Qırım – Qırımnıñ Yuqarı Mahkemesi «fevral 26 işiniñ» üç iştirakçisi – Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz, faaller Ali Asanov ve Mustafa Degermenciniñ cezasını deñiştirmedi. Şeklengenlerniñ tuvğanları ve ortaqları böyle bir qarar olacağından emin ediler, çünki çoqtan berli mahkeme sistemasınıñ obyektiv olğanına inanmaylar. Böylece Qırım reberligi siyasiy mabuslarnı azat etmege talap etken energetik qamaçavınıñ teşebbüsçilerine yol bermeycegini kösterdi.
Bazarertesi künü, noyabr 30-da, Qırımnıñ Yuqarı Mahkemesinde belli bir vaqıttan berli Aqmescitte apiste yatqan «fevral 26 işi» iştirakçileri Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoz, faaller Ali Asanov ve Mustafa Degermenciniñ adliyecileri bergen şikâyet arizaları baqılmaq kerek edi.
Taqiqat malümatına köre, Mustafa Degermenci, Ali Asanov ve Ahtem Çiygoz 2014 senesi fevral 26 künü Qırım parlamenti yanında Ukraina topraq bütünliginiñ tarafdarları ve o vaqıt Qırımnıñ şimdiki yolbaşçısı Sergey Aksenovnıñ reberligi altında bulunğan «Russkoye yedinstvo» («Rus birligi») firqasınıñ faalleri arasında olğan «kütleviy tertipsizliklerde» iştirak etkenleri içün qabaatlana. Yüz bergen çatışmada eki insan elâk oldı. Yarımada Rusiyege «qoşulğan» soñ Taqiqat komiteti kütleviy çatışmalarnı teşkil etüv ve iştirak etüv boyunca cinaiy iş (Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 212-nci maddesiniñ 1-inci, 2-nci qısmı) açtı. İş taqiqatı çerçivesinde uquq qoruyıcı organlarınıñ hadimleri 2015 senesi yanvar 29-da Çiygoznı, aqımdaki seneniñ aprel 15-de Asanovnı, bu sene mayıs 7-de ise Degermencini yaqaladılar.
Mahkeme olarnıñ apis cezasını bir qaç kere uzatqan edi. «Fevral 26 işi» iştirakçileriniñ adliyecileri mahkeme qararına şikâyet etken ediler, ve yalıñız bir kere Qırımnıñ Yuqarı Mahkemesi Çiygoznıñ adliyecisi bergen şikâyet arizasını qısmen qabul etip, Meclis reisi muavininiñ apis cezasını noyabr 19-ğa qadar degil avgust 19-ğa qadar uzatqan edi. Faqat soñra mahkeme apis cezasını kene de noyabr 19-ğa qadar uzattı. Aynı müddet Asanov ve Degermenci içün belgilendi.
Taqiqat organları Çiygoz, Asanov ve Degermenciniñ ukrain pasportı bar olğanı içün Qırımnı terk ete bileler ya da şaatlarğa basqı yapa bileler dep, apis cezalarınıñ müddetini arttırmağa talap etken ediler. Degermenciniñ babası Bekir Degermenci aytqanına köre, taqiqatçı oğluna Çiygozğa qarşı malümat bermege teklif etip, azat etecegini vade etken edi.
Mahkeme öz qararını çıqarıp, böyle bir ükümniñ sebebi olaraq şeklengenlerniñ «taqiqattan saqlana ve şaatlarğa basqı yapa bilecek» olğanını qayd etti
Aqımdaki seneniñ noyabr 17-de Aqmescitniñ Kiyev rayonı mahkemesi yuqarıdaki şahıslarğa apis cezasınıñ müddetini uzattı: Çiygozğa – 2016 senesi yanvar 29-na qadar, Asanov ve Degermencige – 2016 senesi fevral 19 kününe qadar. Mahkeme öz qararını çıqarıp, böyle bir ükümniñ sebebi olaraq şeklengenlerniñ «taqiqattan saqlana ve şaatlarğa basqı yapa bilecek» olğanını qayd etti.
Adliyeci: ne amam, ne de yataq bar
Birinci toplaşuvda Mustafa Degermenci iştirak etti: Adliyecisi Aleksandr Solodkov onıñ içün daa yımşaq bir ceza belgilemege rica etti: ev apsi kibi. Onıñ aytqanına köre, Degermenciniñ «qabaatlanğan cinayetke alâqası yoq». «İş malümatlarında onıñ qabaatını isbatlağan deliller yoq. Ukrainada saqlanmaycaq edi», – dep qayd etti Solodkov. O, qabaat tarafınıñ Degermenciniñ «içtimaiy bağları» yoq kibi fikirini red etti. «Kiyev rayonı mahkemesiniñ toplaşuvında (noyabr 17 künü – QA) 50 insan toplaştı, ayatta 100 kişi tura edi – umumen 150 insan. Pekitilgen içtimaiy bağlarnı daa ne isbatlay bile?», – dep ayttı o. Adliyeciniñ qayd etkenine köre, işte Degermenci aqqında müsbet şeyler bar, o, ne Rusiye Federatsiyası, ne de başqa bir yerde cinaiy mesüliyetke çekilgen edi.
Bundan ğayrı, Solodkovnıñ aytqanına köre, Degermenci yatqan apishane iç bir sanitar qaidege uymay: «Ne amam, ne de yataq bar – Rusiye Federatsiyasınıñ Anayasası kefil etken aq-uquqları bozula».
Adliyeciniñ aytqanlarına emiyet bermegen mahkeme Degermenciniñ cezasını yımşatmadı. Mahkemeci qabaat tarafınıñ şeklengen kişi «mahkeme ve taqiqattan saqlana bile» kibi sözlerine diqqat ayırdı.
«Baba, seni pek sevem!»
Yarım saatten soñ aynı mahkeme toplaşuvı dört balanıñ babası Ali Asanovnıñ iştiraki ile keçirildi. Şunı aytmaq kerek ki, balaları, şu cümleden beş aylıq oğlu büyüklernen beraber mahkemege keldiler. Toplaşuvğa olarnı almadılar, bu sebepten olar ekinci qattaki ayatta büyüklernen beraber beklemege mecbur oldılar.
Asanovnıñ adliyecisi Aleksandr Katelin mahkemeden ceza olaraq apiste yatmasını belgilememege rica etti. «Asanovnıñ qoranta vaziyeti er keske belli: dört balası bar, köyde yaşaylar. Qırımnıñ şimdiki vaziyetini bilesiñiz: elektrik yoq, bağ yoq. O, qorantasınıñ yanında olmaq kerek. O, taqiqat ketişatına iç bir şekilde tesir etemez», – dep ayttı Katelin. Adliyeci qayd etti ki, Asanovğa «taqiqat ile işbirligi maqsadınen basqı yapıp», apis müddetini arttırğan ediler.
«Men pey bere bilecegimizni aytqan edim. Menim fikirimce, ev apsi kibi ceza berile bile», – dep ayttı Katelin.
Faqat, Degermenciniñ işinde olğanı kibi, qabaat tarafı Asanovnıñ «mahkeme ve taqiqattan saqlana bilecegini» tüşüne. Mahkeme taraflarnıñ fikirlerini diñlep, birinci mahkemeniñ qararını deñiştirmedi.
Asanov mahkemeni terk etip, ömür arqadaşı Elnaranıñ quçağında olğan küçük oğlunı öpti.
«Baba, seni pek sevem!» – artından ayttı Asanovnıñ büyük qızı.
Çiygoz: siyasiy sımarış
Üyleden soñ mahkemede Çiygoznıñ adliyecisi Aleksandr Lesovoynıñ şikâyet arizası baqıldı. O da, cezanı deñiştirmege rica etken edi.
«Mahkeme qararında Çiygoz mahkemeden saqlanmağa tırıştı, Çiygoz cinayet yaptı kibi bir şey yoq, – dep qayd etti Lesovoy. – Çiygoz taqiqat ketişatına tesir ete bile kibi sözler sebepsiz, çünki mahkemeden aldın taqiqat (cinaiy iş boyunca) bitti, deliller toplandı. Apiste tutmaq içün sebep yoq».
Çiygoz berilgen sözünden faydalanıp, oña qarşı qanunsızlıq ve basqı yapılğanını bildirdi. «Cumhuriyet yolbaşçısı (Sergey Aksenov – QA) televideniyede çıqışta bulunıp, mahkemeci, prokuror olaraq aytmaq imkân bere. Mahkemeniñ obyektiv olacağına inanmaq zor. Bunı siyasiy sımarış dep sayam. Mahkeme qanunlarğa degil, yuqarıdan kelgen emirlerge esaslana», – dep qayd etti Çiygoz.
Qabaat ise şeklengen kişi azatlıqta olsa, mahkeme ve taqiqatqa tesir ete bile, dep israr etmege devam etken edi.
Prokuratura – basqı organıAhtem Çiygoz
«Mence, prokuratura – basqı organı, kerçekke uyğun kelgen bir şey yoq!», – dep ayttı Çiygoz.
Buña baqmadan, mahkemeci qabaat tarafına qoltutıp, Aqmescitniñ Kiyev rayonı mahkemesi çıqarğan qararnı deñiştirmedi.
Celâl: Akimiyet zayıflığını köstermeycek
Mahkeme bitken soñ Çiygoznıñ ömür arqadaşı Elmira Ablâlimova mahkeme qararı onıñ içün tesaduf bir şey olmağanını ayttı. «Bir qaç mahkeme devamında köremiz ki, bugünde-bugün Qırımnıñ mahkeme sistemasında uquq qaidelerine esaslanmaq imkânsız. Qırımda mustaqil mahkeme sisteması yoq kibi körüne», – dep ayttı Qırım.Aqiqatqa Ablâlimova.
Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl da aynı fikirde. «Apellâtsion mahkemeleriniñ qararlarını evelden bilemiz. Mahkemelerden iç biri adliyeciniñ şikâyetini qabul etmedi. Bizler mahkemege qararnı ögrenmek içün degil, balalarnı körmek içün, olar bizni körip, yalıñız olmağanını, olarğa qoltutqan insanlar bar olğanını körsinler dep, akimiyetke bu adamlarnıñ taqdiri bizni meraqlandıra ve olarnıñ arqasında halq bar olğanını köstermek içün kelemiz», – dep ayttı o Qırım.Aqiqatqa.
Celâl energetiv qamaçavı teşebbüsçileriniñ siyasiy mabuslarnı azat etmek talabını izaatlap şunı dedi: «Qamaçav pek tez tesir etecegini tüşünmeyim. Qamaçavnıñ siyasiy mabuslarnı azat etüvde tesiri olsa, vaziyet biraz daa kerginleşmek kerek».
Meclis reisiniñ birinci muavini dey ki, «şimdilik bir kimse vazgeçmey: ne Qırım, ne de Rusiye akimiyeti zayıflığını kösterecek ve ukrain tarafınıñ talaplarını qabul etecek».
