımadadaki qırımtatarlar, bir taraftan, açuvlana ve Meclisni yasaq etmek ıntıluvlarını közete. Ekinci taraftan, işğalcilerniñ bu basqığa qarşı çıqa bilmek içün birlik olmaq kerekligi añlaylar», – dedi o.
Uquq qorçalayıcı teşkilâtlar Rusiye prokuraturasınıñ talapları yerine ketirilecekmi şimdilik tahmin etip olamaylar.
Prokuraturanıñ dava talaplarını qabul etip, asılında olmağan bir «Meclis» adlı teşkilâtnı yasaq etmesi hucur bir şeyAleksandra Krılenkova
«Maalesef, al-azırda Qırım mahkemeleriniñ qararlarını izaatlamaq ve tahmin etmek zor. Amma prokuraturanıñ dava talaplarını qabul etip, asılında olmağan bir «Meclis» adlı teşkilâtnı yasaq etmesi hucur bir şey», – dedi uquq qorçalayıcı Aleksandra Krılenkova.
Onıñ hatırlatqanına köre, Meclis Qırımnıñ tamır halqınıñ temsil organı ve cemaat teşkilâtı degil. Krılenkovanıñ aytqanın köre, bunı köz ögüne alıp, Meclisni ekstremistik bir teşkilât olaraq nasıl tanımaq mümkün añlaşılmay.
Belki de, bu sualniñ cevabı bir aftadan soñ, mart 10-da, alınacaq. Qırım Yüksek mahkemesiniñ nevbetteki toplaşuvı bu künge belgilengen.
