Kiyev – Ukrainanıñ qıtaiy qısmında ve Qırımda qırımtatar halqınıñ sürgünligi yıllığına bağışlanğan tedbirler keçti. Qıtada mayıs 18 künü devlet seviyesinde keçti, biñlerce insan miting ve diger numayşlarğa çıqtı. Aqmescitte miting yasaq etildi, nevbetteki yaqalanuvlar yüz berdi. Qırımtatar Milliy Meclis reisi Refat Çubarov Qırım.Aqiqatqa bergen izaatında keçken tedbirlerge qıymet kesti ve vatandaşları Ukraina ükümeti ve dünya toplulığından nasıl bir areket beklegeni aqta tarif etti.
– Qıtaiy Ukraina sakinleri ve memleket akimiyeti mayıs 18 künü matem tedbirlerinde faal iştirak etti. Qıtada qırımtatarlarğa destek seviyesi büyük olğanı aqta aytmağa mümkünmi?
– Tam bir malümatımız şimdi yoq, amma bu kibi tedbirler evel keçirilmegen şeerlerden haber kele. Ukrainanıñ vilâyet ve şeerlerinde qırımtatar halqınıñ sürgünligi yıllığına bağışlanğan hatıra tedbirleri ukrain toplulığında qırımtatarlarğa munasebetniñ deñişüvini kösterdi. Bu qırımtatar halqınıñ yigirminci asırdaki faciasından degil de, qırımtatar halqınıñ Ukrainadaki rolünden sebep olğandır.
Şusı müim ki, bu tedbirler Qırım işğali ve onıñ Ukraina terkibine qaytmasınıñ problemlerini kün tertibine qaytardı.
– Kiyev Maydanında keçirilgen miting aqta ne ayta bilesiz? O qadar insannıñ kelecegini beklegen ediñizmi, yoqsa daa da çoq adamnı beklediñiz?
– Biz 4-5 biñ insannıñ kelecegini bekley edik. Arizanı yazğanda, yañılmasam, beş biñge qadar insannı qayd ettim. Qırımtatarlardan olmağan insanlarnıñ mitingge kele bilecegini de nazarğa aldıq – Qırımnı Rusiye Federatsiyasınıñ işğalinden soñ terk etkenler, Kiyev sakinleri: ukrain, rus, diger millet vekilleri.
Belkim, olardan çoqusı diasporalarınıñ bayraqları altında kelecegini tasavur da etmedim. Kördiñiz, anda Azerbaycan, Çeçnâ, Türkiye bayraqları köterildi. Mitingden soñ olarnı tutqan insanlarnen aselet subetleşken edim. Kiyevde, Ukrainada çalışqanını bildirdiler. İş adamları, studentler, böylece olar qırımtatarlarğa öz birdemligi köstermege niyet ettiler.
Biz Qırımnıñ işğalden azat etilmesi boyunca halqara yol haritasını işlep çıqarmalımız.
– Mayıs 18 künü prezident Petro Poroşenko ve baş nazir Arsegiy Yatsenük qırımtatarlarğa ileride de yardım kösterecegini kefil ettiler. Poroşenko Qırımnıñ Ukrainağa qaytarılması boyunca yañı yol haritası işlep çıqarılacağını da vade etti. Yaqın zamanda memleket yolbaşçılığından qırımtatar halqınıñ aqları ile bağlı nasıl areketlerni bekleysiñiz?
– Menimce, biz eñ yaqın vaqıtta yol haritasını işlep çıqarmaq kerekmiz, amma tek ukrain akimiyetiniñ degil, cemaatçılıq, Meclis areketiniñ haritası olmalı. Qırımnıñ işğalden azat etilmesi boyunca halqara yol haritasını işlep çıqarmaq kerekmiz.
Evelden şunı qayd emtek isteyim ki, bu yol haritasında arbiy areketlerniñ ola bilecegini red etem. Amma şusı añlayışıla ki, halqara cemaatçılıq Qırımnıñ işğalden azat etilmesi kibi sualni Rusiye Federatsiyası ile dialognıñ er çeşitine kirsetmeli. Menim içün bu şubesizdir. Bu kibi yol haritası olmalı, ve halqara tedbirlerni de nazarda tutmalı.
Qırımda Rusiye rejiminiñ aqiqiy sıması kösterilgen edi
– Refat ağa, ya Qırımda keçken matem tedbirlerine nasıl qıymet kesesiñiz?
– Mında aqıl-feraset noqtaiy-nazarından qıymet kesmege qıyın. Qırımda Rusiye rejiminiñ aqiqiy sıması kösterilgen edi. Avtoritar rejiminiñ totalitar olmasına yol bergen ümde ve qıymetlerni cemaat añına kirsetmege çalışqan rejim.
Elbet, Rusiyede stalinizmniñ ğayrıdan tiklenmesine qol tutqan rejim diger noqtaiy nazarğa yer beremez. Qırım akimiyeti Aqmecstte hatıra tahtası, Livadiyada Stalin abidesiniñ qoyulması ile Qırımda stalinizm, Stalin tapınuvına qol tuttı. Qırımtatar halqı qurbanlarınıñ hatırasına matem tedbirlerni keçirmege izin berse, hucur bir şey olur edi. Mında cinayetçilerden birincisi – Stalin aqqında söz yürsetilecek edi de. Demek, olar Stalinge işanğan Putinni qorçadadılar.
