Qırımnıñ Rusiye devlet şurasınıñ Ukrainanı ve yarımadanıñ qamaçavı boyunca vatandaşlıq aktsiyasınıñ iştirakçilerini «Qırımğa nisbeten genotsidniñ etüvinde» qabaatlav arizası saçmalıdır ve halqara teşkilâtlarda ciddiy diqqatnı qazanmaz, dedi Qırım.Aqiqatqa Ukraina halq deputatı, qırımtatarlarnıñ milliy yetekçisi ve qamaçav teşebbüsçilerinden biri Mustafa Cemilev.
Onıñ sözlerine köre, Qırım Rusiye ükümetiniñ areketleri mantıqsızdır, çünki Qırımda yaqında yarımadağa qıtaiy Ukrainadan elektrik teminlevi kerek olmağanı aqqında bildirgen ediler.
«Eñ başından ayta ediler: pek yahşı, endi mustaqil olacaqmız, şimdi qararlarnı alırmız, halqnı birleştirirmiz. «Gоblin» (Qırımnıñ Rusiye başı Sergey Aksenov – QA) halqımıznı birleştirgen Çubarov, İslâmov ve Cemilevge mukâfat berecek edi, şimdi başqace laf ete», – dedi Cemilev.
O, Ukraina Rusiye Federatsiyasına Qırımğa elektrik energiyasınıñ berilmesini ğayrıdan başlamağa teklif etkeni aqqında hatırlattı, amma Rusiye ukrain tarafınıñ añlaşmada yarımadanı işğal etilgen territoriya olaraq qayd etmege talabı ile razı olmay.
«Qanunnıñ bozmamıznı, Qırım – Ukraina territoriyası olğanı aqqında aytılğan BMT Baş assambleyası beyannamesiniñ bozmamıznı isteylermi? Biz Putinge qol tutıp, bu «Rusiye Federatsiyasınıñ federal okrugı» olğanı aqqında yazmaycaqmız da. Em de 1949 senesi qabul etilgen BMT Baş assambleyasınıñ konventsisına köre, işğal etilgen territoriyalarda vatandaşlarnıñ uquqiy, içtimaiy, iqtisadiy vaziyeti içün işğal olunğan memleket degil de, işğalci mesuliyetlidir. Şunıñ içün şikâyet başqasına olmalı», – qayd Mustafa Cemilev.
Halqara teşkilâtlarda bu arizağa ciddiy yanaşıp olurlarmı degen sualge Mustafa Cemilev şöyle dedi: «Yoq, ebet, saçmalıqtır».
Qırım Rusiye Devlet şurası Ukrainanı «Qırımğa nisbeten genotsid etüvinde» qabaatladı ve 2015 senesi sentâbr ayından devam etken yarımada qamaçavı boyunca aktsiyağa işmar etti. Şu cümleden, arizada aktsiya iştirakçilerinden olğan «terroristik telüke» aqqında aytıla. Deputatlar qıtaiy Ukrainadan elektrikniñ berilmesi toqtatılğanı aqqında hatırlattılar, olarnıñ fikrine köre, bundan sebep «sağlıq saqlav müessiseleri» ve hastalar içün telükeni meydanğa ketirildi. Qırım deputatları «Qırım Cumhuriyetine nisbeten genotsid»niñ taqiqatı ve toqtatılmasını talap etecek ola. Arizada «Qırım qamaçavı boyunca meseleniñ BMT Havfsızlıq Şurasınıñ kün tertibine kirsetilmesi ve neticede Halqara cinaiy mahkemege berilmesini» talap eteler. Devlet şurasınıñ vesiqasında «Ukrainanı qanunsız teşkilâtlarnıñ silâsızlandıruvı ve Qırımğa qarşı terkatlarnıñ azırlanuvını toqtatmaq içün tedbirliniñ keçirilmesi» ile bağlı talaplar bar.
Sentâbr 20 künü Qırımğa aşayt malları ile qatnağan yük maşinalarınıñ qamaçavı boyunca Qırımtatar Milliy Meclisiniñ aktsiyası başlandı. Qamaçav iştirakçileriniñ talapları arasında – siyasiy mabüslerniñ azat etilmesi, Qırımda insan aqlarına riayet etüv ve yarımadağa halqara eyyetlerniñ kirsetilmesi. Qırımda noyabr 22 künü saat 00:25 yarımadağa Ukraina qıtasından kelgen elektrik energiyası söndürildi. Yarımada Qırımnıñ elektrik energiyası, em de 2014 senesi Rusiyeden ketirilgen dizel generatorlar sayesinde teminlene edi. Amma bu yeterli degil edi. Qırımğa dekabr 2 künü kelgen Rusiye prezidenti Vladimir Putin Kubanden Qırımğa energetik köpürniñ birinci yolağınıñ berilmesi tedbirinde iştirak etti.
Qırım Rusiye tarafından işğal etildi. Ukraina Yuqarı Radası Rusiyeniñ vaqtınca Qırım işğaliniñ resmiy başlanğıçı olaraq 2014 senesi fevral 20 kününi ilân etti. 2015 senesi oktâbr 7-de Ukraina prezidenti Petro Poroşenko bunıñnen bağlı qanunnı imzaladı. Ğarp memleketleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı kirsetti. Rusiye yarımada işğalini inkâr etip, onı «tarihiy adaletniñ tiklenmesi» dep adlay.
