Türkiyeden Qırımğa insan aqlarınıñ vaziyetini ögrenmek içün yollanğan ğayrı resmiy eyyet yolbaşçısı Zafer Üskül bildirdi ki, eyyet Qırımda söz serbestligi, mahkeme meseleleri, tasil, mal-mülk ve mesken toqunmamazlığı ile bağlı insan aqlarınıñ bozulmasını qayd etti. Bunı Türkiyeniñ TRT teleradiokompaniyası bildire.
Onıñ aytqanına köre, eyyet dört kün Qırımda bulunıp, Qırımtatar Milliy Meclisi, kütleviy haber vastaları, din adamları, ükümetten tış teşkilâtlarnıñ azaları, em de adiy vatandaşlar ile körüşti.
Üskül qayd etti ki, bu iş devamında cumhuriyetniñ reberligi eyyet azalarını taqip ete edi.
«Muhalifet ayta bilecek adamlarnen körüşmemizni istemey ediler. Yanımızdan ayırılmay ediler. Mıtlaqa yanımızğa bir nevbetçi berdiler», – dep ayttı Üskül.
Zafer Üskülniñ aytqanına köre, bir çoq qırımtatarı olarnıñ evlerini tutıp alacaqlar dep qorqa, çünki bazılarınıñ mal-mülk saibi olmaq aqqını tasdıqlağan vesiqaları yoq. Onıñ qayt etkenine köre, qırımtatarlarnı «Rusiye vatandaşlığına keçmege» zorladılar. Çetel adamlarınıñ yalıñız bir qısmınıñ Qırımda bulunmaq imkânı bar, Rusiye vatandaşı olmağanlarnıñ tasil ve tibbiy hızmetlerini körmek imkânları yoq, – dedi o.
Eyyet yolbaşçısınıñ aytqanına köre, qırımtatar tili rus ve ukrain tillerinen aynı derecede devlet tili olaraq qabul etilse de, «amelde bunı yerine ketirmeyler».
«Tatarca ariza bermek mümkün degil. Cumhuriyetniñ er sakini rusça bile, dep añlatalar vekâletli adamlar», – dep aytıla haberde.
Türkiye eyyetiniñ yolbaşçısı Üskül bildirdi ki, qırımtatarlarnıñ meselelerini al etken Qırımtatar Milliy Meclisi qapatılğan soñ ciddiy problemler peyda oldı. O, Meclis reisi Refat Çubarov ve teşkilâtnıñ diger azalarınıñ Qırımğa kirişi yasaq etilgenini hatırlattı. Meclisniñ mal-mülki tutıp alındı, qırımtatarlar qurğan «Qırım» Fondu qapatıldı. Onıñ mal-mülkini de tevqif ettiler. Üskülniñ qayd etkenine köre, hayriye teşkilâtqa ait mal-mülkniñ musaderesi halqara uquqqa zıt kele.
Üskülniñ aytqanına köre, qırımtatar kütleviy haber vastaları da basqı altında buluna. «Söz serbestligi alanında ciddiy bozuvlarnı qayd ettik», – dep ayttı professor Üskül.
Onıñ aytqanına köre, Qırımda ev, medrese ve camilerniñ tintüvleri arttı. Üskülniñ bildirgenine köre, ğayıp olğan ve qaçırılğan qırımtatarlarnıñ işleri boyunca taqiqatlarğa emiyet berilmey. Onıñ aytqanına köre, mahkeme işlerinde de büyük problemler qayd etile.
Professor Üskülniñ qayd etkenine köre, Türkiye eyyetiniñ azaları Qırımnıñ İnsan aqları institutınıñ vekilleri ile körüştiler. İnstitut reberleri deyler, «cumhuriyet keçici müddetni yaşay, ve bütün problemler al etilecek». Faqat, Üskülniñ aytqanına köre, belli bir plan bile yoq.
Türkiye eyyetiniñ Qırım vaziyetine dair maruzası Rusiye Federatsiyasınıñ prezidenti Vladimir Putinge de yollandı.
Alim ve uquq qorçalayıcılardan ibaret ğayrı resmiy Türkiye eyyeti 2015 senesi aprel soñunda yarımadanı ziyaret etti.
Eyyet erkânına bir vaqıtları Türkiye parlamentiniñ insan aqları tedqileriniñ komissiya yolbaşçısı olğan, Türkiye Büyük Milliy Meclisiniñ Adalet ve Kalkınma partisinden sabıq deputatı Mehmet Zafer Üskül, uquq qorçalayıcı Levent Korkut, Avrasiya regionınıñ memleketleri ile Tışqı iqtisadiy alâqalar şurasınıñ koordinatorı Çala Mazlum, Türkiye aliy oquv yurtlarınıñ ilmiy hadimleri kirdi.
