Rusiye tarafından işğal etilgen ukrain Qırımında 18 buçuq biñden ziyade bala birinci sınıfqa kirdi. Qırımtatar ve ukrain mektepleriniñ vaziyeti nasıl? Bu mekteplerniñ talebeleri ana tilinde ders kitaplarını aldılarmı? Bunı Qırım.Aqiqat mühbiri Mıroslava Kanarska Radio Svobodağa Aqmescitten telefon vastasınen tarif etti.
Üç sınıf qırımtatar tilinde ders alacaq, dört sınıf – rusça. Qırımtatar milliy mektebiniñ vaziyeti böyle!
– Qayd etmek isteyim ki, bugün Eşref Şemi-zade adına №42 qırımtatar mektebiniñ birinci çañ bayramını ziyaret ettik. Oquv yurtunıñ reberligi aytqanına köre, bu sene birinci sınıf talebeleriniñ sayısı rekord oldı. Bu mektepte 7 dane birinci sınıf açıldı. Faqat meraqlı bir şey: yedi dane birinci sınıftan – üç sınıf qırımtatar tilinde ders alacaq, dört sınıf – rusça. Qırımtatar milliy mektebiniñ vaziyeti böyle!
Daa eki yıl evelsi bu mektepte dersler qırımtatarca berile edi, mektep büyük olğanından mında Aqmescit balalarından ğayrı, rayonlardan kelgenler de oquy edi. Bu sene mektep açılışınıñ 10 yıllığını qayd ete. 8 yıl devamında mektep yalıñız qırımtatar tilinde çalışa edi, lâkin işğalden soñ problemler peyda olmağa başladı.
Bala qırımtatar tilinde tasil alsın dep, onı mektepke berdiler. Soñra ise dersler rusça añlatılacağını ögrendiler
Ana-babalar şikâyet ete. Bugün birinci sınıf talebeleriniñ ana-babaları ile laf ettik. Analardan biri bildirgenine köre, onıñ balası rus tilli sınıfqa tüşe. Olar açuvlanalar. Çünki qoranta Aqmescitniñ bam-başqa tarafında yaşap, balası qırımtatarca ders alsın dep, bu mektepke keldi. Soñra ise balası rus tilinde tasil alacağını ögrendiler.
Sınıfqa 7 kitap berildi, eki danesini ocalar alacaq, 5 danesi – 28 talebege
Meraqlısı şu ki, qırımtatar mekteplerinde ne ders kitapları, ne de oquv qullanmaları bar. Balalarnıñ bir şeyi yoq. Misal olaraq, 8-inci sınıf talebesiniñ ana-babası dey ki, olarnıñ sınıfına 7 kitap berildi, eki danesini ocalar alacaq, 5 danesi – 28 talebege. Ana-babalar buña da açuvlı, bütün bu meselelerni öz aralarında laf eteler.
– Aqmescitniñ ukrain mektep-gimnaziyası nasıl alda? Malüm, keçken yılları (Rusiyeniñ Qırım işğalinden evel) bu gimnaziya pek faal ve eyi sayıla edi.
– Bugün ukrain gimnaziyasını da ziyaret ettik. Andaki vaziyet böyle: işğalden soñ yerli «akimiyet» mektep adından «ukrain» sözüni silmek qararına keldi. Gimnaziya adını deñiştirdiler. Al-azırda mektep «Aqmescitniñ akademik gimnaziyası» belediye bücet umumtasil müessisesi adını taşıy. Amma bu da eñ esası degil.
Ukraina zamanlarında bu mektep pek populâr edi. Anda istidatlı balalar, ana-babası siyasetçi, iş adamı olğan balalar oquy edi. Ögrenüv sistemasında bu mektep pek inkişaf ete edi. Lâkin işğalden soñ ukrain tilinde ders bergen sınıflar ya qapatıla edi, ya da ana-babalarnı toplap, Rusiye standartlarına keçkeninden sebep dersler rusça añlatılacaq, dep aytqan ediler.
Ders kitapları, qullanmalar yetmey. Ukrain sınıfları olğan yerlerde
Berilgen malümatqa köre, 1000 talebe oquğan mektepte yalıñız bir qaç sınıf ukraince ders ala, çünki ana-babaları mektüp yazıp, şikâyet etmege başladılar. Bir çoq ana-baba balasını qıtağa, Ukrainağa, tasil almağa yollaycaq ola. Qırımtatar mekteplerinde olğanı kibi: ders kitapları, qullanmalar yetmey. Ukrain sınıfları olğan yerlerde.
– Ukrain gimnaziyasınıñ ukrain sınıflarında qaç talebe oquy?
– Biñ talebeden tahminen yüz kişi. Bu eñ çoq, çünki bu raqamlarnı bizge kimse aytmay, bunı açıq aytmağa istemeyler. Amma ana-babalar ile laf etken soñ 100-150 talebe olğanı añlaşıla.
«Qırımnıñ tasil, ilim ve gençlik naziri» Natalya Gonçarovanıñ bildirgenine köre, Qırımda qırımtatar mektepleriniñ ağı qala ve 15 oquv yurtundan ibaret.
Gonçarova dey ki, bu sene Qırım mekteplerinde ukrain tilinde ders berilecek sınıflar açılmaycaq, çünki istegenler yoq.
«Bu sene Qırımda ukrain tilinde ders berilecek sınıflarnıñ açılması aqqında malümat yoq, lâkin bir çoq mektep bu fenni fakultativ olaraq qaldırdı», – dep ayttı nazir.
Onıñ qayd etkenine köre, Qırımda ukrain tilinde tasil almağa istegenlerniñ sayısı ep eksile.
«Bu sene bir sınıf bile açılmay», – dedi Gonçarova.
Keçken oquv yılında ukrain tilinde ders berilgen sınıflar 20 mektepte bar edi.
Metnniñ asıl nushası – Radio Svoboda saytında
