Bir qaç künden berli Vilniuste yaşağan genç Litvaniya tatarı ile subetten alğan teessuratlarnıñ tesiri altında bulunam... Bilmegenler olsa, Litvaniya, olar da Poloniya-Litvaniya tatarları – Litvaniyağa qaçıp ketken Tohtamış han ile beraber Büyük Litvaniya Prinsligine Qırımdan kelgenlerdir.
Litvaniyanıñ Trakai şeerinde Qırımnıñ birinci hanı olğan Haci Geray dünyağa keldi. Asırlar devamında arbiy hızmet tatarlarnıñ esas işi olğan edi. Olar Büyük Litvaniya Prinsligi at ordularınıñ büyük qısmını teşkil ete, Litvaniya prinsleriniñ şahsiy saqçılar arasında buluna ediler. Aynı bu sebepten alâ daa memlekette sayğı köreler.
1997 senesi Litvaniyanıñ Bankı Litvaniyadaki qırımtatarlar ve qaraylarnıñ altı yuzlik tarihına bağışlanğan yubiley parasını azırladı. Vilniusteki merkeziy soqaqlardan biri «Tatar» adını taşıy, civarında ise «Qırq tatar» eski adı ile köy bar eken. Ana tilini daa bir qaç asır evelsi unutqanlar, adları ve soyadları ise deñişken. Lâkin Litvaniya tatarları cemiyetleriniñ birligi çalışa, er ay «Litvaniya tatarları» mecmuası çıqarıla, folklor ansambli bar. 4 cami bar ve hızmet ete – musulman dini assimilâtsiyağa bütünley oğramamağa yardım etti.
Olar içün altı asırlıq Litvaniya icretinden qaytmaq bizim içün yarım asırlıq Orta Asiya sürgünliginden qaytmaq kibi
Doğrusını aytqanda, men uzaqtan vatan sevgisine inanmayım. Hususan keçken sene olıp keçken adise-vaqialardan soñ. Lâkin mında bu qız dey ki, onıñ emcesi bir qaç yıl evelsi Qırımğa qayttı. Eşitkenime inanmayıp, tekrar sorayım: «Litvaniyadanmı? Qaytıp keldi, köçip ketmedi? O, anda ne vaqıt yaşağan edi?»
– Büyük Litvaniya Prinsligi zamanından berli...
Subetdeşim meni ayrette qaldırmağa devam ete:
– Bizler de yaqın vaqıtta Qırımğa qaytacaq edik, ana-babamnıñ nefaqağa çıqmasını bekledik. Qartanam da er vaqıt qaytmaq kerekmiz, dep aytqan edi. Bütün soy-soplarımız anda. Lâkin şimdilik, elbette, mında qalacaqmız...
İşğal, viza rejimi...
Buña baqmadan genç qız yazda Qırımdaki aqrabasını ziyaret etmege planlaştıra.
Lâkin siz tasavur etesiñizmi??? Olar içün altı asırlıq Litvaniya icretinden qaytmaq bizim içün yarım asırlıq Orta Asiya sürgünliginden qaytmaq kibi.
«Bizler er daim qaytamız» budır (L.Bucurova).
Bizler epimiz qaytıp kelmek ve başqalarğa da yardım etmek kerekmiz.
Öz «limanını» yalıñız keçken sene hatırlağanlar, özü de onıñ kendisi Qırımğa qaytqan soñ, buña azırlarmı?...
Elzara Beşuyli, bloger, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışı ile aynı olmaması mümkün
