Lenur Usmanov – Qırım ve Aqyarnıñ cemaat erbabı, etnologiya ve etniklerara munasebetler departamentiniñ yolbaşçısı, Aqyar İlimler Akademiyasınıñ siyasiy eksperti Qırımdaki cemaat-siyasiy vaziyetini Qırım.Aqiqatqa aydınlattı.
– Lenur, yılnıñ soñunda belli olğanı kibi, federal bücetten Qırım inkişafı programmaları içün para alınmadı, çünki Qırım akimiyeti bu programmalarnı azırlamağan eken. Siziñ fikiriñizce, bunı nasıl etip añlatmaq mümkün?
– Añlatacaq şey yoq. Er şey ortada. «Ğalipler taqımı» iş yapmağa bilmey. İnqilâp yapmaq ve siyasetnen oğraşmaq bu bir, amma hocalıq faaliyetini köstermek bam-başqa bir şey. Bular farqlı şeyler.
Qırım, yani qırımlılar, yañı infrastruktura obyektleri, yañı yol, yañı mektep ve bala bağçalarını köremediler
Neticede Qırım, yani qırımlılar, yañı infrastruktura obyektleri, yañı yol, yañı mektep ve bala bağçalarını köremediler. Aynı vaqıtta Qırım yolbaşçısı özüni Putin seviyesinde köstere. Bu derece muvafaqiyetsiz işni yapıp, qırımlılarnıñ işançına ümüt etmek mümkünmi?! İlerilegen buhran vaziyetinde paranı bu yıl berecekler kibi bir kefil barmı? «Ğalipler taqımı» qırımlılarnıñ milliardlarnen paranı hırsızladı asılında!
– «Ğalipler taqımı» hocalıqnen oğraşacaq adamlarnı ne sebepten işke almadılar?
– Devlet şurası, Qırımnıñ cemaat palatası, Nazirler şurası erkânlarına baqsañız, Qırım yolbaşçısınıñ soy-sopları ve ortaqlarını körersiñiz. Bu insanlarnıñ devlet tefekküri yoq. Añlağanıñız kibi, insanlarnı işke alğanda olarnıñ zenaatlarına baqılmadı, aqraba, dost, firqa bağlarına emiyet berildi, bu sebepten de mütehassıslar çette qaldı.
– Siziñ fikiriñizce, Moskva Qırım reberligini deñiştirmek isteymi?
– İstey, amma belli bir qıyınlıqlar bar. Qırımda çette qalğan idareci mütehassıslarnıñ bir namzeti yoq. Şimdilik Moskva başqa bir yerden adam yollamağa istemey, çünki «ğalipler taqımı» toplağan bütün menfiy fikirler Qırımnıñ yañı yolbaşçısına zarar ketirecek. Oña çılaşmağa keder etecekler, idareci ise regionnı yaqından bilmeyip çekişecek. Bu şaraitlerde çalışamaz, belki. Soñra da, Putin onı tayin etti, amma o da «ğaliplerden» farq etmey, derler. Qırımlılar idare esnaslarında faal iştirak etmek, özüni ezilgen kibi is etmemek, vatandaş cemiyetini qurmaq kerekler. Soñra Qırım lideri de olur.
Bugünde-bugün Qırım iqtisadiyatını tertip-nizamğa ketirmek içün bütün obyektler teşkerilmeli
Bugünde-bugün Qırım iqtisadiyatını tertip-nizamğa ketirmek içün bütün obyektler teşkerilmeli. Olarnıñ alını bilip, nege esaslanmaq kerek ögrenmek kerek. İşni alıp baruv halqara şartlarını qullanmaq kerek. Şimdilik iqtisadiyat añlaşılmağa bir vaziyette kibi kele. Bir şeyni ala çekeler, böle, pıçlaylar... Bu sebepten Qırımda yatırımcılar yoq ve bu onıñ içün birinci ve... soñki sebeptir. Aksenov – inqilâpçıdır, Qırımnıñ şimdiki vaziyetinde ise biznes ya da başqa saalarda kendi menfaatlarını tüşünmeyip çalışacaq hocalıq adamı, tecribeli iqtisadiyatçı kerek. Soñra Qırım iqtisadiyatı inkişaf etmege başlaycaq.
– Akimiyetke kirgen qırımtatarlar, ilk evelâ baş nazir muavini Ruslan Balbek, spiker muavini Remzi İlyasov ve milletlerara munasebetler komitetiniñ reisi Zaur Smirnov aqqında ne ayta bilesiñiz?
– Bular er bir vaziyette çaresini tapalar. Öz siyasiy kârı içün Mecliste ediler, şimdi ise aynı fikirlernen Rusiye akimiyetine kirdiler. Bu adamlar qırımtatarlar arasında itibarlı degiller. Olar, «ğalipler taqımı» kibi, – zayıf idareci mütehassıslar.
Misal olaraq, Qırım yolbaşçısı Balbekke Öleg Zubkovğa inkişaf etmek içün yardım etmege avale etken edi, amma o bu işni beceremedi. Al-azırda Zubkovnıñ kelecek leyhaları aqqında laf bile yoq, çünki eki ayvaniyat bağçası narazılıq bildirmek içün qapatıldı. Balbekniñ işi bu.
– Adamlar elektrik kesilgenine nasıl baqalar?
– Işıqsız yerli akimiyet yoq eken. Deputatlar bu meseleni körmemezlikke uralar. Adamlar bu problemlerni özleri çezeler. Lenur İslâmov, Refat Çubarov, Mustafa Cemilevniñ lafları ise – tam bir ücüm areketleridir. Amma Qırım ve Aqyar ükümetleri yarımadanıñ energetik havfsızlığına mesülietsiz yanaşqanı kibi, Qırım ealisi içün telükeli ola bilecek diger mevzularğa da diqqat ayırmaylar. Aşayt havfsızlığı, suv resursları telükesizligi ve ilâhre azır degiller.
– Ne yapmaq kerek?
– Qırımda vatandaş cemiyeti şekillendirmek kerek, akimiyetke işini bilgen adamlar kirmek kerek.
Metnde Qırım yarımadasında resmiy şekilde qullanılğan ıstılalar mevcut
