Ferngeym, İçki rayonı – Aman-aman beş ay evelsi «fevral 26 işiniñ» iştirakçisi Ali Asanov uquq qoruyıcılar tarafından İçki rayonınıñ Çoyunçı köyündeki eviniñ yanında yaqalanğan edi. O vaqıt beş balanıñ babası olğan kişini bir buçuq yıl evelsi Qırım parlamenti yanında olıp keçken çatışmalarda iştirak etkeninde şeklegen ediler.
İmayeniñ bütün delillerine baqmadan, ne birinci instantsiya mahkemesi, ne de Qırım Yuqarı mahkemesi adliyeciniñ Asanovnı azat etmek ricasını qabul etti. İyün ayında onıñ dörtünci balası dünyağa keldi. Bu quvançlı haberni er kişi Aqmescit SİZOsında aldı. İlk sefer balasını mahkemeden evel qora artından kördi. Mahkemeciniñ qararına köre, o, oktâbr 15-ke qadar apiste yatacaq. Aliniñ tuvğanları ve yaqınları onıñ yaqın vaqıtta qaytacağına ümüt eteler.
Apayı ve balalarınıñ yaşayışı, olarnıñ ümütleri ve beklegen yardımları aqqında Qırım.Aqiqat evlerine barıp ögrendi.
Qırım paytahtından 110 kilometr uzaqlıqta yerleşken İçki rayonı Ferngeym köyüniñ (Aqmescit rayonınıñ Çoyunçı köyü degil) etrafı qazılğan. Yarımada Şimal-Qırım kanalından suv alğanda bu topraqlarda ububatlar öse edi. Al-azırda vaziyet acınıqlı: suv yoq – iş yoq, demek ki, kâr da yoq. Keçken sene Rusiye nezaretine oğrağan Qırım Dnepr suvısız qaldı, yerli sakinler ise – kelirsiz. O vaqıttan berli er bir köy sakininiñ ayatı deñişti.
Ferngeym köyüniñ kirişine yaqın bir buçuq qatlı ev. Mında 1990 senesi Asanovlar Özbek SSC Samarqand vilâyetinde köçip, mında yerleşti. 33 yaşında Ali – çoq balalı qorantanıñ üçünci evlâdı, olar beş qardaş (üç erkek ve qız). «Topraq aşata – çalış, erinme» – bu ibare Asanovlar ailesi içün istisna degil. Pomidor, hıyar, biber, morpatilcan, qartop ve diger sebzeler ösken balaban bostan. Tavuq, qaz, sığır, boğalar ve at bile bar. Balqurtlar. Bundan ğayrı, Asanovlar qorantasınıñ aile işi bar – onlarnen gektarlıq topraq, anda ububatlar östürile edi. Bu qorantanıñ yaşıyışı köyde yaşağan diger insanlarnıñ yaşayışından pek farq etmey.
Mahkeme: İvkinge qarşı zorbalıq qullandı
Bu sene baarde Asanovlarnıñ evine belâ keldi. Aprel 15-te Ali 2014 senesi fevral 26 işi adiseleri boyunca cinaiy işniñ taqiqatı çerçivesinde uquq qoruyıcılar tarafından evden çıqqanda yaqalandı. Eki künden soñ Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi er kişini eki ayğa qadar apiske qapattı.
Taqiqat malümatına köre, Asanov «2014 senesi fevral 26-da kütleviy çatışmalarda (Ukraina topraq bütünliginiñ tarafdarları ve «Rus birligi» firqası vekilleriniñ cumhuriyetniñ parlamenti yanında keçirilgen çoq biñli miting vaqtında – QA) iştirak etip, Ukraina İçki işler nazirligi hadimleriniñ qanuniy talaplarına emiyet bermedi ve vatandaşlar ve «Rus birligi» siyasiy firqası tarafdarlarına qarşı zorbalıq qullandı».
«Böylece, Asanov İvkin ve diger belgisiz şahıslarğa nisbeten zorbalıq qullandı... Asanov ve diger belgisiz şahıslar qol ve ayaqlar, tahta tayaqlarınen Ukraina Cumhuriyetiniñ İçki işler nazirliginiñ hadimleri, «Rus birligi» cemaat areketiniñ tarafdarları ve Qırım Cumhuriyeti samooboronasınıñ vekillerini urıp, Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Yuqarı Radasına kirdi ve 600 000 rublelik mal-mülkini yoq ettiler».
Neticede mahkemeci Tatyana Rube şeklengenni Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ 212-nci maddesi 2-nci qısmı («kütleviy çatışmalarda iştirak etüv») boyunca yapılğan cinayette qabaatladı. İş malümatında aytıla ki, Asanovnıñ yapqan cinayeti içün 3 yıldan 8 yılğa qadar apis cezası berile bile.
Aprel 17-de Asanov üç küçük balası, ağır ayaqlı ömür arqadaşı ve saqat babasını baqa edi. Lâkin buña mahkeme qulaq asmadı
Mahkeme apis cezasını bermek muracaatını qabul etip, «Asanov cinayetten soñ uquq qoruyıcı organlarğa haber etmeyip ketti ve Ukraina vatandaşınıñ pasport saibi olıp, Ukrainada saqlana bile ve şaatlarğa tesir ete bile», dep qarar çıqardı. Bundan ğayrı, «Asanovnıñ diger cinayetlerge alâqası ve ekstremistik faaliyeti teşkerildi».
Asanov ve onıñ imayecisi mezkür cezağa qarşı çıqıp, qabaatlanğan şahıs taqiqat ve mahkemeden saqlanmaycağını ve şaatlarğa tesir etmeycegini bildirgen ediler. Aprel 17-de Asanov üç küçük balası, ağır ayaqlı ömür arqadaşı ve saqat babasını baqa edi. Lâkin buña mahkeme qulaq asmadı.
Bu sene iyün ayında mahkeme Asanovnıñ apis cezasını daa eki ayğa qadar uzattı. Aynısı avgustta da yapıldı – daa bir eki aylıq müddetiniñ bitmesi arfesinde. Kiyev rayon mahkemesiniñ binası yanında Aliniñ ailesi toplaştı: ömür arqadaşı Elnara ve dört balası – beş yaşında Gülnara, dört yaşında Muhammed, eki yaşında Mümine ve eki aylıq Mustafa. Eñ küçügini er kişi ilk sefer kördi. Ali közyaşlarını tutamadı, çünki balası dünyağa kelgende o SİZOda edi.
Bu daqqanıñ fotoresimleri içtimaiy ağlarda çoq edi.
Ömür arqadaşı: bunı beklemedik
Apisten evel Ali ömür arqadaşı, balaları ve saqat babası Ahmet ağa ile yaşağan edi. Hocalıqnı baqa, Elnarağa balalarnı baqmağa yardım ete edi. Onı apiske alğan soñ bütün işler ömür arqadaşına qaldı: sabadan sığırlarnı sağmaq, bostannı suvarmaq, aş pişirmek, balalarnı aşatmaq, urbalarnı yuvmaq ve ilâhre. Mustafa doğğan soñ işler daa çoq oldı. Bu vaziyetlerde olğanı kibi, yardımğa tuvğanları keldi: Aliniñ qardaşları, Elnaranıñ anası ve digerleri – olar hocalıq işlerini ayırdılar.
– Ali yaqalanacağını tahmin etken ediñizmi? O vaqıt iş boyunca bir qar kişi apiske alınğan ve sorğuğa çekilgen edi, belki de, bunı tüşüngen ediñiz? – dep soraymız Elnaradan.
– Bunı beklemedik, böyle bir şey olacağını tahmin etmedik bile. Sorğuğa çekip azat etecekler, dep tüşündik, – dep qayd ete o.
– Aqayıñız yaqalanğan soñ onıñnen körüştiñizmi?
– Yalıñız mahkeme toplaşuvlarında, başqa körüşüvimiz olmadı.
– Ömür arqadaşıñıznı apiske aldılar – büyük bir stress, siz ağır ayaqlı ediñiz. Buña nasıl dayandıñız?
– Allahqa şükür, er şey yahşı keçti. Maneviy ceetten qadın olaraq qıynaldım, ebet. Böyle vaziyetlerde Ali er daim yanımda edi.
– Oğluñız doğğanda Ali nasıl bir duyğularnı is etti?
– Pek quvandı, ebet. Ali Mustafanı mahkemede körip, ağlamağa başladı.
– Balanıñ adını kim uydurdı?
– Ekimizniñ qararı, büyük oğlumızğa kibi küçügimizge de peyğamberniñ adını berdik. Muqaddes ayında (iyün 17-den iyül 17-ge qadar – QA) doğğan olsa edi, Ramazan adını qoyar edik. Biraz erte doğdı.
– Balalar babası azatlıqta olmağanını añlaylarmı?
– Olar añlamaylar, amma olğanlarnı köreler. Muhammed oğlumız babasını mahkemede körip ağladı. Onı azat etecekler, dep tüşüngen edi. Ayatqa çıqıp, qıçırmağa başladı: «Babaçığımnı azat etiñiz».
– Balalar babamız qayda dep sorağanda nasıl cevap beresiñiz?
– Olar er kün soraylar. Men cevap berem: «İşte, kelecek». Onı mahkemede körip, ne iş, ne de musafirlikte olğanını añladılar, – dep ayta Elnara ağlap.
– Evde kim yardım ete sizge?
– Anam hasta olsa da, balalarımnı baqmağa yardım ete. Büyük qızımnı mektepten aldın derslerge alıp barmaq kerek. Hocalıqnı da baqmaq kerek. Azbarda Ali çalışqan traktor tura. Muhammed oğlumız babamnıñ traktorı dep, kimseni onıñ yanına yaqlaştırmay.
– Al-azırda ömür arqadaşıñız ile nasıl bağlanasıñız?
– Maalesef, bağ yoq. Yalıñız mahkemede. Soñki toplaşuvda bir-eki söz aytmağa yetiştirik.
– Bir şey yollaysıñızmı? Uzaq yaşaysıñız da.
– E, er vaqıt. Aqmescitte yardım etken dostlarımız bar. Mından aş torbasını yollaymız, anda Aliniñ sınıfdaşları ala.
– Qırım Yuqarı mahkemesiniñ soñki toplaşuvında ömür arqadaşıñız ve Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ şikâyet arizaları baqılğan edi. Çiygoz Alini oña qarşı malümat bermege zorlağanlarını, amma o razı olmağanını ayttı. Buña nasıl qıymet kesesiñiz?
– Olmağan şeyler aqqında malümat bermek mümkün degil.
– Taqiqatqa köre, Ali Ukrainağa kete bile, buña razısıñızmı?
– Doğrusını aytqanda, altı yıl berabermiz ve bu müddet devamında iç bir kere qıtağa barmağan ve bu künge qadar böyle bir istegi olmadı. Mında yaşağanımız kibi yaşaymız, küçük balalarımız bar.
– Gazıñız yoq, suvuqlar kelecek, eviñizni nasıl qızdıracaqsıñız?
– Sobamız bar. Ev küçük degil, balalar öse – nasıl dayanaycağımıznı bilmeyim. Qıyın. Ali azatlıqqa çıqacağına ümüt etemiz.
– Ömür arqadaşıñızğa muracaat etmege imkânıñız olsa edi, ne aytar ediñiz?
– Balalar öse, küçügi 2,5 aylıq, Muhammedge oşay, er kes sağ, qasevetlenme, dep aytar edim. Ali, azatlıqqa çıqmañı isteyim, bizim ile, qorantañ ile beraber olmañı isteyim, Mustafanı quçağına alırsıñ, balalarnıñ yanında olursın. Olarnı doğurdıq ve özümiz içün österemiz.
Subetimiz evniñ azbarındaki topçanda keçti. Elnaranıñ quçağında eñ küçük balası bar edi, yanında eki qızı ve oğlu otura ediler. Olar aileniñ fotoresimlerini baqıp otura ediler.
– Anaçığım, babaçığım, – dep ayta küçük qızı Mümine fotoğa baqıp.
Putinge muracaat
Tezden Elnaranıñ anası keldi. «Ali bir yerge ketmeycek edi. Onıñ ailesi, dört balası bar, ne içün saqlansın?», – dep ayta Zarema hanım.
Qadın Rusiye prezidenti Vladimir Putinge muracaat etip, kiyevini azat etmek içün yardım istedi:
– Ürmetli Vladimir Vladimiroviç Putin, lütfen, yardım etiñiz, balalar qıynala, qızım zor alda, er şey oña qaldı: hocalıq, ev. Balalarımıznı acıñız. Torunlarıma pek qıyın. Ana közyaşlarını añlañız. Kiyevim balalarsız yaşamay. Balalar babasını bekleyler. Tezden qış kelecek, qzım dört balanı nasıl baqsın? Ali ötmek qazana. Lütfen, yardım etiñiz.
«Oğlumnıñ yaqalanğanını ve apiske alınğanını ögrenip açuvlandım. O, boş yerde zarar kördi», – dep açuvlana Aliniñ babası Ahmet ağa.
Asanovnıñ ağası Memet Qırım.Aqiqatqa dey ki, keçken sene Aliniñ uquq qoruyıcı organlar ile küçük bir zıddiyeti oldı. "Olar onı şimdi yaqalap, kerekli malümatlarnı alırlar, dep tüşüneler. Fevral 26-da mitingde men de, Server qardaşım da bar edik», – dep ayta Memet Asanov.
Şimdige qadar ne akimiyet vekilleri, ne diniy idareniñ vekilleri Asanovnıñ tuvğanlarınen bağlanmadılar. Onı azat etüvde yardım etmek ya da kefalet bermek teklifi olmadı.
Soy-sopları adliyeci, öz küçü ve cemaat yardımına ümüt beslep, Ali yaqın vaqıtta azatlıqqa çıqacağını bekleyler.
