Mahsus Qırım.Aqiqat içün, «Fikir» rubrikası
Qırım akimiyeti yarımadanıñ aşayt qamaçavı başlağan soñ Qırımtatar Milliy Meclisi yasaq etile bilecegini bir qaç kere bildirgen edi. Satqınlarnıñ milliy idare organlarını yoq etmek ğayesine munasebeti rus ata sözünen böyle ifadelene bile: «İsteysiñ, amma tişlenesiñ». İşğal başından berli Kreml qoqlaları Meclis ve Qurultaynıñ Rusiye siyasiy alanına qoşulmasınen bağlı «ayneci bir plannı» yerine ketirmege tırıştı. Resmiy yasaq olarnıñ bir şeyge yaramağanını ifadeleycek.
İşğal etilgen yarımada qamaçavı aşayt panikasına daa yol bermedi, amma yerli «reberler» yavaş-yavaş siñirden patlaycaq. Rusiye Tışqı işler nazirligi (aqıllı olğanından degil) qamaçavğa «halqara teşkilâtlarda» itiraz bildirecegini ayttı. Angi müessiseler aqqında aytılğanını bildirmediler. Meclisni qamaçav teşkilâtçılarından birini olaraq yasaq etmek çağıruvları Qırım «ükümetinden» ve atta Rusiye Cemaat palatasından kele.
Esas «qonuşqan baş» adet üzre «baş nazir muavini» Ruslan Balbek ola. Yaqında Rusiye neşirlerine bergen intervyülarında sovet ibarelerini de qoştı. Meclisni qırımtatarlarnıñ «ricalarına» köre yasaq ete bileler kibi. Bundan evel Balbek qırımtatar temsil organınıñ faaliyetini İGİL terroristik gruppirovkası ile bağlamağa istegen edi. Bese-belli, «baş nazir muavini» öz noqtaiy-nazarını aydınlatmayıp, «yuqarıdan» kelgen laflarnı yetkize.
Qırım «prokurorı» Natalya Poklonskaya çette qalmayıp, halq deputatları Mustafa Cemilev ve Refat Çubarovnı «ziyanda» qabaatladı. Onıñ bildirgenine köre, Meclis faaliyeti «ekstremistik» olaraq tanıla bile, amma bunıñ içün mahsus tedbirler keçirilmek kerek.
«Şimdi bunı aytmaq daa erte», – dedi Poklonskaya.
Buña baqmadan, Rusiyeniñ Cemaat palatası da laflarğa qoşuldı. Milletlerara munasebetler komissiyasınıñ azaları Rusiye baş prokurorı Yuriy Çaykağa muracaatta bulunıp, Meclisni «ekstremistik faaliyet» ceetinden teşkermege rica ettiler. Komissiya reisiniñ birinci muavini Maksim Grigoryev Meclis vekillerini «Qırım» batalyonınıñ qurulmasında qabaatladı. Grigoryevniñ zanınca, batalyonıñ bazı askerleri İGİL tarafında cenkleşe. Asılında, Suriye cenki mevzusı Rusiye teşviqatı içün esas mesele oldı, Rusiye akimiyeti begenmegen er birini «terroristler» safına yazdıralar.
Bunıñ kibi beyanatlar qamaçav semereligini ve «qırımtatar meselesine» olğan raatsızlatqan munasebetni ask ettire
Bunıñ kibi beyanatlar qamaçav semereligini ve «qırımtatar meselesine» olğan raatsızlatqan munasebetni ask ettire. Rusiyeniñ ukrain yarımadasınıñ işğali tarihında eñ zayıf yer budır. Diger taraftan da, olar işğalci memuriyet ne yapacağını şaşırğanını köstere.
Rusiye arbiyleri qırımtatar milliy idaresini işğalniñ başında da yoq eter ediler, amma bir sıra sebepten bundan vazgeçtiler. Yalıñız qırımtatarlar, qaraylar ve qırımçaqlar (soñki ekisiniñ sayısı pek az) Qırımda kelecegini belgilemek aqqına saipler. Moskva ve oña boysunğanlarnıñ strategik vazifesi tamır halqını «deñiştirmektir». Bu vaziyette işğalciler ne qadar çoq istese de, tek tayaq usulları ile areket etemezler.
Bir qaç menbağa köre, keçken sene baarde Kreml «milliy meseleni» yerli «akimiyetke» berdi. «Baş nazir» Sergey Aksenov ve «spiker» Vladimir Konstantinovnıñ taqımı qırımtatarlarnı Rusiye tarafına celp etecek «ayneci plannı» teklif etti. Aksenovnıñ adamları Meclis azalarına vazifeler teklif etmege başladı. Qorquzuv ve diger usulları ile olar Qurultaynıñ bazı azalarını öz tarafına çektiler, amma bu da yeterli olmadı.
Konstantinov «spiker muavini» vazifesini alğan Meclis reisiniñ sabıq muavini Remzi İlyasovnı faal sürette ögge çıqarğan edi. Yerli qoqlalar Kremlge İlyasovnıñ itibarı büyük olğanını aytıp, bütün milliy idare sistemasını oña köre deñiştirmege mümkün olacağını işandırdılar. «Ayneci plan», er vaqıt olğanı kibi, yalıñız nazariyede güzel oldı. Asılında ise, İlyasov ürmet etilmey, sürgün olunğanlarnıñ «meseleleri çezilecek» kibi lafları ise boş oldı. «Samozahvatlarnıñ qanunlaştırılması» neticesiz oldı, narazılıq alanlarınıñ iştirakçilerini ise topraq damartılarından quvdılar. İlyasov qırımtatar tilinde tasilni qorçalamağa tırıştı, amma «Qırımnıñ cemaat palatasından kelgen» cevabından soñ saqlandı. Qırımtatarlarnıñ «yañı lideri» olaraq bir şey yapmadı. O, semetdeşlerine bir şey kösterip olamay.
Qırım qoqlaları Meclisni bütünley yoq etmege qarar alsa, «ayneci planları» ve Meclisni «deñiştirmek» ğayesi neticesiz olğanını isbatlaycaqlar
Böylece, Qırım qoqlaları Meclisni bütünley yoq etmege qarar alsa, «ayneci planları» ve Meclisni «deñiştirmek» ğayesi neticesiz olğanını isbatlaycaqlar. Moskva Qırım «inqilâpçılarını» öyle de tenbel saya. Siyasiy ve haber köntekstine köre, satqınlarnı «çeşit şübeler raatsızlay». İlyasovnı yavaş-yavaş ekinci planğa çektiler, «qırımtatar piarı» ise müfti Emirali Ablayev etrafında qurula.
Yazğanımız kibi, Ablayevge «diniy liderge» olaraq işanmaq tehnologik ceetten daa muvafaqiyetli kibi körüne. Faqat yalıñız qısqa müddet içün ve yalıñız virtual levha çerçivesinde. Basqıcılar «qarşı trenler ile» ketmege isteyler: qırımtatarlarnı sıqıştıra, amma aynı vaqıtta boysunacaq milliy strukturalarnı quralar. İqtisadiy vaziyet kerginleşkeninen Mecliske qarşı yayğara artacaq. «Vatnikler» qabaatlılarnı taparlar. Yerli «akimiyet» içün de elverişli, o, «ekstremist tatarlar» ve olarnıñ artında olğan «ukrofaşistlerge» işaretleycek. Kreml ise qırımtatar idaresiniñ «ruslaştıruvı» leyhasından bütünley vazgeçemez.
Andrey Zaremba, Qırımnıñ siyasiy közeticisi
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün
