Soñki vaqıtları sıq-sıq hatırlağanım bir qoranta ikâyesini tarif etmek isteyim. Qartbabamnıñ doğmuş Aziz emcesi bar edi, o, sürgünlikke qadar Gorkiy, 4 adresi boyunca (işğalden evel – Milliy bank binası) Aqmescitteki Devlet bankında muasebeci olıp çalıştı. Bu müessiseniñ mesüliyetli hadimi olaraq cebege çağırılmadı ve alman işğali vaqtında Qırımda qalğan edi. 1944 senesi aprel ayında yarımada almanlardan azat etilgen soñ bank işine ğayrıdan başladı. Sürgünlik arfesinde banknıñ qırımtatar hadimlerine seyfte qalacaq pasportlarını berdiler. Aziz emce bir şey olacağını tahmin etti, lâkin bu emirniñ sebeplerini ögrenemedi...
Arhivde bu bank ile bağlı vesiqalarnı tapamayıp, men bu soyum aqqında malümatnı Puşkin soqağındaki Kommunal banknıñ idarecisi olıp çalışqan insannı olaraq qıdırdım. 30-ıncı seneleri boyunca malümat yoq edi, amma qırqıncı seneleri çalışqan qırımtatar hadimleriniñ taqdirini ögrenmege qarar aldım.
…1941 senesi, cenk kete, lâkin bank yarımada işğaline qadar çalışmağa devam ete. Soñra kene işğal ve 1944 senesi aprel ayı Qırımnıñ azat etilmesine qadar malümat yoq. Ve bank eskisi kibi çalışa. Aynı hadimler-qırımtatarlar mayıs 17-ge qadar işini devam eteler. Bir qaç künden soñ mayıs 19-da çıqqan «işten boşatuv qararları» peyda ola, çünki olarnıñ «yaşağan yeri deñişti», bu işke ise başqalarnı qabul ettiler...
Aman-aman aynısı ömür arqadaşı (qızı cenkten evel vefat etken edi) ve soy-sopları ile beraber Özbekistanğa sürgün etilgen Aziz emce aqqında da yazılğandır.
Odessalı Azizge balaban evni ve bütün mal-mülkni qaldırıp, ondan iş teklifini qabul etmege rica etken edi. Amma o, Qırımğa qaytqanda bu yerge başqa adamnı qıdırmağa kerek olacaq dep, red etti.
O vaqıtları Orta Asiyada yahşı tasil alğan adamlar az edi. Böyle tasil alğan ve iş tecribesi olğan insan pamuq azırlağan kontora içün ne qadar qıymetli biri olğanını tasavvur etesiñizmi? Aziz emceni birden işke qabul ettiler. Böylece açlıqtan qurtaldı. Baraqta yaşamağa mecbur edi. Ayda bir kere Aziz rayonğa barıp, esabat bergen edi. Anda nevbette Odessa yeudisi – ticarette baş muasebeci ile tanış ola. O, tuvğan Odessağa qaytacaq edi, lâkin öz işine başqa adamnı tapmaq kerek edi. Odessalı Azizge balaban evni ve bütün mal-mülkni qaldırıp, ondan iş teklifini qabul etmege rica etken edi. Amma o, Qırımğa qaytqanda bu yerge başqa adamnı qıdırmağa kerek olacaq dep, red etti.
– Aziz, tasil alğan adamsıñ, olmaycaq şeyler aytma! Bizni kim keri qaytaracaq? – dep ayta edi ömür arqadaşı.
Er kişi dey edi:
– Aselet vokzalnıñ yanından keçtim, bizni ketirgen vagonlar anda tura...
Qırımda yaşağanlar, Aziz emce kibi, işğalden evelki ayatqa qaytmağa arz etip, boş Aqmescit vokzalında trenlerni közete ve er angi haberde tezden olacaq müsbet neticege bir ümütni qıdıralar
Aziz emce evine qaytamayıp, 1951 senesi 52 yaşında hastalıqtan vefat etti. Onıñ ömür arqadaşı avdetten bir qaç ay evelsi vefat etti – 1988 senesi soylarnıñ bir qısmı Qırımda edi, digeri qaytmağa azırlana edi...
Menim içün bu ikâye ğurbette olğan maddiy şeylerge deñiştirilmegen Vatan sevgisiniñ örnegidir. Keçken seneniñ vaqialarından soñ ve şimdiki vaziyette Qırımda yaşağanlar, Aziz emce kibi, işğalden evelki ayatqa qaytmağa arz etip, boş Aqmescit vokzalında trenlerni közete ve er angi haberde tezden olacaq müsbet neticege bir ümütni qıdıralar...
Elzara Beşuyli, bloger, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarlarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün