2014 senesi aprel 11-de Qırım Devlet şurası nevbetten tış sessiyasında Qırım Cumhuriyetiniñ Anayasasını qabul etti. Onıñ birinci yıllığı munasebetinen Aqmescitte aktsiya olıp keçti: studentler Anayasanı şeer sakinlerine tarqattılar.
Rusiye bayrağınıñ renkleri ile yeleklerge kiyingen üçer kişi gizlemey: özleri Qırımnıñ Esas Qanunını oqumadılar. Qırmızı yelekte genç bir erkek aktsiya angi vaqia ile bağlı olğanını bile aytıp olamadı. Diger yerde studentler bilgilerini kösterdiler.
«Bizler Qırımnıñ malümat nazirligi ile beraber Qırım Anayasasını tarqatamız. Yarın Anayasa qabul etilmesiniñ bir yılı olacaq, ve bizler adamlar cumhuriyetimizde öz aq-uquqları ve vazifelerini bilsinler dep, bunı yapamız», – dep ayttı student Maksim Qırım.Aqiqatqa.
2,5 biñ nushanı bir-eki saatte tarqattılar. Bazı noqtalarda – daa ziyade. Glavpoçtamt yanındaki meydanda studentler 250 risaleni 20 daqqa içinde tarqattılar. Bazı adamlar ekişer risale istediler.
«Özüme ve ana-babama, – dep ayta genç qız. – Bu bizim anayasamız da – yañı, Rusiye! Aqqlarımıznı bilmek kerekmiz».
«Bedavamı? – dep soray studentlerden qartana. – Beriñiz aysa».
Vesiqanıñ saipleri 2014 senesi aprel 11-de Aqmescitte doğğan balalar oldı, – Esas Qanunnıñ yaşdaşları. İçki siyaset nazirliginde qırımlılar bunıñ kibi Anayasanı 20 yıldan berli beklegenlerini tüşüneler.
«Mında keniş vekâletlerimiz aks ettirilgen, cumhuriyetke iqtisadiyatımıznı, medeniyetimizni ve diger saalarnı inkişaf ettirmek imkânları berildi», – dep tekrarlay Qırımnıñ içki siyaset, malümat ve bağ naziriniñ muavini Yuliya Martınovanıñ aytqanlarını akimiyetniñ tarafdarı olğan Krıminform saytı.
Cemi 50 biñ nushası çıqarılğan Anayasa Qırımnıñ üç devlet tilinde basılğan, – rusça, ukraince ve qırımtatarca. «Qırımtatarca» sözüni Rusiyede olğanı kibi – kene de defisnen yazdılar.
«Anayasada bile halqımıznı aşaladılar, aselet yoqsamı? – dep ayta Zeniye adında qadın. – Mına daa bir şey açtım: «Kütleviy haber serbestligi kefil etile, tsenzura yasaq etilmekte». ATRge bu serbestlikni nasıl etip temin etkenlerini kördik. Angi aq-uquqlar aqqında aytamız? Mında adamlarnıñ tek bir aqqı bar – susıp oturmaq. Mına daa bir madde: «Er kesniñ ana tilini qullanmaq, tasil, terbiye, oquş ve sanat tilini saylap almaq aqqı bar». Bu aq qayda eken? Ukrain tili mekteplerde barmı? Bu yalıñız güzel laflar».
Bu vesiqa iç bir şeyni kefalet etmey
«Saifeledim – ve birden bir sıra sualim peyda oldı, – dep izaatlay Anayasanı Aqmescitniñ sakini. – Mına, misal olaraq: «Qırım Cumhuriyetinde akimiyet halqqa aittir». «Qırım halqı» kibi bir ıstıla yoq. Soñra: «İçtimaiy siyaset lâyıq yaşayışnı temin etecek şaraitlerniñ yaratılmasına yönelgen». Yüksek fiyatlar aqqında laf ketse, elbet de, – «lâyıq» yaşayış. Ya da mına: «Qırım Cumhuriyetinde şahsiy, devlet ve diger mülkiyet şekilleri tanıla ve aynı şekilde imaye etile. Devletleştirüvge ise ne oldı? İşbu Anayasanıñ dos-doğru bozulmasıdır. Bu madde: «İç bir kimse basqı, zorbalıq, diger qaba ya da insan itibarını bozğan munasebetke oğramamalı». Acayip sözler, lâkin keçken baarde Qırımda olğanlarnı epimiz bilemiz, – bu maddede olğan er şey ve ondan da ziyadesidir. Tam o vaqıt bu Anayasanı uydurğan ediler, adamlarnı ise qaçıra ve arbiy komissarlıqnıñ mağazasında tuta ediler. Bu vesiqa iç bir şeyni kefalet etmey».
Qırım Yolbaşçısı Sergey Aksönov ise Anayasanı qabul etüv Kününi «demokratiya künü» olaraq qayd etti. Qırım Devlet şurasınıñ prezidiumı qırımlılarnı Anayasanıñ yıllığı ile hayırlap, onıñ qabul etilmesini «devletçilikniñ meydanğa kelüvniñ müim bir basamağı» dep adladı.
«Onıñ qabul etilmesi (Anayasanıñ – muar.) qırımlılar ögünde keniş imkânlar açtı, cumhuriyet ve umumen Qırım cemaatınıñ inkişaf temelini belgiledi. İlk sefer regionnıñ eskiden yalıñız arzu ete bilgen vekâletleri ve aq-uquqları peyda oldı».
Qırım Cumhuriyetiniñ Anayasa Künü Qırımda bayram ve tatil olaraq ilân etildi. Lâkin bu sene cumaertesi kününe rastkelgeni içün daa bir tatil yalıñız kâğıtta qayd etildi.
