Soñki on yıl içinde keçken sene dünyadaki azatlıq içün eñ qıyın yıl oldı. Dünya zıddiyetleri demokratik dünyada bile «yabancı duşmanlığı baqışlarınıñ» sebebi oldı. Azatlıqnı eñ çoq bozğanlardan Rusiye ve Qıtay oldılar, olar «içtimaiy narazılıqlarnı» toqtatmağa tırışalar. Er yıllıq esabatnı azırlağan Freedom House malümatına köre, Turkmenistan, Özbekistan, İran, Tacikistan, Azerbaycan ve Aqrusiyede de azatlıqqa basqı yapıla. Tedqiqçilerniñ fikirince, Ukrainada «İtibar inqilâbınıñ» yeñişlerini şimdilik qurtarmağa imkân bar, lâkin işğal etilgen Qırım ve Donbassta olğan vatandaşlar eñ çoq zarar kördiler.
Soñki on yıl içinde dünyadaki azatlıqlar içün eñ qıyın zamanlar keldi, dep tüşüneler Freedom House amerikan ükümetten tış teşkilâtınıñ tedqiqçileri. Olarnıñ malümatına köre, dünyanıñ 72 memleketinde azatlıq seviyesi tüşti, 43 memlekette ise arttı. Tedqiqçilerniñ esas hulâsası şu ki, Rusiye ve Qıtay kibi avtoritar memleketler «içtimaiy narazılıqlardan» qorqalar, şu sebepten dissidentlerni daa çoq sıqıştırmağa tırışalar.
«Eñ yaramaylardan» biri adet üzre Turkmenistan ve Özbekistan oldılar. Amma halqara alanda çirkin areket etken Rusiye tedqiqçilerniñ eñ büyük diqqatını çekti. O, Ukraina topraqlarında azatlıqqa basqı yapa, dep qayd ete tedqiqler bölüginiñ müdiri Jennifer Dunham.
Keçken sene Rusiyeniñ Ukrainadaki areketleri, şu cümleden Qırım ve Ukrainanıñ şarqiy qısımlarınıñ zaptına büyük diqqat ayırğan edikJennifer Dunham
«Keçken sene Rusiyeniñ Ukrainadaki areketleri, şu cümleden Qırım ve Ukrainanıñ şarqiy qısımlarınıñ zaptına büyük diqqat ayırğan edik. Bu sene de mezkür mevzular tedqiqlerimizde müim bir yer alğan, amma soñra da Rusiyeniñ Suriyedeki areketleri qoşuldı, Rusiye Ukrainada yapqanlarını kimse körmesin istedi. Ukraina etrafında yapqanları bizni qasevetlendirmege devam ete, çünki Moskva içki ve tışqı alanda yapqan teşviqatı sayesinde basqı yapa. Rusiye faallerni, uquq qorçalayıcılarnı, mustaqil kütleviy haber vastalarını sıqıştırmağa devam ete», – dep ayta tedqiqçi.
Onıñ qayd etkenine köre, keçken sene Qırımdaki dissidentler ve hususan qırımtatarlar içün, mustaqil matbuat vastaları ve vatandaş cemiyetleri içün pek zor oldı. Rusiye işğaline qarşı çıqqan bir çoq insan yaqalandı, bir sıra adamnı yarımadanı terk etmege zorladılar.
Jennifer Dunhamnıñ zanınca, demokratik inqilâpnıñ çoqusı yeñişleri «saqlandı», amma Donbass cenki, detsentralizatsiya üzerindeki davalar ve ukrain siyasetçileri ve zenginleri arasındaki raqiplik memleketniñ ileri liberalizatsiyasını yavaşlattı.
Metnniñ asıl nushası – Radio Svoboda saytında
