Qırım – Faal olğan qırımlılar qıtaiy Ukraina ile memuriy sıñırdaki Rusiye kiriş noqtasını zor keçe. Fevral 25-te FSB hadimleri ukrain jurnalisti Anastasiya Ringisniñ yarımadağa kirişini yasaq ettiler, dört künden soñ ise Rusiye mahsus hızmetleri anda Qırımdaki «Ukrain medeniyet merkeziniñ» faallerini yaqaladılar. Uquq qorçalayıcılarnıñ malümatına köre, memuriy sıñırda cemaat erbapları ve jurnalistlerden ğayrı, qıtağa sıq-sıq çıqqan adiy qırımlılar da sorğuğa çekile.
«Yazıq, pek gençsiñ»
Fevral 26-da saba «Ukrain medeniyet merkezi» Qırım teşkilâtınıñ faalleri Mihail Batrak, Galina Balaban ve İrina Daniloviç «Çonğar» kiriş-nezaret noqtasından yarımadağa kirmege tırıştılar. Olar Rusiye sıñırcılarına pasportlarını bergen soñ soyadlarını bazağa kirgenler, bundan soñ da olarnı çetke çekkenler.
«20 daqqa FSB hadimlerini bekledik, soñra bizni tışarıda olğan odalarğa alıp ketkenler. Anda sorğu oldı», – dep ayttı yaqalanğanlardan biri Mihail Batrak.
Men Rusiye vatandaşlığından vazgeçtim, ne içün, dep soradılar. Tabiiy ki, eşyalarımnı baqtılarMihail Batrak
Onıñ aytqanına köre, ondan ve eki diger faalden qıtağa ne içün barğanlarını ve Ukrainada bağları olğan insanlarnı sorağanlar.
«Özleri bilse de, ne qadar sıq çıqqanımnı soradılar. Men Rusiye vatandaşlığından vazgeçtim, ne içün, dep soradılar. Tabiiy ki, eşyalarımnı baqtılar», – dedi Batrak.
Faaller eki buçuq saat sıñırda qalmağa mecbur oldılar. Olarnıñ aytqanına köre, FSB hadimleri bir de bir qabaat ya da iddialar aqqında aytmadılar. Sorğu vaqtında özüni lâyıq bir şekilde alıp barğanlar.
«Subetniñ başında meni açuvlandırmağa tırıştılar. Yaşımnı soradılar. 30 yaşında olğanımnı ayttım. Olar maña: «Yazıq, pek gençsiñ». Olar nezaketli bir şekilde ayta ediler, amma qorquzmaq içün bunı yapqanlar», – dep ayttı Mihail.
Sorğudan soñ faallerni azat etkenler, ve olar Aqmescitke yol aldılar.
Stolârovadan sebep cevap olaraq
«Ukrainskaya pravda» jurnalisti Anastasiya Ringis fevral 25-te Qırım ile «sıñırda» daa beter vaziyetke oğradı. O, ana-babası yaşağan Qırımğa «Çonğar» kiriş noqtasından kirmege tırıştı.
Pasportnı köstergen Ringisni FSB hadimlerine sorğuğa ozğardılar. Amma bundan soñ oña Rusiye Federatsiyasına 2020 senesine qadar kirişi yasaq etilgenine dair vesiqa berildi. Vesiqada aytıla ki, oña «devletniñ mudafaası ve havfsızlığı, ya da cemaat nizamı, ya da eali sağlığını qorumaq» içün Qırımğa kelmege yasaq etile.
Anastasiyanıñ zanınca, bu yasaq onıñ faaliyetinen bağlı.
«Ukrain jurnalisti olğanımdan ola bile. Qırımda olğanlarnı ukrain matbuatında çoq aytmasınlar dep. Onı «qapatalar» kibi kele maña. Al-azırda qırımlılar suvaltı gemisine mingenler, olar yalıñız Rusiye mediasını köreler», – dedi jurnalist.
Ringisniñ aytqanına köre, onıñ Qırımğa kiriş yasağı Rusiye vatandaşı olğan «Podrobnosti nedeli» yayınınıñ icadiy prodüseri Mariya Stolârovanıñ Ukrainadan sürgün etilmesine cevap ola bile. Malüm ki, fevral 24-te Ukraina havfsızlıq hızmeti (SBU) onı «Ukraina mentfaalarına zarar ketirgen areketlerden» sebep sürgün etmege qarar aldı. Ukraina mahsus hızmetleriniñ malümatına köre, Stolârova Ukraina nezaret etmegen Donbass topraqlarında bulunğan edi ve, belki de, «DNR» ve «LNR» teşkilâtlarında iştirak etken edi.
Anastasiya Ringisniñ fikirince, kiriş yasağı – eñ beteri degil.
«Kirişimni yasaq ettiler, amma kirmege izin berip, qapatmaları da mümkin edi. Bu da ola bile», – dep qayd etti jurnalist.
Ringisniñ Qırımğa kirişi çetel adamınıñ kibi yasaq etildi
Ringisniñ aytqanına köre, o, kiriş yasağına razı degil ve oña mahkemede itiraz bildirecek. Anastasiyanıñ pasportında Qırımdaki adresi qayd etilgen. Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına köre, oña Rusiye vatandaşlığı avtomatik şekilde berilmek kerek. Buña baqmadan, oña çetel adamına kibi kirişini yasaq ettiler.
Qırımtatar milliy areketiniñ iştirakçisi Sinaver Kadırov da aynı vaziyetke oğrağan edi. Daa üç qırımlı Qırımdan aynı şekilde quvuldı. Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov ve mesleatçısı İsmet Yüksel, qırımtatarlarnıñ milliy lideri Mustafa Cemilev de aynı vaziyetke oğradılar.
Malümatnı qanunsız şekilde toplav
Anastasiya Ringis bildire ki, Qırımğa kiriş yasaqları daa çoq, faqat ukrain kütleviy haber vastaları bundan haberdar degiller. Onıñ aytqanına köre, memuriy sıñırda yüz bergen vaqiadan soñ tahminen yigirmi kişi aynı meselenen oña muracaat etti.
«Bu adamlarnıñ ikâyeleri daa banaldir. Bila Tserkva şeerinde yaşağan müendis anasını ziyaretke bardı. Soñra qomşusı onı begenmedi, yeli politsiyağa şikâyet ettiler, ve adamnıñ kirişi beş yılğa yasaq etildi», – dep ayta jurnalist.
Mustaqil qaynaqlar şimdilik bu malümatnı tasdıqlamay. Federal havfsızlıq hızmeti ve Rusiye akimiyetiniñ diger organları Anastasiya Ringisniñ yarımadağa kirişiniñ yasaqlanmasını ve «sıñırda» faallerniñ yaqalanmasını izaatlamaylar.
Ukrain akimiyetiniñ organları ve resmiy adamlarından jurnalistniñ quvulmasına şimdilik yalıñız haber siyaseti naziri Yuriy Stets seslendi.
«Bunıñ kibi bozuvlarğa köz yumıp baqıp olamaymız artıq, küçlerimizni birleştirmek kerek. Vatandaşlarımıznı aşalamaqnen beraber, tuvğanlarını körmekten marum qaldıralar. Bütün uquq qorçalayıcı teşkilâtlar, em ukrain, em halqara teşkilâtlarnı bu meseleniñ al etilmesine qoşulmağa çağıram», – dep ayttı nazir.
Bilgisayar ve telefonlarnıñ teşkerilmesi
Uquq qorçalayıcılarnıñ malümatına köre, FSB hadimleriniñ «sıñırda» keçirgen sorğu ve tintüvleri adiy bir şeyge çevirildi. Qıtaiy Ukraina ile memuriy sıñırdan keçken jurnalist, cemaat erbapları ve atta adiy insanlarnı em Qırım çıqışında, em kirişinde «subetleşmege» toqtatalar. Aynı vaqıtta, «subetler» ğayet nezaketli bir şekilde keçirile, malümatnı toplamaq içün degil, daa çoq adamlarnı qorquzmaq içün yapalar, dep aytalar Qırım.Aqiqatqa «sıñırda» FSB hadimlerinen laf etken insanlar.
Qırım uquq qorçalayıcı gruppasınıñ koordinatorı Olga Skripnik Qırım.Aqiqatqa bildirdi ki, Rusiye hızmetleriniñ hadimleri bir de bir vesiqa tizmeyler, amma sorğu olsa, protokol olmaq kerek.
«Qanunsız areket eteler. Adamlarnı malümat toplamaq içün subetke alalar, asılında bunıñ içün bir sebepleri yoq. Adamlar cinaiy iş boyunca keçmey, cinayet yapılması ile şeklenmey. Demek, olarnı sorğuğa çekmek içün bir sebep yoq», – dep ayttı Skripnik.
Uquq qorçalayıcınıñ aytqanına köre, FSB hadimleri telefon ve bilgisayarlarnı alıp, malümatnı yazıp alalar. Skripnik qayd ete ki, bu qanunsız bir areket, çünki bunıñ kibi bir şey yalıñız cinaiy iş çerçivesinde ola bile.
Adamlarnen uzun subetleşip, telefon ve bilgisayarlarnı köstermege talap etelerOlga Skripnik
«İnsanlarnıñ malümatını qanunsız alda toplaylar. Köremiz ki, bu ukrain faalleri ve qıtaiy Ukraina ile alâqaları olğan insanlar», – dedi uquq qorçalayıcı.
Onıñ malümatına köre, Rusiye kiriş noqtasında faal olğanlardan ğayrı, memuriy sıñırnı sıq-sıq keçken insanlar da sorğuğa çekile. Skripnikniñ bildirgenine köre, bu adamlarnen uzun subetleşip, telefon ve bilgisayarlarnı köstermege talap eteler.
