Aqmescit – Hıdırlez bereket bayramınıñ qayd etilmesine qadar bir qaç kün qalğanda qırımtatarlarnıñ bayramğa qoşulması ile bağlı fikirleri farqlı oldı. Bazıları qırımtatarlar bir şeyge baqmadan, urf-adetlerini unutmamaq kerek, bu sebepten akimiyetniñ bayramına barmalı, dep aytalar. Digerleri ise, aksine, bunıñ kibi tedbirlerniñ zamanı degil, dep tüşüneler.
Hatırlatamız, soñki beş yıl devamında Qırımda Qırımtatar Milliy Meclisiniñ teşebbüsi ile, em de cumhuriyet akimiyetiniñ yardımı ile qadimiy türk bereket bayramı – Hıdırlez keçirilgen edi. Keçken yılları tedbir «Şaherezada» kompleksi yanında (Bağçasaray-Aqmescit yolunıñ 25-inci kilometri) ötkerilgen edi. Keçken sene Meclis qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilevniñ Qırımğa kirişi yasaq etilgeninden sebep Hıdırlezniñ qayd etilmesini lâğu etken edi.
Aksönovnıñ buyruğı
Bu sene Hıdırlezni qayd etmek kerekmi ve qırımtatarlar oña qoşulmalımı kibi fikirler farqlı oldı. Belli munaqaşalardan soñ Qırım akimiyeti qırımtatar bayramını mayıs 3-te eski yerde qayd etmege qarar aldı. Bunıñnen bağlı emirni cumhuriyetniñ yolbaşçısı Sergey Aksönov imzaladı. Tedbirni Nazirler şurası, Bağçasaray rayonınıñ memuriyeti, Halq dostluğı evi ve «Krım» teleradiokompaniyası teşkil eteler.
«Hıdırlez milliy bayramı milliy medeniyetlerniñ yardımı ve inkişafına, Qırım Cumhuriyetinde milletlerara munasebetlerniñ eyilişmesine yönelgen», – aytıla Qırımnıñ Milletlerara munasebetler ve sürgün olunğan grajdanlarnıñ işleri boyunca Devlet komitetiniñ beyanatında.
Türkiye yırcısı Günay ve «Uç-kuduk» özbek taqımınıñ çıqışı beklenile
Komitetniñ malümatına köre, bayramnıñ maqsat ve vazifeleri arasında: milliy halq icadınıñ inkişafı ve yardımı; qırımtatarlarnıñ urf-adetleri ve ananeleriniñ saqlap qalması; Qırımda yaşağan halqlarnıñ medeniy ve milletlerara bağlarnıñ pekitilmesi içün şaraitlerniñ yaratılması; gençlerde halqnıñ medeniyeti ve ananelerine merağını şekillendirüv ve ilâhre.
Bu sene bayramda Qırımnıñ şeer ve rayon memuriyetleriniñ resmiy eyyetleri, Rusiye Federatsiyası regionlarınıñ resmiy eyyetleri, Qırımnıñ milliy icadiy taqımları iştirak etecektir. Çetel icracılarınıñ iştiraki de beklenile: Türkiye yırcısı Günay, Özbekistan ve Rusiyede nam qazanğan artist Natalya Nurmuhammedova, «Uç-kuduk» özbek taqımı.
Cemaatnıñ diqqatını bayramğa celp etmek maqsadı ile Qırım kurort ve turizm nazirligi Hıdırlez aqqında malümatnı kezinti büroları ve turistik şirkelerge yolladı, olar turistlerni Bağçasaray rayonına alıp kelmek kerekler. Akimiyet bayramğa tahminen 20 biñ kişi kelecegini bekley.
Yakubov: Bir sabanğa yekli
Hıdırlez keçirilmesine qoltutqanlar arasında professor, Qırım müendislik pedagogika ünivesitetiniñ rektorı Fevzi Yakubov bar edi. «Miting ve dualarda halqıma muracaat etem: beraber olayıq, bir olayıq. Hıdırlez bayramı bunıñ kibi birleşmege yardım ete». O, diger millet temsilcilerine de Hıdırlezge kelmege teklif etti: «Men bayram emblemasını böyle yapar edim – farqlı millet temsilcileri bir sabanğa yekli, çünki epimiz köylümiz».
Bir yerde bulunıp, mında yaşağan adamlarğa aqıl ögretmek doğru degildirFevzi Yakubov
KİPU rektorı Hıdırlez bayramınıñ qayd etilmesine qarşı çıqqanlarnı tenqid etti. «Ayat böyle ki, er daim bir küç başqası ile küreşecek, o ne içündir buña çağıra: «Bayramğa kelmeñiz»... Bir yerde bulunıp, mında yaşağan adamlarğa aqıl ögretmek doğru degildir», – dep ayttı Yakubov Aqmescitteki matbuat konferentsiyasında.
«Meclis iştirak etmesini imkânsız dep saya…»
Qırımtatar Milliy Meclisi akimiyetniñ teşebbüsine qoltutmayıp, Hıdırlezni keçermekten vazgeçti. «Akimiyet Qırımda qırımtatar halqınıñ aq-uquqları ve umumen insan aqları felâket vaziyetinde olğan vaqıtta milliy bayramğa azırlıq köre», – dep aytıla Meclisniñ toplaşuvında qabul etilgen beyanatta.
Temsil organınıñ malümatına köre, bunı insanlarnıñ ğayıp olması ve qaçırılması, Mustafa Cemilev, Meclis reisi Refat Çubarov, cemaat erbapları İsmet Yüksel ve Sinaver Kadırovnıñ Qırımğa kiriş yasaqları, Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ apiste tutulması, Meclis ve yerli milliy idare organlarınıñ azalarına qarşı açılğan sahte cinaiy ve memuriy işler, sorğu, tintüv, yaqalav, apis ve para cezaları, ticaret işine keder etüv, bir sıra qırımtatar kütleviy haber vastasına çalışmaq imkânı berilmegeni, Meclis ve qırımtatar cemaat teşkilâtlarınıñ sıñırlaması, kütleviy tedbirlerni keçirmek yasaqları isbatlay.
Bu vaziyette, beyanatta aytılğanı kibi, Meclis «Hıdırlezniñ teşkil etilmesini ve keçirilmesini imkânsız dep saya». «Vatandaş ve siyaset aq-uquqları bozulğan semetdeşlerimiz ve Qırım sakinlerine birdemlik kösterip, Meclis Qırım akimiyeti tarafından teşkil etilgen ve keçirilgen resmiy bayramlarda iştirak etmesini imkânsız dep saya», – dep qayd etile beyanatta.
«Halqnı bölmek»
Meclis reisi Refat Çubarovnıñ fikirince, Qırım akimiyeti Hıdırlez bayramını qullanıp, qırımtatar halqını bölecek ola.
«Milletimizni parçalamaq, küreş meydanlarından uzaqlaştırmaq içün, yapqan ve yapacaq cinayetlerni dünyadan saqlamaq içün Qırımdaki işğalciler ya da okkupantlar mayıs 3-te tantanalı şekilde Hıdırlez bayramınıñ keçirilmesini ilân ettiler ve buña azırlanalar. Bu aynecilikniñ manasını epiñiz yahşı añlaysıñız. Yazıqlar olsun, bu yapqan cinayetlerinde işğalciler aramızdan kendilerine oşağan bazı semetdeşlerimizni qullanalar», – dep ayttı Çubarov.
Meclis reisiniñ muavini İlmi Ümerov vaziyetni Qırım.Aqiqatqa izaatlap, «taun vaqtında bayram yapmaq doğru degil», bu sebepten o ve onıñ qoranta azaları Hıdırlezde iştirak etmeyceklerini bildirdi. «Akimiyetni tanımasaq, onıñnen beraber cumhuriyet derecesinde keçirilgen şeñ bayramlarda iştirak etmek – yañlış bir siyasiy adımdır. Başqalarğa da iştirak etmemege ve halqına zarar ketirmemege tevsiye etecem», – dep qayd etti Ümerov.
«Qulluq yolu»
Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl emin ki, er bir semetdeş bücet saasında çalışsa ve Hıdırlezge barmasa, işten boşatıla bile kibi telüke altında qalsa, milliy bayramnıñ qayd etilmesinde iştirak etmekmi-yoqmı qarar almaq kerek.
Bir çoq semetdeşimiz printsiplerinden vazgeçmemek içün iş, amanlıq ve diger şeylerni ğayıp ettiNariman Celâl
«Meclis adamlarnı iç bir vaqıt olarnıñ istegine qarşı bir şey yapmağa zorlamağan edi, – dep ayttı Celâl Qırım.Aqiqatqa. – Ekinci taraftan, men bir şeyni hatırlatmaq isteyim, bir çoq semetdeşimiz printsiplerinden vazgeçmemek içün iş, amanlıq ve diger şeylerni ğayıp etti. Bugünde-bugün başqalarnıñ aytqanlarını yapmaq, – qulluq yolu, dep tüşünem. Serbest olmağan bir cemiyet yoludır».
Meclis reisiniñ birinci muavini qayd etti ki, «belli sebeplerden Hıdırlezge baracaq insanlarnı takbih etmeycek».
Qayd etmeli ki, içtimaiy ağlarda da qırımtatarlar arasında Hıdırlezge barmaq ya da barmamaq meselesinde munaqaşalar keçmekte. Bayramğa barmaycaqlar tabiatqa çıqmağa ya da tuvğanları ve dostlarınen vaqıt keçirmege qarar aldılar.
Metnde Qırım yarımadasında resmiy şekilde qullanılğan ıstılalar mevcut
