Lvivniñ merkezinde artıq Qırımnıñ da bir parçası bar. Qırımtatarlar «Bağçasaray» qavehanesini açtılar. Tesisçilerniñ fikirince, böyle bir qavehane – Lviv sakinleri ve şeer musafirlerine qırımtatarlarnıñ medeniyetini yetkizdirecek bir usuldır. Qırım.Aqiqat Lvivni ziyaret etip, lvivliler alışmağan qave pişirilmesiniñ hususiyetlerini ögrenmege qarar berdi.
«Bağçasaraynıñ» pencerelerinde baqır filcan ve quru yemiş tura. Qave, çay ve tatlı – suvuq yağmurlı küz künü yetişmegen şeyler. Kirişte tatlı ve sıcaq qaveniñ qoqusı burnuna ura. Vitrinada Yuliya laf ete – musafirlerge qave pişire. O, lvivlidir, amma bugün, er iş künü olğanı kibi, qırımtatar milliy qıyafetini kiygen. Hadimlerniñ çoqusı – Lviv sakinleridir. Reber ve şekerci – Qırımdan köçip kelgenlerdendir.
Maña müessiseniñ idarecisi Lenurnı setke oturıp beklemege teklif eteler. Bundan evel körüşmege añlaşqan edik. Lenur Qırımdan köçip keldi. Lvivge «referendumdan» soñ keldi. 2011 senesi Tavriya universitetine oqumağa kirgen edi, amma Rusiye yapqanlarından sebep oquşını Lvivde devam etmege mecbur oldı – erkek ukrain diplomını almağa istedi. Yañı şeerni, mında yaşağan insanlarnı begene. Yañı işni de begene:
– Zenaatım boyunca çalışam, begenem. İşimni yapıp, Lviv sakinlerini halqımnıñ medeniyeti ile tanış etmek imkânım bar. Menden ğayrı Qırımdan köçken şekerci Alim bar. Bu eki vazifeni yalıñız qırımtatarı becerir.
Qara bol ştanlı ve beyaz kölmekli, beline qırmızı quşaq baylağan oğlan baqır filcanda qave, çini tepside şekerli qurabiye ketire. Mında şekerni de pişireler.
Lenur qavehane aqqında tarif ete:
– Bağçasaraynıñ Qırımdaki büyük tarihiy emiyeti bar. Qırım hanlığınıñ eski paytahtıdır. Adı belli, ve eñ esası – qırımtatar adıdır. Tercime etseñ, «Bağçalı saray» demektir.
– Qavehaneñizniñ farqı ne?
– Lviv sakinleri qave içmege pek seveler. Lâkin bizler şeer sakinleri ve musafirlerini qırımtatar qavesiniñ ananeleri ile tanış etmek isteymiz. Bugünde–bugün Lvivniñ aman–aman bütün qavehaneleri qave maşinalarını qullana. Bizler ise qumda qave pişiremiz. Evel-ezelden Lvivde ev ve qavehanelerde qaveni qum üstünde pişirgen ekenler, çünki qave pişirmek ve içmek ananesi Lvivge Türkiyeden keldi.
Bugünde-bugün «Bağçasaray» musafirlerine üç qave çeşiti teklif etile: Bağçasaray qavesi, Qaymaqlı qave ve Qoyu qave. Er birini farqlı pişireler.
– Tatlılarnı tarif etiñiz.
Musafirlerimizge er bir qırımtatar qadını bilgen tatlılarnı teklif etemizLenur
– Er şeyni özümiz pişiremiz, satın alğan şeylerimiz yoq. Musafirlerimizge qırımtatar tatlılarını teklif etemiz, olarnı er bir ev hanımı... qırımtatar ev hanımı (külip ayta oğlan – müel.) bile. Qurabiye, qara ve beyaz elva, baqlava, irimçik – lvivliler onı pek begene. Olarnıñ da peynirli tatlıları bar, amma bir taraftan yaqın olğan şeyniñ yañısı da bar.
«Bağçasaraynıñ» tabanı ve divarlarında ananeviy qırımtatar kilimleri bar. Lenur dey ki, er birini Qırımdan ketirgenler. Olarnıñ meraqlı tarihı ve «belli bir yaşı» bar, eñ eskisi – 120 yaşında eken. O, büyük zalnı yaraştıra.
– Kilimge basqan adamlar onıñ yaşını ögrengen soñ çekileler, – dep küle Lenur.
– Merdivenniñ üstünde olğan soyu da Qırımdan, biz onı Türkiyeden ketirdik, anda onı sürgün olunğan qırımtatarlar ketirgen ediler. Onı keri qaytardıq, daa doğrusı.
Aşağı zalda defterinde resim yapqan tüşünceli bir qıznı körem. Mariya mında aman–aman er kün kele.
– Bir kün yanından keçip, içeri baqtım, vitrinada güzel bir şey kördim. Kirdim ve qaldım mında, – dep hatırlap ayta qız. – İnteryerni begendim, bundan evel böyle bir şey körmedim. Er şey parlaq, ilvan, resim yapmaq isteysiñ. İlham bere. Mında seni er vaqıt bekleyler, er vaqıt körmege memnünler. Mındaki qave ve tatlı pek lezetli. Mında qaytmaq isteysiñ. Saibi ile laf etken edim, halqı aqqında bir sıra meraqlı ikâye añlattı. Bunı bilmegen edim.
– Lenur, qaveniñ saibi qayda?
– O, Qırımda şimdi.
– Daa ketmedimi?
Men ketmedim. Qırımda yaşayım. Şartlar deñişsiñ, qaytacamLenur
– Yoq, ketmedi. Men de ketmedim. Qırımda yaşayım. Şartlar deñişsiñ, men de qaytacam.
Lvivli Bogdan qavehane açılğanından berli anda çalışa. Erkek qırımtatar medeniyeti ile meraqlandı, özü içün yañı şeyler ögrene.
– Al-azırda bu medeniyetni er bir ukrainlige yetkizmek müim bir unsurdır. Ukraina – çoq taraflıdır. Karpatlarnıñ öz medeniyeti, qırımtatarlarnıñ da öz medeniyeti bar. Bu zor vaqıtlarda bir-birini añlap, birleşmek kerekmiz. Bu yardım ete.
