Mahus Qırım.Aqiqat içün «Fikir» rubrikası
Kreml Qırımtatar Milliy Meclisine qarşı aqiqiy cenkni başladı: yetekçilerini yarımadadan quvalar, apis eteler, sorğularda çekiştireler… Amma Moskvanıñ Mecliske qarşı böyle siyaseti ayrette qaldırmay – em de yolbaşçıları Rusiye tekliflerini qabul etip, Vladimir Putinge boysunsa ediler, vaziyet başqace olur edi, dep ümüt beslemek kerekmey. Çünki bu Mecliske qarşı cenk degil de. Halqnen cenk.
Ukraina yolbaşçılığı Meclis ve qırımtatar cemiyetiniñ Qırım ayatında olğan emiyetiniñ qadrine yetmegeni aqqında çoq şey aytıldı. Amma 1991-2014 seneleri Ukraina devletçiliginiñ emin olmağanına baqmadan, milliy qurucılıq, qırımtatarlarnıñ Vatanına avdeti, Meclisniñ milliy temsilciligi olaraq tanıluv ketişatı devam etti. Rusiyede tam tersi. Mında milliy azlıqlarnıñ öz-özüni ve maiyetini añlav ketişatı – rejim telükesi olaraq tanıla.
Rusiyeliler – televizion tarafından sovet insanı mevzusında «eyileştirilgen», şovinistleştirilgen bir toplumdır.
Rusiyede, belli olğanı kibi, rusiyeliler yaşay. Ruslar, tatarlar, çeçenler, yaqutlar degil – rusiyeliler! Rusiyeliler kimdir? Rusiyeliler – televizion tarafından sovet insanı mevzusında «eyileştirilgen», şovinistleştirilgen bir toplumdır. Rusiyelilerde, belli olğanı kibi, «ev degil, soqaq ta degil». Halqıñ cumhuriyette ekseriyetni teşkil etse ve akimiyet ceryanlarını nezaret etse, o vaqıt buña qarşı çıqa bilesiñ. Amma böyle alda bile Moskvadaki «büyük ağa» er bir areketini nezaret ete – iç olmağanda, tatar tiliniñ latin urufatına keçmesine Devlet Dumasınıñ yasağını hatırlatayım. Olarnıñ nasıl işi bar, desek – bar eken!
Öz kitaphanemde zemaneviy karel, mordov, komi şairleriniñ kitaplarını muqaytlıqnen saqlayım. Tek bir sual – tuvğan tillerde yazılğan bu şiirler toplamı qayda basıla? Tallin, Estoniya paytahtında. Küçük bu memleket devlet esabatına Rusiye fin-uğur medeniyetine qol tuta. Şovinizmni yeñgen memlekette ise Rusiye halqlarınıñ şiiriyetine işi yoq – böylece, Putinniñ devleti atta «milliy siyaset»ni saylağan Sovet birliginden farqlana.
Meclis, nice bozuluvlar ile saylanğan Qırım Devlet şurası ya Rusiye Devlet şurasına köre, daa da qanuniydir. Bular ise hırsız ve aydutlarnıñ parlamentleridir
İştu, böyle devlette Vatanında öz yerini añlağan bir halq peyda ola. Tarihiy adalet ve birdemlik duyğusı olğan bir halq. İnsanlar tarafından saylanılğan milliy temsilcilik organı ile bir halq – bu ceetten Meclis nice bozuluvlar ile saylanğan Qırım Devlet şurası ya Rusiye Devlet şurasına köre, daa da qanuniydir. Bular ise hırsız ve aydutlarnıñ parlamentleridir. Kremlde akimiyetni elge keçirgen şovinistlerniñ bu halqqa munasebeti nasıl olacaq? Olarnıñ sürgünlikniñ ağır vaqıtları halqnıñ avdeti oğrunda küreşken yetekçilerge munasebeti nasıl olacaq?
Elbette ki, olar böyle bir halqnen cenkleşecek. Cenkleşecek, soñki qırımtatarı özüni rusiyeli duymağanına qadar, toprağı içün mesülietini coymağanına qadar, Vatanını sevmege toqtamağanına qadar – Rusiye Federatsiyasınıñ tipik bir sakini olmağanına qadar cenkleşecek.
Vitaliy Portnikov, Kiyev jurnalisti, Qırım.Aqiqat mühbiri
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
