Nariman Aliyev: «Qırımtatar kinosı yoq, amma olması içün elimden kelgenini yapam»

Qırımlı genç rejisserniñ «Sensiz» qısqa filmi 66-ncı Berlin halqara kinofestivaliniñ gençler programmasında taqdim etildi. Nariman Aliyevniñ üçünci olğan işi, rejisserniñ aytqanına köre, onıñ Qırım filmografiyasında soñki ola bile.

– Berlinde seyircilerniñ teessuratları nasıl oldı?

– Seyirciler filmni sıcaq qarşıladılar, bir çoqunı süjet meraqlandırdı. Onı blokta birinci sırada kösterdiler, yarış işleri baqılğan soñ menim filmim çette qalır, dep qorqqan edim. Amma muzakere vaqtında seyirciler pek meraqlandılar. Süjet ve film muzıkasını («Turnalar» halq yırı) sorağan ediler. Seyircilerden biri qayd etti ki, filmniñ adı «Sensiz» – türk sözüdir. Qırımtatar tili olğanını añlatıp, halqım ve ananeleri aqqında aytmaq menim içün müim olğanını bildirdim, qırımtatar kinosı yoq, amma olması içün elimden kelgenini yapmağa tırışqanımnı qayd ettim. Siyaset aqqında soramadılar, filmnen meraqlanğanlar. Memnünim.

– Şimdilik filmni körmege imkânımız yoq, ne aqqında aytıñız?

– «Sensiz» filmi keçken sene yazla Qırımda çıqarılğan edi. Bir ğayem bar edi, amma belli bir sebeplerden onı kerçekleştiremedim. Bu film doğmuş ağam Erfan Selimovğa bağışlana, o, 2010 senesi yol qazasında vefat etti. Men onıñ adını hatırlamağa istedim, amma ölüm, ğayıp aqqında aytmağa istemedim. Seyircini ağlatmaq niyetim yoq edi. Menim ikâyem degil, bu metaforadır, bugün bar olğanını ve tünevin olğanlarını unutmamaq kerek olğanını añlata.

Filmniñ YouTube kanalındaki tizeri Ave Production Channel

Qorantamnen çalışam, eki oyuncım bar edi – eki doğmuş qardaşlarım Fevzi ve Remzi Bilâlovlar. Soy-soplarım maña bütün işlerimde yardım ete, bu bir qoranta işi ve bunı is etmek mümkün.

– Filmleriñiznen bağlı işke ne içün aileñizni celp etesiñiz?

– Zemaneviy oyuncılarımızğa, şu cümleden genç olğanlarğa işanmayım, çünki oyun fakultetleriniñ studentlerine oyuncılarğa kibi yanaşsa edim, olar ağlap, meydandan keter ediler. Soy-soplarımnı aldım, çünki aytqanlarımnı yapmağa azırlar, olarnen raatım. Olar tırışalar, eñ müimi bu, tırışmasañ, qabiliyetli bir oyuncı olsañ da, bir şey yapıp olamazsıñ. Er bir insan oyuncı ve rejisser ola bile, eñ esası – tırışmaq. Menim soy-soplarım tırışa, ve men olarnıñ işinden memnünim.

– Aqraba olğanıñız levhada sezilemi?

– Bunı seyirci aytmaq kerek – oyuncılarğa inandımı-yoqmı. Alğan neticemden memnünim. Nevbetteki işimde bu neticeden memnün qalacağımnı aytıp olamayım, çünki inkişaf olmalı. Amma başlanğıçım içün bu yeterli, bunı köstermege utanmayım ve özüni farqlı taraflardan köstermege azır olğan soy-soplarımnen ğururlanam.

​– Ne içün Qırım?

– Çünki bu ev, bu vatan, mında sual olmamaq kerekm. Adamlar Ukraina ya da Qırımnı saylamayıp, körmegen, is etmege yerlerni kösterseler, men bunı añlamayım. Meni raatsızlağan, paylaşa bilgenim şeylerni aytmağa tırışam. Yolnıñ başında bu müimdir.

– Bu iş Qırımda olur edimi?

– Yoq, olmaz eki. Qırımnı, qırımtatarlarnı köstermege tırışmayım, menim ikâyem ve yerim bar, manzaralar olarğa hızmet etmeli. Seyirci Qırım olğanını bilmese de, bu müitni is etmek kerek.

– Berlin kinofestivalinde nasıl iştirak ettiñiz?

– Eñ meraqsız cevap, belki: qayd oldım, maña da cevap keldi. Birinciden, yahşı bir film kerek. Formanı toldurıp yollaysıñ – cevap kele. Quvançlı bir şey, festivalniñ yarışında Ukrainadan tek bir eser bar, o da seniñ.

İçimde bir qorqu bar edi, işni başqa sebepten aldılar, dep tüşündim. Menden «Qırım, qırımtatarlar içün alğanlar, belki?» sorağan ediler. Amma filmde bir qaydı yoq, İran, Azerbaycan, Türkiye ya da Zakarpatye ola bile, meselâ. Mence, Berlinde Nariman ve Vasiliy adları arasında büyük farq yoq.

– Cemaat faalleri Avropa derecesine çıqmaq içün bir maqsat köreler – Qırım meselesini dünya seviyesine kötermek. Siziñ böyle bir missiyañız barmı?

– Bar, ebet, amma kinoda degil. Qırımtatarı olğanımdan vazgeçmeyim, bugün olğan problemlerni red etmeyim. Men bunı kinoda aytmayım, çünki oyun ve provokatsiyalar seviyesine tüşmek mümkün. İnanam ki, işim samimiyetten qabul etildi, memleketteki adise-vaqialardan sebep degil. Meni rejisser olaraq körsinler, qıymet kessinler isteyim, bir erbap, siyasiy baqışlarım içün degil.

Qırımtatarı olğanından meşur olğan qırımtatarını kösteriñiz. Bir çoq adamğa filmni köstereyim de, olar içinden bu qırımtatarlar olğanını añlasın, amma er yerde «maña yardım etiñiz, men qırımtatarım» aytmağa istemeyim. Bilgenini amelde köstermek kerek. Qırım aqqında güzel şeyler aytmaq isteyim.

Kiyevde Nariman Aliyevniñ «Sensiz» filmi 2016 senesi mart 1-de taqdim etilecektir.